Baranów (województwo lubelskie)

Artykuł

51°33′26″N 22°8′8″E

- błąd

38 m

WD

51°33'0.0"N, 22°7'59.9"E, 51°35'N, 22°6'E

- błąd

14 m

Odległość

864 m

Baranów
osada
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 lubelskie

Powiat

puławski

Gmina

Baranów

Wysokość

150 m n.p.m.

Liczba ludności (2006)

1672

Strefa numeracyjna

81

Kod pocztowy

24-105

Tablice rejestracyjne

LPU

SIMC

0378253

Położenie na mapie gminy Baranów
Mapa konturowa gminy Baranów, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Baranów”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa lubelskiego
Mapa konturowa województwa lubelskiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Baranów”
Położenie na mapie powiatu puławskiego
Mapa konturowa powiatu puławskiego, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Baranów”
Ziemia51°33′26″N 22°08′08″E/51,557222 22,135556
Strona internetowa

Baranów – osada w Polsce położona w Pradolinie Wieprza, w województwie lubelskim, w powiecie puławskim, w gminie Baranów; siedziba władz gminy; dawniej miasto. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa lubelskiego. Historycznie położony jest w Małopolsce, w ziemi lubelskiej.

Historia

Baranów – pomnik Józefa Piłsudskiego

W 1503 król Aleksander Jagiellończyk nadaje wsie Laskowice i pobliską Czołnę, Mikołajowi Firlejowi „w dożywotnie posiadanie”. 18 marca 1544 roku na Sejmie Piotrkowskim król Zygmunt II August zezwala Piotrowi Firlejowi – synowi Mikołaja – na założenie miasta Baranowa na prawie magdeburskim, czego ten dokonuje listopada tegoż roku.

W 1553 miasto otrzymało przywileje targowe i jarmarczne i pełniło rolę ważnego lokalnego ośrodka handlowo-rzemieślniczego.

W drugiej połowie XVI wieku jako prywatne miasto szlacheckie położone było w powiecie lubelskim województwa lubelskiego[1].

Pierwszy kościół powstał w 1549 pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny i św. Jana Chrzciciela, a akt konsekracji został dokonany w 1612. Przy parafii założono wówczas szkółkę parafialną. W 1779 na miejscu starego powstał kościół murowany.

W XVII wieku do miasta napłynęła ludność żydowska, powstała wówczas synagoga oraz szkoła żydowska. W tym okresie miasto często padało ofiarą pożarów co przyczyniło się do marginalizacji miasta. Istniała tu w tym okresie drewniana synagoga, wzmiankowana w 1861 roku[2]. Pod koniec XIX wieku, gmina żydowska wybudowała nową synagogę. Budynek również był drewniany. Stara świątynia prawdopodobnie w tym czasie zaczęła funkcjonować jako bet midrasz[3]. Żydzi posiadali również własny cmentarz, pierwsza wzmianka o nim pochodzi z 1724 roku, zapewne istniał wcześniej[2].

W XIX wieku głównym rodzajem zajęć mieszczan pozostało rolnictwo oraz rzemiosło i handel. Uprawą roli zajmowała się około połowa mieszkańców. Poza tym ludność w Baranowie trudniła się rzemiosłem, głównie garncarstwem. W 1847 powstała szkoła elementarna.

W 1819 roku na 1020 mieszkańców Baranowa było 367 Żydów, w 1827 roku – 642 na 1445, w 1856 roku – 953 na 1799.

W 1827 miasto prywatne Królestwa Kongresowego położone było w powiecie kazimierskim, obwodzie lubelskim województwa lubelskiego[4]. W połowie wieku mimo nieznacznego wzrostu ludności miasto coraz bardziej podupadało ekonomicznie i gospodarczo, a w 1870 miasto zmieniono na osadę miejską[5]. Miejscowość była przejściowo siedzibą gminy Wola Czołnowska.

Po 1918 w Baranowie i okolicy rozwinęła się działalność ruchów ludowych i lewicowych m.in. ZMW Wici, w czerwcu 1930 Czesław Osiński utworzył w Baranowie komórkę Polskiej Partii Robotniczej. Po wybuchu II wojny światowej zwiększyła się aktywność lewicy, w czerwcu 1940 powstało koło Stowarzyszenia Przyjaciół ZSRR, w lipcu 1943 Czesław Osiński został sekretarzem Komitetu Dzielnicowego PPR w Dęblinie, co wiązało się z intensywnym działaniem PPR w terenie m.in. w Baranowie mieściła się placówka bojowa Gwardii Ludowej-Armii Ludowej nr 5 Twierdza. W marcu 1944 powstała zakonspirowana Gromadzka Rada Narodowa, która 1 maja 1944 po uprzednim rozbiciu posterunku policji przez Gwardię Ludową zorganizowała wiec. 26 lipca 1944 Baranów został wyzwolony z okupacji hitlerowskiej, do wsi wkroczyły oddziały I Frontu Ukraińskiego wspierane przez I Armię Wojska Polskiego. We wsi powstał posterunek Milicji Obywatelskiej dowodzony przez Kazimierza Wojtasia z Batalionów Chłopskich, którego wkrótce zastąpił Stanisław Moskalik z PPR (zamordowany 19 grudnia 1944)[6].

W czasie okupacji niemieckiej nie utworzono getta w Baranowie. Wydany został jedynie zakaz zamieszkiwania przez Żydów centrum miejscowości. Do liczącej około 1070 osób społeczności żydowskiej, w 1940 roku dosiedlono kilkuset Żydów z Puław. W połowie maja 1942 roku wszystkich Żydów z Baranowa hitlerowcy wywieźli do niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady w Sobiborze[3].

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa lubelskiego.

Produkty tradycyjne z Baranowa

W miejscowości wyrabia się tradycyjne produkty wędliniarskie, m.in. baleron nadwieprzański, boczek nadwieprzański, kaszanka nadwieprzanka, kiełbasa nadwieprzańska, szynka nadwieprzańska czy polędwica nadwieprzańska[7][8][9][10][11].

Zobacz też

  • Baranów – strona ujednoznaczniająca, różne znaczenia hasła: Baranów
  • Cmentarz żydowski w Baranowie

Przypisy

  1. ↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
  2. ↑ a b Baranow, [w:] Shumel Spector, Geoffrey Wigoder (red.), Encyclopedia of Jewish Life Before and Durinfg the Holocaust, New York 2001, s. 88.
  3. ↑ a b Historia społeczności | Wirtualny Sztetl, sztetl.org.pl [dostęp 2021-10-30].
  4. ↑ Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego, z wyrażeniem ich położenia i ludności, alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowéy Spraw Wewnętrznych i Policyi. T. 1 : A-Ł, Warszawa 1827, s. 10.
  5. ↑ Historia Baranowa - Gmina Baranów, www.gminabaranow.pl [dostęp 2018-11-06] (pol.).
  6. ↑ „Warszawa Prawa Podmiejska 1942-1944, Z walk PPR, GL-AL”, praca zbiorowa redakcją Benona Dymka, Wyd. MON, Warszawa 1973, s. 23, 32, 40, 63, 64, 67, 103, 104, 110, 117, 227, 412, 414, 415, 419, 421, 422, 427, 433, 434, 436, 437, 438, 439, 440, 442, 450, 451, 454, 463, 465, 468, 470, 503, 508, 519, 520, 521, 624, 702, 705, 706, 707, 708, 709, 710, 711, 714, 716, 732, 751, 752, 755, 760, 762, 763, 765, 766, 769, 772, 774, 799, 811, 814, 818, 826, 831, 832, 844, 862, 863, 864, 867, 870, 871, 879, 881, 884, 865, 887
  7. ↑ Produkty regionalne spółdzielni z Baranowa.
  8. ↑ Polędwica nadwieprzańska. tradycyjne.lubelskie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-14)]..
  9. ↑ Baleron nadwieprzański. tradycyjne.lubelskie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-14)]..
  10. ↑ Szynka nadwieprzańska. tradycyjne.lubelskie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-14)]..
  11. ↑ Chleb żytni tradycyjny z Baranowa.

Linki zewnętrzne

Gmina Baranów
Sołectwa

POL gmina Baranów (powiat puławski) COA.svg

Powiat nowoaleksandryjski / puławski (1867–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta
Osiedla (1954–72)
Gminy wiejskie
(1867–54 i 1973–75)
Gromady
(1954–72)
Dawne miasta na obszarze obecnego województwa lubelskiego
Miasta zdegradowane reformą carską z 1869–1870

Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.

Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).

Media użyte na tej stronie

Lublin Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lublin Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 52.35 N
  • S: 50.20 N
  • W: 21.52 E
  • E: 24.25 E
Baranow-lubelskie pilsudski monument 2014.07.jpg
Autor: Karol Karolus, Licencja: CC BY-SA 3.0
Baranów - pomnik Józefa Piłsudskiego, lipiec 2014