Bartodzieje (powiat pułtuski)

Bartodzieje
— wieś —
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	pułtuski
Gmina	Obryte
Liczba ludności (2011)	227[1][2]
Strefa numeracyjna	29
Kod pocztowy	07-215[3]
Tablice rejestracyjne	WPU
SIMC	0515075[4]
Położenie na mapie gminy Obryte Bartodzieje
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Bartodzieje
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Bartodzieje
Położenie na mapie powiatu pułtuskiego Bartodzieje
52°41′18″N 21°11′54″E/52,688333 21,198333
Strona internetowa

Bartodzieje – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie pułtuskim, w gminie Obryte^[4][5].

Prywatna wieś duchowna położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie kamienieckim ziemi nurskiej województwa mazowieckiego^[6]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa ostrołęckiego.

Położenie

Wieś jest położona na polanie leśnej w środku Puszczy Białej. Drogi asfaltowe łącza ją z Psarami oraz Wielgolasem. W 2006 r. wieś połączono, poprzez miejscowość Gładczyn również z droga lokalną nr 618.

Nazwa

Wieś ma metrykę średniowieczną i jest notowana od XIII wieku. W 1240 zanotowana jako Barthodzege, 1452 Bartodzieje, 1473 Barthodzeye, 1578 Bartodzieye, 1880 Bartodzieje. Nazwa pochodzi od nazwy Bartodziej oznaczającej pasiecznika, dozorcę barci. We wczesnym średniowieczu istniały osady służebne, w których mieszkali opiekujący się barciami bartodzieje. Ich zadaniem było zbieranie i dostarczanie miodu na dwory książęce oraz królewskie^[7][8].

Historia

Miejscowość była wsią służebną. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1203 r.

Pełny opis wsi Bartodzieje oraz folwarku bartodziejskiego zawiera Inwentarz Dóbr Biskupów Płockich, spisany w 1650 r. Biskupem Płockim był wówczas Karol Ferdynand Waza. Szczegółowo opisane zostały zabudowania folwarczne. Dwór – jako budynek murowany i kryty dachówką, stojący na wzniesieniu i otoczony rowem wypełnionym wodą. Opisane zostały również jego piwnice, wymienione jako „murowane sklepy”. Inwentarz wspomina kaplicę, murowaną, z ołtarzem w środku, jak również budynek gospodarski i dwa lamusy – murowany oraz drewniany. Jak wynika z opisu inwentarza, w skład folwarku wchodził również browar, jak i szereg innych zabudowań, między innymi gumno, spichlerz, wołownia, obora, chlewnia czy owczarnia^[9].

W XIX wieku wieś leżała w guberni łomżyńskiej w powiecie pułtuskim Królestwa Polskiego. Jak podaje Słownik geograficzny Królestwa Polskiego oraz Wielka encyklopedia powszechna ilustrowana na gruntach wsi Bartodzieje odkryto zdrój "wody żelazistej", która do końca XIX wieku nie była użytkowana w celach leczniczych. Woda ta została opisana w 1861 r. w 153 numerze Gazety Polskiej^[10].

Według danych IPN w Bartodziejach bojówka komunistyczna dokonała mordu na rodzinie Wiśniewskich. Szczepan Wiśniewski, członek Armii Krajowej wraz z żoną Janiną i córką Henryką Twarowską zostali w dniu 26 czerwca 1945 r. zastrzeleni w miejscu swojego zamieszkania^[11]. Ocalał jedynie Andrzej Twarowski, który był wówczas dzieckiem i z ukrycia obserwował całe zajście. Do opisanej zbrodni, według części przesłuchanych w niniejszej sprawie świadków, dopuścić się mieli funkcjonariusze PUBP w Pułtusku, którzy utworzyli samorzutnie bojówkę.

Zabytki

W centrum wsi, na nieznacznym wzniesieniu znajdują się pozostałości majątku. Do dzisiaj zachował się dwór, pochodzący z XVI w. Do niedawna mieściła się w nim szkoła podstawowa. Po reformie szkolnictwa szkoła została zlikwidowana a budynek zaczął niszczeć. 28 listopada 2008 r. władze gminy sprzedały budynek wraz z przylegającą do niego działką i drewniano-murowanym budynkiem gospodarczym^[12].

Rozpoczęte prace budowlane bez nadzoru inspektora, mające na celu pogłębienie piwnic - doprowadziły do zawalenia stropu i obecny stan techniczny kwalifikuje budynek do wyburzenia.

Przyroda

W najbliższym sąsiedztwie wsi znajduje się Rezerwat przyrody Wielgolas – jeden z najstarszych fragmentów Puszczy Białej. W lesie otaczającym Bartodzieje znajduje się również kilka pomników przyrody. Do najbardziej okazałych należał dąb, zwany 'Krzywielcem' lub "'Krzywulcem', który pod koniec grudnia 2016 roku przewrócił się wyniku wichury^[13].

Bartodzieje w przysłowiach

Nazwa wsi występuje w dwóch kurpiowskich przysłowiach ludowych^[14]:

• Psary, Bartodzieje i Obryte to Kurpie zabite
• Olaboga co się dzieje? Za Psarami Bartodzieje

Przypisy

Bibliografia

• Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe Polski, t. I A-B, hasło "Bartodzieje (2)". Kraków: Polska Akademia Nauk, Instytut Języka polskiego, 1996, s. 91. ISBN 83-85579-34-6.
• Saturnin Sikorski: Wielka encyklopedya powszechna ilustrowana, t. VII, hasło "Bartodzieje". Warszawa: Nakład i druk Saturnina Sikorskiego, 1892, s. 18.
• Karol Modzelewski: Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 roku, hasło "Bartodzieje". Warszawa: Wiedza Powszechna, 1981. ISBN 83-214-0185-6.

Linki zewnętrzne

• Bartodzieje, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 111 .