Barkułabowo

Barkułabowo
Ilustracja
Cerkiew Kazańskiej Ikony Matki Bożej w Barkułabowie
Państwo

 Białoruś

Obwód

mohylewski

Rejon

bychowski

Populacja (2009)
• liczba ludności


503[1]

Nr kierunkowy

+375 2231

Kod pocztowy

213310[2]

Położenie na mapie obwodu mohylewskiego
Mapa konturowa obwodu mohylewskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Barkułabowo”
Położenie na mapie Białorusi
Ziemia53°37′16″N 30°16′34″E/53,621111 30,276111
Portal Białoruś
Widok na monaster Wniebowstąpienia Pańskiego w Barkułabowie w XIX w.

Barkułabowo, Barkałabowo, Barkołabowo (biał. Баркулабаў, oficjalnie Баркулабава, Barkyłabau, Barkułabawa, ros. Борколабово, Барколабово, Borkołabowo, Barkołabowo) – wieś (agromiasteczko) na Białorusi, w rejonie bychowskim obwodu mohylewskiego, centrum sielsowietu. Niegdyś miasteczko w powiecie orszańskim województwa witebskiego.

Położenie

Barkułabowo leży na prawym brzegu Dniepru powyżej ujścia Łochwy, 12 km na północ od Bychowa, 1,4 km od przystanku kolejowego Sabalouka[3] i 3,6 km od przystanku Barkałabawa[4] Kolei Białoruskich, położonych na linii Orsza - Mohylew - Żłobin[5][6].

Nazwa

Toponim "Barkułabowo" utworzony został od imienia Barkułaba[a] Korsaka, rotmistrza i starosty dziśnieńskiego, który w 1564 wzniósł tutaj zamek[7].

Historia

Najstarsze ślady osadnictwa w Barkułabowie pochodzą z okresu mezolitu. W miejscowości znajduje się również grodzisko łączone z kulturami archeologicznymi miłogradzką i zarubiniecką, a następnie z Rusią Kijowską (XI-XIII w.)[8]. Pierwsze pisemne wzmianki o Barkułabowie dotyczą XVI wieku. W 1564 właściciel majątku Bujnicze, rotmistrz i starosta dziśnieński, Barkułab Iwanowicz Korsak wzniósł tutaj zamek. W 1568 zbudowano tu dwie cerkwie.

Barkułabowo było wówczas miasteczkiem w powiecie orszańskim województwa witebskiego.

W 1588 miejscowość przeszła na własność Bohdana Sołomereckiego jako posag jego żony Ewy (Jewdokii[7]) z Korsaków[9], córki Barkułaba. W 1598 Sołomereccy wznieśli cerkiew św. Jerzego.

W 1626 Bohdan i Helena Sołomereccy[10][11][12] ufundowali w Barkułabowie męski monaster prawosławny.

Sołomereccy byli w tym czasie aktywnymi obrońcami prawosławia, występującymi przeciwko unii brzeskiej. Stworzyli bibliotekę, zatrudniali także Laurentego Zyzanię i Melecego Smotryckiego w charakterze nauczycieli[13][14]. W 1641 Helena Sołomerecka[b] i jej drugi mąż Bohdan Stetkiewicz ufundowali żeński monaster Wniebowstąpienia Pańskiego w Barkołabowie.

Kolejnym właścicielem miejscowości był Aleksander Hilary Połubiński, zaś po nim majątek ten przeszedł w ręce Jerzego Stanisława Sapiehy, który poślubił Izabelę Helenę z Połubińskich.

W następnych latach Barkułabowo znajdowało się w posiadaniu Sapiehów, tytułujących się hrabiami na Bychowie, Barkałabowie i Bujniczach: Antoniego Kazimierza, Michała Antoniego, Michała Ksawerego i Aleksandra Michała. W 1758 w miasteczku były 64 domy, browar, słodownia i olejarnia.

Miasto magnackie położone było w końcu XVIII wieku w hrabstwie bychowskim w powiecie orszańskim województwa witebskiego[15].

W wyniku I rozbioru Rzeczypospolitej (1772) Barkułabowo znalazło się w granicach Imperium Rosyjskiego, w ujeździe bychowskim guberni mohylewskiej. W 1780 w miasteczku było 69 domów, dwie cerkwie, plebania, dwa młyny. Pod koniec XVIII w. rozpoczęła działalność szkoła bazyliańska.

W 1871 folwark Barkułabowo nabył A. Ryk. Przy żeńskim monasterze Wniebowstąpienia Pańskiego działała szkoła, w której w 1884 roku uczyło się 20 dziewcząt. W 1888 rozpoczął działalność zajazd, funkcjonowały m.in. 2 winnice, tartak. Według spisu powszechnego z 1897 Barkułabowo miało status wsi, liczyło 93 domy, istniały tu cerkiew, szkoła przycerkiewna, karczma, 7 sklepów. Przy monasterze funkcjonowały dwie cerkwie. Ponadto w pobliżu wsi znajdowały się inne jednostki osadnicze o nazwie Barkułabowo: chutor (2 domy), folwark (2), dwór (2 domy, młyn wodny, karczma).

Według Słownika geograficznego Królestwa Polskiego w końcu XIX w. Barkałabowo było wsią w gminie Głuche ujezdu bychowskiego guberni mohylewskiej położoną u ujścia Łochwy do Dniepru. Miejscowość liczyła 41 domów i 300 mieszkańców. Znajdowała się tu cerkiew parafialna oraz żeński monaster Wniebowstąpienia Pańskiego[16].

W 1909 w Barkułabowie był 110 domów, w folwarku – 2, w żeńskim monasterze – 11.

W czasie I wojny światowej Barkułabowo okupowały wojska niemieckie (od lutego do listopada 1918).

1 stycznia 1919 I Zjazd Komunistycznej Partii Białorusi ogłosił powstanie Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, której częścią miało być także Barkułabowo. Jednakże decyzją Moskwy już 16 stycznia wraz z innymi etnicznie białoruskimi terytoriami znalazło się w granicach Rosyjskiej FSRR. W 1924 Barkułabowo powróciło do BSRR. W 1926 było tu 149 domów.

Podczas II wojny światowej od lipca 1941 do 26 czerwca 1944 wieś była pod okupacją niemiecką (Komisariat Rzeszy Wschód).

W 1970 Barkułabowo liczyło 170 domów, zaś w 1990 było tu 199 gospodarstw.

Współczesność

Obecnie we wsi funkcjonuje przedszkole, szkoła, przychodnia lekarska i dom kultury, biblioteka. Do atrakcji turystycznych należą żeński monaster Wniebowstąpienia Pańskiego, cerkiew Kazańskiej Ikony Matki Bożej (1904), grodzisko.

Przypisy

  1. ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu mohylewskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku. (ros.).
  2. ↑ Почтовые индексы, почтовые коды, телефонные коды городов
  3. ↑ Соболевка. Дзяржаўнага цэнтра картографа-геадэзічных матэрыялаў і даных Рэспублікі Беларусь. [dostęp 2021-02-15]. (ros.).
  4. ↑ Баркалабово. Дзяржаўнага цэнтра картографа-геадэзічных матэрыялаў і даных Рэспублікі Беларусь. [dostęp 2021-02-15]. (ros.).
  5. ↑ Остановочный пункт Баркалабово. [dostęp 2012-11-25]. (ros.).
  6. ↑ Железнодорожная станция Баркалабово. [dostęp 2012-11-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-12-24)]. (ros.).
  7. ↑ a b Баркулабовская летопись. Баркулабівський літопис. [w:] ПСРЛ, Т. 32, М., 1975; Т.37, М., 1980 [on-line]. Електронна публікація Литовсько-білоруських літописів, 2003-03-25. [dostęp 2012-11-25].
  8. ↑ Городища в бассейне реки Днепр (Беларусь, Могилевская обл.). [dostęp 2012-11-25]. (ros.).
  9. ↑ Ryszard Jurzak: Ewa Korsak. Genealogia dynastyczna. [dostęp 2012-11-25].
  10. ↑ Dzieci kniazia Bohdana: Bohdan i Anna, według Борколабовский Вознесенский монастырь. Древо - открытая православная энциклопедия, 2011-05-18. [dostęp 2012-11-25]. (ros.).
  11. ↑ Podobnie według История Свято-Вознесенского Барколабовского монастыря. [dostęp 2012-11-25]. (ros.).
  12. ↑ Ewa i Bohdan Sołomereccy mieli pięcioro dzieci: Bohdana, Krystynę, Helenę, Marynę, Reginę:Генеалогія. [dostęp 2012-11-25]. (biał.).
  13. ↑ Генеалогія. [dostęp 2012-11-25]. (biał.).
  14. ↑ История Свято-Вознесенского Барколабовского монастыря. [dostęp 2012-11-25]. (ros.).
  15. ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 103.
  16. ↑ Barkałabowo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 85.

Bibliografia

  • В. Насевіч, В. Удальцоў. Баркалабава [w:] Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 1: А — Беліца / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: М. В. Біч і інш.; Прадм. М. Ткачова; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1993, s. 307-308

Linki zewnętrzne

Uwagi

  1. ↑ Zob. też Słownik języka polskiego XVII i 1. połowy XVIII wieku. [dostęp 2012-11-25]. Cytat: burkułab, burkułaba, burkułab, burkalab – urzędnik mołdawski z atrybutami kasztelana (komendanta) twierdzy, sędziego powiatowego, burgrabia. Też objaśnienia do Wojny chocimskiej Wacława Potockiego: Wojna chocimska. [w:] Wolne Lektury [on-line]. [dostęp 2012-11-25]. Cytat: barkułab – burgrabia (wołoski).
  2. ↑ Z powodu związków Sołomereckich i Sapiehów nie należy mylić Heleny Bohdanówny Sołomereckiej z inną Heleną Sołomerecką, córką przedstawiciela młodszej linii rodu, kasztelana smoleńskiego Mikołaja Lwa Sołomereckiego, późniejszą żoną Krzysztofa Franciszka Sapiehy, zob. Helena Sołomerecka

Media użyte na tej stronie

Mogilev oblast location map.svg
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape ., Licencja: CC BY-SA 3.0
Позиционная карта Могилёвской области

Цилиндрическая равноугольная проекция с координатами краёв:

  • С: 54.52° с.ш.
  • Ю: 52.62° с.ш.
  • З: 27.98° в.д.
  • В: 32.86° в.д.
Баркалабава. Царква Казанскай іконы Божай Маці (02).jpg
Autor: givi (http://fgb.by/viewtopic.php?p=78897#78897), Licencja: CC BY-SA 3.0
Баркалабава. Царква Казанскай іконы Божай Маці