Barbara Toporska

Barbara Toporska-Mackiewicz (ur. 23 sierpnia 1913, Warszawa, zm. 20 czerwca 1985) – polska pisarka i publicystka.

Życie

Polonistykę i filozofię studiowała na Uniwersytecie Poznańskim. W 1934 r. rozpoczęła pracę w wileńskim dzienniku „Słowo”, w 1937 r. została redaktorką dodatku literackiego tego pisma. Współpraca z dziennikiem trwała aż do czasu wydania ostatniego numeru pisma, 18 września 1939, które przestało się ukazywać w chwili przekroczenia polskich granic przez wojska sowieckie.

Pracując w „Słowie” poznała Józefa Mackiewicza, dziennikarza zatrudnionego w redakcji gazety już od 1923 r., znanego później powieściopisarza i bezkompromisowego antykomunisty, z którym wkrótce związała się na resztę swego życia. Zamieszkali razem w Czarnym Borze, podwileńskiej miejscowości, gdzie 15 kilometrów od Wilna kupili dom z ogrodem.

Na wieść o wkroczeniu Armii Czerwonej do Polski Toporska wraz z Mackiewiczem ratując się przed okupacją sowiecką uciekła do Kowna, na Litwę, gdzie rząd litewski otworzył granicę dla polskich uchodźców wojennych. Tego samego roku jeszcze wojska sowieckie na skutek zawartego układu ustąpiły z Wilna (miasto zostało przekazane Litwinom), i oboje powrócili do Czarnego Boru, gdzie mieszkali aż do 1944 r.

W zmienionej sytuacji politycznej, w latach 1939–1940 Barbara Toporska pracowała dla „Gazety Codziennej”, na której wydawanie w Wilnie otrzymał koncesję Józef Mackiewicz. Kiedy w czerwcu 1940 roku Armia Czerwona ponownie wkroczyła do Wilna, oboje wycofali się z aktywnego życia dziennikarskiego i politycznego, utrzymując się głównie z wyprzedaży rzeczy.

W maju 1944 r., kiedy wojska niemieckie zaczęły się wycofywać na zachód, Barbara Toporska i Józef Mackiewicz postanowili ujść z Wilna. Zatrzymali się w Warszawie, gdzie wiosną-latem wydali trzy numery podziemnego pisma „Alarm”, reprezentującego antysowiecką orientację polityczną. Tuż przed wybuchem powstania warszawskiego wyjechali do Krakowa, gdzie jeszcze przed dalszym etapem ucieczki „przed wyzwoleniem” rozpowszechniali w obiegu podziemnym broszurę o wymownym tytule „Optymizm nie zastąpi nam Polski”.

W styczniu 1945 r. udało im się dotrzeć do Wiednia, gdzie niespodziewanie otrzymali pomoc od uciekających przed komunizmem Tatarów w postaci dwóch miejsc w „tatarskim” pociągu ewakuacyjnym, którym dojechali aż do Mediolanu. W maju, już po ustąpieniu Niemców z Włoch, Barbara Toporska i Józef Mackiewicz przenieśli się z Mediolanu do Rzymu. Tam oboje na dwa lata ściśle związali się z polskim II Korpusem. Toporska pracowała wtedy w redakcji „Orła Białego”. Dorabiała sekretarzowaniem i szydełkowaniem.

Po kilku latach spędzonych w Londynie (1947-1954), gdzie rozpoczęła pracę jako free-lance dla sekcji polskiej radia „Głos Ameryki”, została sprowadzona do Monachium do otworzonego tam działu „Głos Ameryki z Europy”. Po jego likwidacji współpracowała jeszcze jakiś czas dla centrali „Głosu Ameryki” w Waszyngtonie.

W polskiej prasie emigracyjnej ukazywały się liczne artykuły i wiersze jej pióra (głównie w londyńskich „Wiadomościach”, ale także w paryskiej „Kulturze”, „Dzienniku Polskim”, „Kurierze Polskim” i in.). Wyposażona w zdolności literackie i publicystyczną pasję tym goręcej wspierała pisarską działalność swego wysoce utalentowanego towarzysza życia. To jemu poświęciła znakomitą część swojej energii i zaangażowania.

Po przebytej w 1963 r. operacji raka, w okresie rekonwalescencji sama zaczęła pisać powieści, a także malować. Pierwsza powieść Siostry ukazała się w 1966 r. i została nagrodzona przez Akademię Literacką „Wiadomości” jako „najwybitniejsza książka wydana na emigracji w 1966 roku”. W 1984 r. część jej artykułów prasowych została przedrukowana w zbiorze publicystyki jej i Józefa Mackiewicza „Droga Pani...”.

Przez cały ten okres emigracji pisarka walczyła z chorobą, przechodziła kilka operacji, przebywała w sanatoriach. I wszystko to w wyjątkowo niekorzystnych warunkach materialnych.

Załamana i zrezygnowana po śmierci Józefa Mackiewicza zmarła w kilka miesięcy po nim 20 czerwca 1985 r. w Niemczech, w klinice w Oberaudorf, w wieku 72 lat. Prochy obojga złożono w Londynie. Ich związek był bezdzietny.

Prywatne archiwum Barbary Toporskiej i Józefa Mackiewicza znajduje się w Muzeum Polskim w Rapperswilu[1].

Książki Barbary Toporskiej publikuje wydawnictwo „Kontra”.

Twórczość

  • 1966 – Siostry
  • 1970 – Poczwarka i motyle (w tomie „Na wschód od dzisiaj”)
  • 1970 – Martwe zwierciadło (w tomie „Na wschód od dzisiaj”)
  • 1973 – Athene noctua (zbiór poezji)
  • 1981 – Spójrz wstecz, Ajonie!
  • 1982 – Na Mlecznej Drodze
  • 1984 – Droga Pani (zbiór artykułów Barbary Toporskiej oraz Józefa Mackiewicza)
  • 2010 – Listy do redaktorów „Wiadomości” (tom zawiera listy Barbary Toporskiej oraz Józefa Mackiewicza)
  • 2012 – Metafizyka na hulajnodze (eseje, felietony i publicystyka literacka)[2]
  • 2015 – Listy do i od Redakcji "Kultury"
  • 2017 – Listy (tom zawiera listy Barbary Toporskiej, Józefa Mackiewicza, Pawła Jankowskiego)
  • 2019 – Listy (tom zawiera listy Barbary Toporskiej, Józefa Mackiewicza oraz Juliusza Sakowskiego)
  • 2019 – Listy (tom zawiera listy Barbary Toporskiej, Józefa Mackiewicza, Michała Chmielowca oraz Ireny Chmielowcowej)
  • 2019 – Listy (tom zawiera listy Barbary Toporskiej, Józefa Mackiewicza oraz Janusza Kowalewskiego)

Przypisy

  1. ↑ Muzeum Polskie w Rapperswilu.
  2. ↑ Barbara Toporska, Metafizyka na hulajnodze : [narratives and articles, 1935-1985], Londyn: Kontra, 2012, ISBN 978-0-907652-77-9, OCLC 810315711 [dostęp 2022-01-27].

Linki zewnętrzne