Barnim IX Pobożny

Barnim IX (XI) Pobożny (Stary)

książę pomorski
Okres	od 1523 do 1532
Poprzednik	Bogusław X Wielki, Jerzy I pomorski (lata 1523-1531) on sam, Filip I wołogoski (lata 1531-1532)
Następca	podział Księstwa Pomorskiego na szczecińskie i wołogoskie
książę szczeciński
Okres	od 1523 do 1531
Poprzednik	Bogusław X
Następca	on sam, Filip I wołogoski
książę szczeciński
Okres	od 1531 do 1532
Poprzednik	on sam, Jerzy I pomorski
Następca	on sam
książę szczeciński
Okres	od 1532 do 1569
Poprzednik	on sam, Filip I wołogoski
Następca	Jan Fryderyk
książę wołogoski
Okres	od 1523 do 1531
Poprzednik	Bogusław X
Następca	on sam, Filip I wołogoski
książę wołogoski
Okres	od 1531 do 1532
Poprzednik	on sam, Jerzy I pomorski
Następca	Filip I wołogoski
Dane biograficzne
Dynastia	Gryfici
Data urodzenia	2 grudnia 1501
Data i miejsce śmierci	2 listopada 1573 Grabowo
Ojciec	Bogusław X Wielki
Matka	Anna Jagiellonka
Żona	Anna
Dzieci	Aleksandra, Maria, Dorota, Anna, Sybilla, Bogusław XII, Elżbieta

Barnim IX, znany też jako Barnim XI, w historiografii występujący z przydomkiem Stary lub Pobożny (ur. 2 grudnia 1501, zm. 2 listopada 1573 w Grabowie^[1]) – książę z pomorskiej dynastii Gryfitów, syn Bogusława X, pierwszy protestancki książę Pomorza.

Życie i panowanie

Płyta erekcyjna Barnima IX na Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie

Studiował na uniwersytetach w Greifswaldzie i Wittenberdze, między innymi pod kierunkiem Marcina Lutra^[2]. W trzy lata po objęciu władzy wespół z Jerzym I obradował w Gdańsku z Zygmuntem Starym nad przyszłością polskiego lenna nad Lęborkiem i Bytowem^[3].

Książę pomorski był zręcznym politykiem. W 1530 na sejmie Rzeszy, w Augsburgu uzyskał całkowitą samodzielność w kierowaniu księstwem. Po śmierci jego starszego brata w 1531 przeprowadził podział księstwa, który dokonany został 21 października 1532. W drodze losowania otrzymał część wschodnią po rzekę Odrę, natomiast jego bratanek Filip I objął władzę nad księstwem wołogoskim, które zostało poszerzone o ziemie oprawy wdowiej jego macochy Małgorzaty brandenburskiej^[4][5].

W 1534 wprowadził w księstwie szczecińskim luteranizm, którego był zwolennikiem^[6]. Prowadził ostrożną politykę zagraniczną, współpracując z Zygmuntem Augustem, królem Polski (1552^[2]), z którym był spokrewniony przez Annę Jagiellonkę, swą matkę^[4].

Barnim IX był wielbicielem sztuki. Na dwór książęcy sprowadzał wielu artystów. Kolekcjonował dzieła sztuki, szczególnie dzieła złotników. Był inicjatorem powstania monumentalnego gobelinu zwanego Oponą Croya. Zajmował się snycerstwem i mechaniką precyzyjną. Według legendy, był twórcą ołtarza znajdującego się obecnie w kościele w Sownie. Pasjonowało go myślistwo^[7]. Był inicjatorem zreformowania cechów pomorskich, a także przyczynił się do założenia półwyższej szkoły w Szczecinie tzw. Pedagogium Książęcego (1543)^[2][4]. Zapoczątkował także rozwój kanalizacji w Szczecinie^[8].

W 1569 podczas zjazdu w Jasienicy (po śmierci żony Anny) abdykował na rzecz wnuka swego starszego brata, księcia Jana Fryderyka^[6]. Koniec życia spędził w swej rezydencji – Oderburgu w Grabowie pod Szczecinem, poświęcając się wyłącznie swoim pasjom^[6].

Rodzina

Żoną Barnima IX Pobożnego (Starego) była Anna, córka Henryka II Średniego, księcia brunszwicko-lüneburskiego i Małgorzaty saskiej^[1]. Z ich związku pochodziło siedmioro dzieci:

• Aleksandra (ur. na przeł. 1525/1526 lub 1539/1540 i późn., zm. najp. 1544) – zmarła w wieku dziecięcym lub młodości,
• Maria (ur. 2 lutego 1527, zm. 16 lutego 1554) – żona Ottona IV, hrabiego Holsztynu na Schaumburgu,
• Dorota (ur. 7 lutego 1528, zm. 4 czerwca 1558) – żona Jana, hrabiego Mansfeld na Hinterort,
• Anna (ur. 5 lutego 1531, zm. 13 października 1592) – żona Karola, księcia Anhalt-Zerbst, Henryka VII, burgrabiego Miśni oraz Josta II, hrabiego Barby na Mühlingen,
• Sybilla (ur. 25 kwietnia 1541, zm. 21 września 1564) – narzeczona Ottona I, hrabiego Salm-Kyburgu, Wild i Rheingrafem,
• Bogusław XII (ur. 27 sierpnia 1542?, zm. 8 lub 9 września 1542?) – zmarł w wieku niemowlęcym,
• Elżbieta (ur. p. po 1544, zm. p. po 1554) – zmarła w dzieciństwie^[9].

Genealogia

Przypisy

Bibliografia

Opracowania

• KazimierzK. Kozłowski KazimierzK., JerzyJ. Podralski JerzyJ., Gryfici. Książęta Pomorza Zachodniego, Szczecin: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985, ISBN 83-03-00530-8, OCLC 189424372 .
• EdwardE. Rymar EdwardE., Rodowód książąt pomorskich, Szczecin: Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica, 2005, ISBN 83-87879-50-9, OCLC 69296056 .
• Szymański J.W., Książęcy ród Gryfitów, Goleniów – Kielce 2006, ISBN 83-7273-224-8.

Opracowania online

• Scheil U., Barnim IX. (XI.) Herzog von Pommern-Stettin (niem), [w:] NDB, ADB Deutsche Biographie (niem.), [dostęp 2012-02-17].

Literatura dodatkowa (opracowania)

• Praca zbiorowa, Przewodnik po Szczecinie, wyd. „13 Muz”. Szczecin 1999, ISBN 83-908898-3-8.

Literatura dodatkowa (online)

• Madsen U., Barnim IX. (niem.), [dostęp 2012-02-18].