Bartolomé de Las Casas

Bartolomé de Las Casas
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

1484
Sewilla

Data i miejsce śmierci

31 lipca 1566
Madryt

Miejsce pochówku

Bazylika Matki Bożej Królewski Atocha - Madryt - Hiszpania

Biskup Chiapas
Okres sprawowania

1543–1550

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Inkardynacja

dominikanie

Prezbiterat

1510

Sakra biskupia

30 marca 1544

podpis

Bartolomé de Las Casas (Bartomeu Casaus, ur. 1484[1] w Sewilli, zm. 31 lipca 1566 koło Madrytu) – hiszpański duchowny katolicki, dominikanin, prawnik, kronikarz i obrońca Indian.

Życiorys

Ukończył prawo na uniwersytecie w Salamance. Jego ojciec, Francisco Casaus lub Casas, towarzyszył Kolumbowi w jego drugiej wyprawie do Ameryki w 1493. Bartolomé w 1502 wziął udział w wyprawie na Hispaniolę (Haiti), którą dowodził Nicolas de Ovando[2]. W latach 1502–1513 uczestniczył w brutalnym podboju i kolonizacji Antyli, za co otrzymał ziemię i niewolników indiańskich w ramach systemu niewolniczego encomienda. W 1510 został wyświęcony na kapłana diecezjalnego.

Po ponad 10 latach od przybycia na Antyle doświadczył dramatycznej przemiany wewnętrznej i zaczął zwalczać system encomiendy. Od 1514 bezwzględnie krytykował politykę kolonialną. W 1516 r. został oficjalnie wyznaczony przez kardynała Francisca de Cisneros na funkcję rzecznika praw Indian. W 1522 wstąpił do zakonu dominikanów. Przebywał na Kubie, w Peru, Nikaragui, Wenezueli i w Meksyku; w latach 1543–1547 był biskupem Chiapas. Od 1547 przebywał w Hiszpanii.

Był rzecznikiem pokojowej chrystianizacji i obrońcą Indian. Bronił ich przed kontyngentami złota, morderstwami i pracą niewolniczą. Podejmował próby poprawy ich ciężkiej sytuacji przez organizowanie samodzielnych kolonii indiańskich w dzisiejszej Wenezueli. Wielokrotnie jeździł w obronie Indian do Hiszpanii. Mimo wielu przeciwników był inspiratorem wydania przez króla Hiszpanii Karola I (cesarza Karola V) „Nowych Praw” (Leyes Nuevas, promulgowanych w r. 1542), które zakazywały brania w niewolę i zmuszania Indian do pracy na plantacjach.

Działalność Las Casasa spotykała się z polemiką ze strony mu ówczesnych oraz nowożytnych historyków. W 1550 miała miejsce dyskusja pomiędzy Las Casasem i Juanem Ginés de Sepúlvedą o użyciu siły wobec Indian[3]. Podczas gdy Sepúlveda postulował, iż Hiszpanie mają prawo do podboju ziem rdzennych plemion ze względu na ich niski poziom cywilizacyjny oraz barbarzyńskie praktyki, które były przeszkodą w ewangelizacji. Z tego względu Hiszpanie powinni sprawować pewną kontrolę nad procesem ucywilizowania Indian. Bartolomé de Las Casas był przeciwny stosowaniu jakiejkolwiek przemocy w procesie ewangelizacyjnym oraz przy próbach zapewnienia porządku i zagwarantowania bezpieczeństwa misjonarzom. Las Casas był przekonany, że każda wojna wypowiedziana Indianom była niesprawiedliwa. Uważał, że Indianie mogą dołączyć do grona chrześcijan wyłącznie dzięki pokojowym kontaktom z misjonarzami, a obecność uzbrojonych ludzi negatywnie wpływa na rdzennych mieszkańców. Takie podejście powodowało, że misjonarze musieli ratować się ucieczką albo ponosili śmierć z rąk Indian uzbrojonych w zatrute strzały[4]. Ojciec Bartolomé nie podlegał żadnej cenzurze, królowie i ministrowie wysłuchiwali go cierpliwie, nakazywali formować zespoły, mające analizować jego krytykę i propozycje. Korona zobowiązywała przeciwników Las Casasa i jego idei do milczenia[4].

Naleganie Las Casasa na władze w celu zapewnienia bezwzględnej ochrony praw dla Indian miały również swoje negatywne konsekwencje. Właściciele hiszpańscy przestali uważać za stosowne zatrudnianie tubylców jako nadmiernie protegowanych, zaczęli interesować się propozycjami Holendrów, Anglików, Portugalczyków i Francuzów, którzy oferowali tanich niewolników z Afryki, łapanych tam przez muzułmańskich Arabów[4]. Początkowo Las Casas uznał sprowadzanie osób czarnoskórych z Afryki za mniejsze zło, jego zdaniem byli bardziej odporni na ciężką pracę niż Indianie. Później tego żałował[5].

Bartolomé de Las Casas jest autorem dzieł z historii i etnografii Ameryki Południowej i Środkowej, m.in. Historia de las Indias (1561, wydana 1875-1876, tom 1-2), Apologética historia sumaria (1909). Jego najbardziej znanym dziełem jest Brevísima relación de la destrucción de las Indias (Krótki opis zniszczenia Indii [Wschodnich], Sevilla 1552), w której wstrząsająco opisuje nieprawdopodobne okrucieństwo i zbrodnie zdobywców Ameryki popełniane na Indianach. Wkrótce zostało przetłumaczone i wydane w wielu językach europejskich (polskie tłumaczenie Krystyny Niklewicz ukazało się w 1956 jako Krótka relacja o wyniszczeniu Indian, wznowione w 1988 przez wydawnictwo "W drodze")[2]. Na jego cześć nadano nazwę gwatemalskiemu miastu Fray Bartolomé de las Casas.

Przypisy

  1. ↑ Wiele źródeł podaje datę urodzenia 1474. Właściwa data (1484) została ustalona przez H.R. Parish i H.E. Weidmana w 1976 roku: Helen Rand Parish, Harold E. Weidman. The Correct Birthdate of Bartolomé de las Casas. „The Hispanic American Historical Review”. 56 (3), s. 385-403, 1976. 
  2. ↑ a b Mirror of the Cruel and Horrible Spanish Tyranny Perpetrated in the Netherlands, by the Tyrant, the Duke of Alba, and Other Commanders of King Philip II
  3. ↑ Thomas E. Woods Jr: Jak Kościół Katolicki zbudował cywilizację zachodnią. Wydawnictwo AA, 2006. ISBN 83-89368-64-1.
  4. ↑ a b c Vittorio Messori: Czarne Karty Kościoła. Kraków: Księgarnia św. Jacka, 1998. Cytat: Podobnie jak wszyscy utopiści, Las Casas przegrał z rzeczywistością. Wśród wielu przywilejów rząd zlecił mu także dozór nad praktyczną ewangelizacją na terenach oddanych mu w opiekę, mającą opierać się jedynie na "dialogu" i wybaczeniu. We wszystkich jednak przypadkach kończyło się to ucieczką misjonarzy lub mordowaniem ich przez "dobrych dzikusów" uzbrojonych w straszliwe, zatrute strzały. Było to koszmarne fiasko, jak zresztą zawsze, kiedy próbuje się rzeczywistość realizować w marzeniach..
  5. ↑ Ks. prof. dr hab. Marian Banaszak: Historia Kościoła Katolickiego. Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, 2009. Cytat: Opisywane przez niego w raportach i publikacjach, jak "Krótka relacja o wyniszczeniu Indian" i "Historia Indian", przykłady tych nadużyć stały się podstawą dla legenda negra, która jednostronnie w czarnych barwach przedstawia losy kolonii pod berłem hiszpańskim(...). Jako obrońca ludności indiańskiej uznał za mniejsze zło sprowadzanie niewolników Murzynów do Ameryki, według niego bardziej odpornych na ciężką pracę w kopalniach. Później tego żałował, widząc w jakim poniżeniu zostają ci czarni niewolnicy.


Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Bartolome de las Casas - signature - 1559.JPG
Signature of Bartolomé de las Casas, former bishop of Chiapas, in a letter dated November 1559 in which he donates his manuscript of the History of the Indies to the convent of Saint Gregory in Valladolid, Spain. Preserved at the Biblioteca Nacional de España.