Bardo (województwo dolnośląskie)

Bardo
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Centrum Barda
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

ząbkowicki

Gmina

Bardo

Data założenia

X wiek

Prawa miejskie

od początku XIV wieku

Burmistrz

Krzysztof Żegański

Powierzchnia

4,71 km²

Wysokość

260–320[1] m n.p.m.

Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności
• gęstość


2553[2]
542 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 74

Kod pocztowy

57-256

Tablice rejestracyjne

DZA

Położenie na mapie gminy Bardo
Mapa konturowa gminy Bardo, w centrum znajduje się punkt z opisem „Bardo”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Bardo”
Położenie na mapie powiatu ząbkowickiego
Mapa konturowa powiatu ząbkowickiego, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Bardo”
Ziemia50°30′31″N 16°44′38″E/50,508611 16,743889
TERC (TERYT)

0224014

SIMC

0983801

Hasło promocyjne: Bardo – miasto cudów
Urząd miejski
Rynek 2
57-256 Bardo
Strona internetowa
Klasztor marianek w Bardzie
Zabytkowe domy w Bardzie
Pl. Wolności 1
Pl. Wolności 4
Ul. Główna 6
Ul. Główna 19
Ul. Główna 19
Ul. Główna 23
Ul. Główna 25
Ul. Główna 27
Ul. Główna 31

Bardo (niem. Wartha, dial. Woarthe) – miasto w Polsce, w województwie dolnośląskim, w powiecie ząbkowickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Bardo, położone w Górach Bardzkich nad Nysą Kłodzką.

Położenie

Bardo leży u północno-wschodniego wylotu doliny Nysy Kłodzkiej, tworzącej malowniczy Przełom Bardzki, na wysokości około 260–320 m n.p.m.[1]

Przynależność administracyjna

Nazwa

Pierwsza wzmianka o miejscowości w formie Brido pochodzi z 1096 roku, z dzieła Chronica Boemorum autorstwa Kosmasa. Nazwa była później notowana także w formach Barda (1155), Bardau, Berdov (1189), Bardo (1203), Wartha (1234), Bardo (1260), circa Bardam (1263), Warda (1290), Wartha (1318), Wartham (1651–52), Warthe (1743), Warthe (1785), Wartha (1845), Warta niem. Wartha (1893), Byrdo, Wartha (1900), WarthaByrdo (1941), Wartha – Bardo, -a, bardzki (1946)[3].

Nazwa pochodzi od prasłowiańskiego *bŕ̥do ‘wzgórze’. W zapisie Brido i jest refleksem miękkości ŕ̥, przed wokalizacją na -ar-. Przy adaptacji nazwy do języka niemieckiego dokonała się wymiana spółgłoski b na w oraz dźwięcznej d na bezdźwięczną t[3].

Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 19 maja 1946[4].

Historia

Widok miejscowości w 1736

Założone w X w. jako gród obronny w Górach Bardzkich nad przełomem Nysy Kłodzkiej. Gród wymieniony był po raz pierwszy przez kronikarza Kosmasa pod rokiem 1096 jako zniszczony przez czeskiego księcia Brzetysława II[1]. Dokument z 1155 potwierdza istnienie tu kasztelanii. O polskości tego terenu świadczy fakt, że kasztelanami bardzkimi byli wyłącznie rycerze polscy (Sobiesław w 1203, Dzierżko-Peregryn w 1223, Bogusław Jarosławowic w 1261, Jan syn Żerzucha w 1269, Jarosław Mroczkowic z Owiesna w 1283), a okoliczne miejscowości w większości już istniały i były zamieszkane przez ludność słowiańską. Gród po czeskim najeździe został odbudowany, o czym świadczą wzmianki z 1155 i 1245. Na terenie grodu istniała już wówczas kaplica, wymieniona po raz pierwszy w 1189 jako przekazana przez biskupa Żyrosława II zakonowi joannitów. W 1203 miejscowość została wspomniana w bulli papieża Innocentego III[5]. W 1210 biskup Wawrzyniec przekazał kościół kanonikom regularnym z Kamieńca. Według tradycji już ok. 1200 szerzył się tutaj kult maryjny, związany z cudowną figurką Matki Boskiej, która jest do dzisiaj największym skarbem Barda. Około 1290 Bardo przestało być kasztelanią[1], od 1299 było osadą targową, po 1300 otrzymało prawa miejskie[6]. W związku z budową przez Bolka II nowego murowanego zamku na Kalwarii (Góra Bardzka) teren grodu w 1301 kupili cystersi z opactwa w Kazimierzu Ząbkowickim i od tego momentu do 1810 byli właścicielami miejscowości[1]. W 1337 Bardo wraz z księstwem ziębickim stało się lennem czeskim i przyjęło nazwę Warta[6]. Od połowy XIV w. Bardo rozwijało się dzięki swojemu położeniu i coraz częściej przyjeżdżającym tutaj pątnikom. Podczas wojen husyckich miasto spłonęło (1425), zniszczone zostały również dwa kościoły. W 1471 zatrzymał się tu w drodze do Pragi Kazimierz Jagiellończyk. W czasie kampanii napoleońskiej w 1807 pod Bardem armia gen. Charles’a Lefebvre’a-Desnouettes’a stoczyła zwycięską bitwę z Prusakami. Wkrótce po tym w okolicy stacjonowało 106 tys. żołnierzy francuskich dowodzonych przez Hieronima Bonapartego, plądrowali oni miasto i ograbili skarbiec miejski[6]. W 1875 wykuto tunel i wybudowano linię kolejową WrocławKłodzko[1]. W 1889 na granicy miasta i wsi Przyłęk wybudowano papiernię. W 1945 miejscowość znalazła się w granicach Polski i ze względu na niewielki rozmiar utraciła prawa miejskie[1]. Dotychczasową ludność wysiedlono do Niemiec. Bardo uzyskało status osiedla w 1954, w 1969 przywrócono prawa miejskie. Obecne Bardo jest niewielkim letniskiem, specjalizującym się w koloniach dziecięcych oraz ważnym ośrodkiem turystyki[1]. Zlokalizowany jest też tu drobny przemysł papierniczy i meblarski[1].

22 lipca 1949 roku przy ul. Polnej 10 odsłonięto obelisk upamiętniający gen. K. Świerczewskiego[7]. Po upadku PRL obelisk „zdekomunizowano” demontując tablicę z nazwiskiem generała. Instytut Pamięci Narodowej zaliczył K. Świerczewskiego do grona zbrodniarzy komunistycznych[8].

Rozwój terytorialny Najstarsza część miasta położona jest na lewym brzegu Nysy Kłodzkiej. W 1808 r. w wyniku reorganizacji granic do Barda przyłączono Radkowice, Brune oraz część Przyłęku (ul. Fabryczna). W latach 1808–1969 należały do niego części Opolnicy i Dębowiny.

Demografia

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miasto liczyło 2553 mieszkańców[2].
Piramida wieku Bardo.png

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[9]:

  • miasto, obręb Starego Miasta z 1300 r.
  • kościół par. pw. Nawiedzenia NMP z XV w., przebudowany w latach 1686–1704 oraz XVII i XVIII w., teraz barokowa bazylikasanktuarium maryjne
  • plebania, pl. Wolności 5 z lat 1712–1716
  • klasztor ss. jadwiżanek, ul. Główna 19 z połowy XVIII w., przebudowany w 1835 r.
  • klasztor ss. marianek, ul. 1 Maja 12 z 1935 r.
  • klasztor ss. urszulanek, ul. Krakowska 30 z 1916 r.
  • zespół kaplic drogi różańcowej na Górze Różańcowej, z lat 1905–1939
  • kaplica NMP położona na szczycie Góry Bardzkiej w Górach Bardzkich z XVIII w.
  • zespół fortów ziemnych, z 1813 r.: fort nr 3, 4, 6
  • ratusz i szkoła parafialna, obecnie dom mieszkalny, pl. Wolności 4 z XVIII w., XIX w.
  • dawna gospoda „Pod Złotym Lwem”, ul. Główna 4 (d. 21) z XVII w., przebudowany w drugiej połowie XIX w. XX,
  • domy, ul. Główna 6 z 1887 r. i nr 23
  • zajazd „Pod Czarnym Niedźwiedziem”, obecnie dom mieszkalny, ul. Główna 25 z XVII w., druga połowa XIX w.
  • hotel „Pod Gwiazdą”, obecnie dom mieszkalny, ul. Główna 27 z XVII w., przebudowany w drugiej połowie XIX w.
  • dom, ul. Główna 31 z XVIII w./XIX w.
  • park przy pensjonacie, ul. Polna 10 z 1913 r.
  • zajazd „Pod Złotym Kubkiem”, obecnie dom mieszkalny, pl. Wolności z XVIII w., przebudowany w drugiej połowie XIX w.
  • gotycki kamienny most na Nysie Kłodzkiej z XVI w., 1515 r.

Bardo – Opolnica

  • zespół zameczku myśliwskiego, z połowy XIX w., 1884 r.:

Honorowi obywatele miasta

Urodzeni w Bardzie

Transport

Przez miasto przebiega:

Miasta partnerskie

Zobacz też

Uwagi

  1. Wielokrotnie przywozili do kraju niezliczoną ilość darów w postaci sprzętu rehabilitacyjnego, mebli, odzieży, sprzętu gospodarstwa domowego i sprzętu szkolnego.

Przypisy

  1. a b c d e f g h i Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 12: Góry Bardzkie. Wrocław: Wydawnictwo I-BiS, 1993, s. 41–62. ISBN 83-85773-04-5.
  2. a b Wyniki badań bieżących. Baza Demografia, Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2020-06-18].
  3. a b Nazwy miejscowe Polski. Historia, pochodzenie, zmiany. Pod red. Kazimierza Rymuta. T. 1, A-B. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, 1996, s. 79. ISBN 83-85579-34-6.
  4. Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
  5. Bullarium Poloniae, Rzym 1982, t. I, s. 17.
  6. a b c Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas: Dolny Śląsk – przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1977 s. 133.
  7. Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 773.
  8. Zbrodniarz Świerczewski uczczony za pieniądze podatnika-Kraj-rp.pl, web.archive.org, 27 września 2015 [dostęp 2021-07-10] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-27].
  9. Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 239. [dostęp 2012-11-04].
  10. Honorowi obywatele Barda. bardo.pl (arch.). [dostęp 2016-11-11].
  11. Uchwała nr XXII/172/2021 Rady Miejskiej w Bardzie. eurzad.finn.pl, 2021-01-21. [dostęp 2021-07-28].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Lower Silesian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of [[:en:Lower Silesian Voivodeship]Lower Silesian Voivodeship]], Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 51.9134 N
  • S: 49.9809 N
  • W: 14.7603 E
  • E: 17.9091 E
Góry Bardzkie.JPG
Autor: Poconaco, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Obryw skalny.
POL województwo dolnośląskie flag.svg
Flaga województwa dolnośląskiego
POL Polkowice COA.svg
Herb miasta Polkowice z okresu III RP; zniesiony jesienią 2022.
POL Kamieniec Ząbkowicki COA.svg
Herb gminy Kamieniec Ząbkowicki
POL Lądek-Zdrój COA.svg
Herb Lądka-Zdroju
POL gmina Sobotka COA.svg
Herb gminy Sobótka
POL Stronie Śląskie COA.svg
Herb gminy miasta Stronie Śląskie
POL województwo dolnośląskie COA.svg
Herb województwa dolnośląskiego (od 2009)
2014 Bardo ul. Główna 23, 01.JPG
Autor: Jacek Halicki, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Bardo, zajazd "Pod Złotym Gryfem", ob. dom mieszkalny
2016 Bardo, pl. Wolności 1 01.JPG
Autor: Jacek Halicki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bardo, zajazd Pod Złotym Kubkiem, ob. dom mieszkalny, XVIII, 2 poł. XIX
Warta 1736 (98114068) (cropped).jpg
Tytuł: Warta
Adres wydawniczy: [1736]
Gatunek: akwaforta
Forma i typ: grafiki i rysunki
Opis fizyczny: 1 grafika : akwaforta ; 15,7x14,7 cm
Współtwórcy: Werner, Friedrich Bernhard (1690-1776) Autor wzoru
2019 Zajazd Pod Złotym Lwem w Bardzie 3.jpg
Autor: Jacek Halicki, Licencja: CC BY 3.0
Bardo, D. klasztor jadwiżanek, ob. zajazd Pod Złotym Lwem, poł. XVIII
2016 Bardo, ul. Główna 25 01.JPG
Autor: Jacek Halicki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bardo, zajazd Pod Czarnym Niedźwiedziem, ob. dom mieszkalny, XVII, 2 poł. XIX
2016 Bardo, ul. Główna 31 01.JPG
Autor: Jacek Halicki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bardo, zajazd "Pod Złotym Słońcem", ob. dom mieszkalny
Bardo, Główna 6, 17.JPG
Autor: Halicki, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Bardo, Bank Miejski, ob. dom mieszkalny, 1887
2016 Bardo, pl. Wolności 4.JPG
Autor: Jacek Halicki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bardo, ratusz i szkoła par., ob. dom mieszkalny, XVIII, XIX
2019 Zajazd Pod Złotym Lwem w Bardzie 1.jpg
Autor: Jacek Halicki, Licencja: CC BY 3.0
Bardo, D. klasztor jadwiżanek, ob. zajazd Pod Złotym Lwem, poł. XVIII
2019 Klasztor Zgromadzenia Sióstr Maryi Niepokalanej w Bardzie 02.jpg
Autor: Jacek Halicki, Licencja: CC BY 3.0
Klasztor Zgromadzenia Sióstr Maryi Niepokalanej w Bardzie
2014 Bardo, most gotycki, 10.JPG
Autor: Jacek Halicki, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Bardo, most na Nysie Kłodzkiej, 1515
Piramida wieku Bardo.png
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców Barda, 2014
2016 Bardo, ul. Główna 27 02.JPG
Autor: Jacek Halicki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bardo, hotel Pod Gwiazdą, ob. dom mieszkalny, XVII, 2 poł. XIX
Bardo (gmina) location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map.