Baron

Najpowszechniejszy typ korony baronowskiej

Francuska korona baronowska

Dawna korona freiherra

Korona barona Inflant, Szwecji, Finlandii

Korona barona Hiszpanii i Portugalii

Baron – tytuł szlachecki; kobieta nosząca tytuł barona to baronessa^[1], żona barona to baronessa lub baronowa.

Tytuł barona jest najniższym tytułem arystokratycznym. Używany we wszystkich monarchiach europejskich, wprowadzony także w ramach europeizacji w okresie Meiji w cesarstwie japońskim. Przyjęty również do tytułów nadawanych w cesarstwie francuskim przez Napoleona I. W różnych krajach miał różną specyfikę:

• W Niemczech pierwotnie znany jako freiherr (niem. wolny pan), tytuł feudalny, później także nadawano tytuł arystokratyczny barona, przy czym każdy freiherr był baronem, ale nie każdy niemiecki baron był freiherrem.
• W Anglii początkowo tożsamy z tytułem lorda, oznaczał pana feudalnego zasiadającego w radzie królewskiej.

Etymologia

Słowo wywodzi się od hiszpańskiego słowa barón, pochodzącego z kolei od frankońskiego baro oznaczającego „wojownik, wolny człowiek”.

Baron a inne tytuły

Tytułu barona nie należy mylić z podobnie brzmiącym brytyjskim tytułem baroneta, który jest jedynym brytyjskim niearystokratycznym, ale dziedzicznym tytułem honorowym.

Baron to tytuł uważany za niższy od tytułu hrabiego^[2], a wyższy od tytułu szlachcica. Herby baronów różnią się od innych tym, że korona ich przyozdabiana jest zazwyczaj siedmioma pałkami (korona szlachecka jest o pięciu, hrabiowska o dziewięciu pałkach, a herby książęce przyozdabiane są mitrą). W Polsce tytuł ten zgoła nie był znany; baronami nazywano zaś pierwotnie wyższych urzędników. W przypisywanych Długoszowi „Clenodiach” baronami nazwano najstarsze polskie rody szlacheckie. Na Śląsku wolni panowie (freiherr, liber baro) to szlachta podlegająca bezpośrednio królowi Czech, z pominięciem zależności wobec miejscowych książąt piastowskich.

Atrybuty

Korona rangowa przysługująca baronom jest najczęściej ozdobiona siedmioma perłami (pałkami), niekiedy ma inne formy, np. we Francji i Włoszech ma formę obręczy oplecionej sznurem pereł.

W Polsce

Używany w Polsce Piastów, ale nie jako tytuł feudalny, lecz kurtuazyjne zbiorowe określenie rady królewskiej bądź kolektywnie o szlachcie trzymającej ziemię na prawie rycerskim bezpośrednio od monarchy (wojewodów, starostów, kasztelanów, podkomorzych i wyższych urzędników sądowych, którzy króla reprezentowali w sprawach sądowych).

Świętosław z Wojcieszyna, tłumacząc 1449 r. Statut Wiślicki, stale nazywa barona rycerzem, a Maciej z Różana, tłumacząc Statuty Mazowieckie 1450 r., nazywa baronów czestnikami. Pisarze polscy, piszący po łacinie w wieku XV, używają słów barones lub dignitarii, a z początkiem wieku XVI pojawia się i upowszechnia z czasem wyraz dostojniki^[3].

W okresie rozbiorów nadawany powszechnie we wszystkich zaborach. Do otrzymania tytułu barona miała prawo szlachta mogąca udowodnić pochodzenie od osób piastujących urzędy ziemskie czy powiatowe.

Zobacz też

• Lista polskich rodów baronowskich
• Lista polskich herbów baronowskich

Przypisy