Bantustan

Bantustan (od Bantu – grupy ludów odmiany czarnej) – terytoria wydzielone w latach 1971–1981 z obszaru RPA, które miały być miejscem zamieszkania poszczególnych grup czarnoskórej ludności. Zajmowały one około 1/8 powierzchni RPA. Regiony te, mające być formalnie niepodległymi państwami bądź przynajmniej obdarzonymi dużą autonomią regionami w ramach Republiki, miały jednak charakter „rezerwatów” i były głównym narzędziem rasistowskiej polityki apartheidu, czyli „osobnego rozwoju” poszczególnych grup rasowych.

Bantustany nie miały szansy stać się niezależnymi krajami. Lokalizowano je na terenach nieurodzajnych i pozbawionych bogactw naturalnych. Były rozbite na wiele odrębnych terytoriów, co uniemożliwiało ich integrację i rozwój. Na ich czele stawiano figurantów, którzy nie mieli poparcia swoich rodaków. Powodowało to, że rządy te były całkowicie zależne od RPA.

Rozmieszczenie bantustanów na terenie RPA

Były to następujące „państwa”:

Bophuthatswana – dla ludów Tswana,
KwaZulu – dla Zulusów,
Ciskei i Transkei – dla ludów Xhosa,
QwaQwa – dla Południowych Sotho,
Gazankulu – dla Shaanganów z grupy Tsonga,
KaNgwane – dla ludu Suazi (Ngwane)
Lebowa – dla Północnych Sotho,
Venda – dla VhaVenda (Szona),
KwaNdebele – dla Południowych Ndebele.

Władze południowoafrykańskie nadały formalną niepodległość czterem bantustanom (kolejno): Transkei, Bophuthatswanie, Vendzie i Ciskei, masowe demonstracje uniemożliwiły przyznanie niepodległości KwaNdebele. Żadne z tych państw nie dołączyło ani do ONZ, ani do żadnej innej międzynarodowej organizacji. Na fali demokratycznych przemian w 1994 cztery niepodległe bantustany zostały na powrót anektowane przez kierowaną teraz przez Afrykański Kongres Narodowy Republikę, autonomia pozostałych została zaś cofnięta. Od tego czasu termin „bantustan” używany jest jedynie w kontekście historycznym albo pejoratywnym.