Barkweda

Barkweda

osada
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Dywity
Liczba ludności (2011)	191[1]
Strefa numeracyjna	89
Kod pocztowy	11-001[2]
Tablice rejestracyjne	NOL
SIMC	0472928
Położenie na mapie gminy Dywity Barkweda
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Barkweda
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Barkweda
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego Barkweda
53°51′46″N 20°23′49″E/53,862778 20,396944

Barkweda (niem. Bergfriede) – wieś położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Dywity. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Miejscowość położona jest nad Łyną oraz nad jeziorem Mosąg, na terenie historycznej Warmii^[3].

Barkweda jest znana ciężkich walk o przeprawę na Łynie, jakie miały miejsce 3 lutego 1807 roku w trakcie bitwy pod Olsztynem pomiędzy wojskami napoleońskimi a Rosjanami i Prusakami^[4].

Przez wieś przepływa stare koryto Łyny, nazywane Starą Łyną^[5]. We wsi znajduje się sklep, zabytkowy młyn^[6], pozostałości parku dworskiego, dawny cmentarz, zabytkowe aleje przydrożne. W pobliżu mostu położone jest pruskie grodzisko, na którego terenie znajduje się zabytkowy cmentarz oraz trzy zabytkowe dęby.

Osada położona 4 km od Brąswałdu, w szerokiej doliny rzeki Łyny. Przez wieś przebiegają niebieski^[7] oraz żółty szlak rowerowy^[8]. W Barkwedzie rozpoczyna się także pieszy Szlak Napoleoński, o długości 39 km^[9].

Historia

Nazwa wsi wywodzi się z języka niemieckiego i oznaczała szaniec, umocnienie. Wskazuje to na obecność dawnego umocnienia lub grodziska Prusów. Na południowy zachód od wsi, na zachodnim brzegu Łyny, znajduje się grodzisko staropruskie („Zameczek”), świadczące o wcześniejszej obecności osad ludzkich na tym terenie.

Wieś wymieniana w dokumentach z 1425 r., przy okazji wydania przywileju na założenie młyna na rzece Łynie. W 1425 r. nazwa wsi brzmiała: Molendinum in Bergfrede. Później pojawiły się nazwy Bergfride (1576), Bergfrieden (1629), Bergfriede (od 1701 r.)^[10].

W 1789 wymieniany w Barkwedzie był majątek szlachecki i folwark z jednym zabudowaniem. Od 1880 wymieniany jest młyn. W 1910 r. majątek szlachecki obejmował 384 ha, a w folwarku znajdowały się cztery zabudowania oraz 19 gospodarstw rodzinnych. W tym czasie we wsi mieszkało 80 osób, w tym 26 Polaków i 54 Niemców^[10].

W dniach 3–4 lutego 1807 r. miała miejsce bitwa pod Olsztynem znana też jako bitwa pod Jonkowem lub bitwa pod Barkwedą. Było to starcie wojsk napoleońskich z wojskami rosyjskimi i pruskimi, między innymi o przeprawę na rzece Łynie^[10].

Okazały dąb, rosnący przy cmentarzu i kaplicy, został nazwany przez ludność miejscową „dębem Napoleona”. Według tradycji cesarz Napoleon miał pod drzewem swój punkt dowodzenia, a nawet miał nocować w obszernej dziupli^[11]. Według pomiarów z 1897 r., wykonanych przez ks. Barczewskiego z pobliskiego Brąswałdu, dąb miał 9 m obwodu (tak zwana pierśnica, czyli na wysokości „piersi”, – 1,3 m). W dębie znajdowała się obszerna dziupla o wysokości 4 m i średnicy 1,75 m^[11]. Jako pomnik przyrody przetrwał do 1922 r.^[12] (spalony w wyniku pożaru). Obecnie w pobliżu, na terenie grodziska, nadal rosną trzy inne okazałe dęby, będące być może potomstwem tamtego. Najokazalszy z nich ma 6 metrów obwodu. Obecnie one również zwane są „dębami Napoleona”^[13][4].

W okresie PRL wieś PGRowska z młynem (działał jeszcze w 1993 r., obecnie nieczynny). Dawny staw młyński obecnie jest suchy i zarośnięty krzakami.

Galeria

• 

  Współczesna kapliczka w Barkwedzie, przykład żywej tradycji i warmińskiej religijności

• 

  Kapliczka w Barkwedzie

• 

  Most na Starej Łynie

• 

  Na terenie Barkwedy znajduje się przystanek kolejowy Bukwałd

• 

  Tablica informacyjna z opisem szlaku napoleońskiego

• 

  Skwer z tablicą Napoleona przy moście w Barkwedzie

• 

  Grodzisko pruskie w Barkwedzie

• 

  Dęby Napoleona w Barkwedzie na terenie grodziska

• 

  Plan bitwy pod Olsztynem 3 lutego 1807 r.

Przypisy

Bibliografia

• Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury, przewodnik. Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 83–84
• Daniela Lewicka, Ryszard Tomkiewicz, 1994. „Gmina Dywity. Teraźniejszość i przeszłość”, Wyd. OBN w Olsztynie, Olsztyn, 85 str.
• Georg Kellmann, Historia parafii Klebark Wielki, jej wiosek i okolic. Parafia pw. Znalezienia Krzyża Świętego i Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Klebarku Wielkim, Klebark Wielki 2007, ISBN 978-83-918968-1-5.
• ks. Walenty Barczewski Geografia polskiej Warmii
• Anna Pospiszyłowa Toponimia południowej Warmii. Nazwy miejscowe. Wyd. Pojezierze, Olsztyn 1987.

Linki zewnętrzne

• Barkweda, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 108 .