Bartholomeus Spranger
| ||
 Autoportret (1580-85) | ||
| Data i miejsce urodzenia | 21 marca 1546 Antwerpia | |
| Data i miejsce śmierci | sierpień 1611 Praga | |
| Narodowość | niderlandzka | |
| Dziedzina sztuki | malarstwo | |
| Epoka | manieryzm | |
Bartholomeus Spranger (ur. 21 marca 1546 w Antwerpii, zm. w sierpniu 1611 w Pradze) – niderlandzki malarz, rysownik i rytownik okresu późnego manieryzmu.
Był synem zamożnego kupca. Uczył się u mistrzów antwerpskich Jana Mandyna, Fransa Mostaerta i Cornelisa van Dalema. Ok. 1565 wyjechał do Francji (Lyon, Paryż), a następnie do Włoch (Mediolan, Parma, Rzym), gdzie pracował dla kardynała Farnese i papieża Piusa V. Jego włoskimi współpracownikami byli bracia Federico i Taddeo Zuccaro. W 1575 został nadwornym malarzem cesarza Maksymiliana II, a później jego następcy Rudolfa II w Pradze. W 1602 podróżował do Antwerpii, Amsterdamu i Haarlemu.
Tworzył głównie kompozycje mitologiczne i alegoryczne. Wykonywał też malowidła ścienne i obrazy ołtarzowe. Jego dzieła cechuje wyszukana erotyka, wyrafinowana elegancja póz i gestów, wydłużone proporcje i manierystyczna kolorystyka. Oddziałali na niego Frans Floris, Parmigianino i Correggio. Jego prace zostały rozpowszechnione dzięki grafikom Hendrika Goltziusa. Biogram artysty umieścił Karel van Mander w dziele Het Schilder-Boeck (Haarlem, 1604).
Wybrane dzieła
- Alegoria sprawiedliwości i roztropności - 1599-1600, 131 x 106 cm, Luwr, Paryż
- Angelika i Medoro - ok. 1600, 108 x 80 cm, Stara Pinakoteka, Monachium
- Apollo i Muzy - po 1590, 37 x 49 cm, Kunsthistorisches Museum, Wiedeń
- Autoportret - ok. 1600, 54 x 43 cm, Galeria Uffizi, Florencja
- Chrzest Chrystusa - 1603, 102 x 88 cm, Muzeum Narodowe we Wrocławiu
- Epitafium złotnika Nicolausa Müllera - ok. 1592, 240 x 160 cm, Galeria Narodowa w Pradze
- Glaukos i Scylla - ok. 1581, 110 x 81 cm, Kunsthistorisches Museum, Wiedeń
- Herkules, Dejanira i centaur Nessus - 1580-82, 112 x 82 cm, Kunsthistorisches Museum, Wiedeń
- Jupiter i Antiope - ok. 1596, 120 x 89 cm, Kunsthistorisches Museum, Wiedeń
- Odyseusz i Kirke - 1590, 108 x 72 cm, Kunsthistorisches Museum, Wiedeń
- Pejzaż górski - ok. 1590, Staatliche Kunsthalle, Karlsruhe
- Pokłon Trzech Króli - ok. 1595, 200 x 144 cm, National Gallery w Londynie
- Salmakis i Hermafrodyta - 1585, 111 x 81 cm, Kunsthistorisches Museum, Wiedeń
- Św. Katarzyna - ok. 1585, 86,5 x 65 cm, Gemäldegalerie, Berlin
- Vanitas - ok. 1600, 67 x 96,5 cm, Zamek Królewski na Wawelu, Kraków
- Wenus i Adonis - ok. 1587, 135 x 109 cm, Rijksmuseum, Amsterdam
- Wenus i Adonis - ok. 1597, 163 x 104 cm, Kunsthistorisches Museum, Wiedeń
- Wenus i Merkury - ok. 1585, 110 x 72 cm, Kunsthistorisches Museum, Wiedeń
- Wenus, Merkury i Kupidyn - 1597, 89 x 69 cm, Germanisches Nationalmuseum, Norymberga
- Wenus i Wulkan - ok. 1610, 140 x 95 cm, Kunsthistorisches Museum, Wiedeń
- Wulkan i Maja - 1575-80, 23 x 18 cm, Kunsthistorisches Museum, Wiedeń
Bibliografia
- Wendy Beckett, 1000 arcydzieł, Ewa Gorządek (tłum.), Warszawa: Arkady, 2001, ISBN 83-213-4218-3, OCLC 749354342.
- Oksfordzki leksykon sztuki, Ian Chilvers (oprac.) i inni, Warszawa: Arkady, 2002, ISBN 83-213-4157-8, OCLC 749307549.
- Andrzej Dulewicz, Encyklopedia sztuki niemieckiej, Warszawa: WAiF ; Wydaw. Nauk. PWN, 2002, ISBN 83-01-13637-5
- Robert Genaille, Maciej Monkiewicz, Antoni Ziemba, Encyklopedia malarstwa flamandzkiego i holenderskiego, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe; Wydaw. Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-221-0686-6.
- Leksykon malarstwa od A do Z, Warszawa: Muza S.A., 1992, ISBN 83-7079-076-3
- Christine Stukenbrock, Barbara Toepper, Arcydzieła malarstwa europejskiego, Koenigswinter: h. f. ullmann, 2007, ISBN 978-3-8331-2131-9
- Sztuka świata, t. 13, Leksykon L-Z, Warszawa: Arkady, 2000, ISBN 83-213-4135-7
- Stefano Zuffi, Wielki słownik malarzy, t. 4, Warszawa: HPS, 2006, ISBN 83-60688-18-4
