Basarabowie

Basarabowie (rum. Basarabii) – dynastia, której przedstawiciele panowali na Wołoszczyźnie od XIV do XVII w. (kilku jej przedstawicieli zasiadło także w XVI i XVII w. na tronie Mołdawii oraz Siedmiogrodu).

Historia

Pierwsi Basarabowie uznawani są za założycieli państwa wołoskiego – pierwszym pewnym ich przedstawicielem (a zarazem pierwszym niezależnym władcą Wołoszczyzny), od którego imienia pochodzi nazwa dynastii, był Basarab I, panujący w pierwszej połowie XIV w., być może pochodzenia kumańskiego.

Następstwo tronu w ramach dynastii było skomplikowane z uwagi na formalnie nie dziedziczny, a elekcyjny system wyboru hospodara przez bojarów wołoskich, przy czym pod uwagę brani byli na równi legalni, jak i nieślubni potomkowie Basarabów. W początkach XV w. wyodrębniły się dwie skłócone ze sobą linie Basarabów: Danowiczów (rum. Dăneşti, potomkowie Dana I) oraz Drakulów (rum. Drăculeşti, potomkowie Mirczy Starego i jego najmłodszego syna Włada Diabła). Z biegiem czasu panowanie Basarabów coraz częściej było przerywane przez przedstawicieli innych rodów wołoskich, często spokrewnionych lub spowinowaconych z Basarabami, którzy zdobyli sobie poparcie możnych lub mocarstw (szczególnie Imperium Osmańskiego). Sytuację komplikowali ponadto kandydaci do tronu powołujący się fałszywie na pochodzenie od Basarabów (np. Neagoe Basarab, pochodzący z rodziny Craioveşti, a podający się za syna ostatniego z Danowiczów Basaraba Młodego).

Okres panowania Basarabów można podzielić na dwie części. W XIV w. Wołoszczyzna walczyła o niezależność z Węgrami, aktywnie uczestnicząc także w polityce bułgarskiej – najwybitniejszym władcą w tym czasie był hospodar Mircza Stary, który starał się państwu zapewnić niezależność i znacznie poszerzył jego granice. Natomiast po jego śmierci Wołoszczyzna, do której południowej granicy dotarli Turcy, zaczęła popadać w zależność od imperium osmańskiego. Jeszcze w XV w. wielu jej władców otwarcie opowiadało się po stronie Węgier lub próbowało lawirować między dwoma potężnymi sąsiadami, nie kraj nie miał jednak faktycznie żadnych szans na uniezależnienie się. Do najwybitniejszych przedstawicieli Basarabów w tym okresie należeli Wład Palownik (zwycięski w bojach z Turkami, znany ze swego okrucieństwa) oraz być może Michał Waleczny (jego pochodzenie z tej dynastii jest dyskusyjne; dokonał on zjednoczenia pod swoim berłem Wołoszczyzny, Mołdawii i Siedmiogrodu, jednak na krótko).

Niektórzy z Basarabów, w okresie dominacji tureckiej, dobrowolnie lub z przymusu przechodzili na islam, co eliminowało ich prawa do tronu wołoskiego, pełnili natomiast często funkcje na dworze sułtańskim.

Ostatnim władcą wołoskim z dynastii Basarabów był Mihnea III, który panował w latach 1658–1659.

Genealogia

Filiacja (w niektórych wypadkach domniemana) hospodarów wołoskich i mołdawskich z dynastii Basarabów (w nawiasach daty panowania, W - Wołoszczyzna, M - Mołdawia):

Tihomer (Togomer), zm. ok. 1310, wojewoda wołoski
|→ Basarab I, W 1310-1352
   |→ Mikołaj Aleksander, W 1352-1364
      |→ Władysław I Samoderżec, W 1364-1377
      |→ Radu I, W 1377-1383
         |→ Dan I, W 1383-1386
         |  |→ Wład I Uzurpator, W 1395-1396
         |  |→ Dan II, W 1422-1426, 1427-1431
         |     |→ Basarab II, W 1442-1443
         |     |  |→ Basarab IV Młody, W 1477-1481, 1481-1482
         |     |→ Władysław II Dan, W 1447-1448, 1448-1456
         |     |  |→ ?
         |     |     |→ Władysław III, W 1523, 1524, 1525
         |     |        |→ Mojżesz, W 1529-1530
         |     |→ Basarab III Stary, W 1473, 1474, 1474, 1475-1476, 1476-1477
         |→ Mircza I Stary, W 1386-1395, 1396-1418
            |→ Michał I, W 1418-1420
            |→ Radu II Praznaglava, W 1420-1422, 1426-1427
            |→ Aleksander Aldea, W 1431-1436
            |→ Wład II Diabeł, W 1436-1442, 1443-1447
               |→ Mircza II, W 1442
               |→ Wład III Palownik, W 1448, 1456-1462, 1476
               |  |→ Mihnea I Zły, W 1508-1509
               |     |→ Mircza III, W 1509-1510
               |        |→ Aleksander II Mircza, W 1568-1574, 1574-1577
               |           |→ Mihnea II Poturczeniec, W 1577-1583, 1585-1591
               |              |→ Radu IX Mihnea, W 1601-1602, 1611, 1611-1616, 1620-1623, M 1616-1619, 1623-1626
               |                 |→ Aleksander Dziecię, W 1623-1627, M 1629-1630
               |                 |→ Mihnea III, W 1658-1659
               |→ Radu III Piękny, W 1462-1473, 1473-1474, 1474, 1474-1475
               |→ Wład IV Mnich, W 1481, 1482-1495
                  |→ Radu IV Wielki, W 1495-1508
                  |  |→ Radu V z Afumaţi, W 1522-1523, 1524, 1524-1525, 1525-1529
                  |  |  |→ Radu VIII Eliasz, W 1552-1553
                  |  |→ Radu VI Badica, W 1523-1524
                  |  |→ Wład VII Vintila, W 1532-1535
                  |  |→ Radu VII Paisie, W 1535-1545
                  |  |  |→ Patrascu Dobry, W 1554-1557
                  |  |     |→ Vintila, W 1574
                  |  |     |→ Piotr II Kolczyk, W 1583-1585
                  |  |→ Mircza Pastuch, W 1545-1552, 1553-1554, 1557-1559
                  |     |→ Piotr Młody, W 1559-1568
                  |     |→ Piotr Kulawy, M 1574-1577, 1578-1579, 1582–1591
                  |→ Wład V Młody, W 1510-1512
                  |  |→ Wład VI Topielec, W 1530-1532
                  |→ Wład Dragomir, W 1521

Galeria

• 

  Basarab I Założyciel, wojewoda wołoski

• 

  Mikołaj Aleksander, hospodar wołoski

• 

  Władysław I Samoderżec, hospodar wołoski

• 

  Władysław II Dan, hospodar wołoski

• 

  Basarab III Stary, hospodar wołoski

• 

  Mircza Stary, hospodar wołoski

• 

  Radu II Praznaglava, hospodar wołoski

• 

  Wład Diabeł, hospodar wołoski

• 

  Wład Palownik, hospodar wołoski

• 

  Aleksander II Mircza

• 

  Radu Mihnea, hospodar wołoski

• 

  Radu Piękny, hospodar wołoski

• 

  Radu Wielki, hospodar wołoski

• 

  Wład VII Vintila, hospodar wołoski

• 

  Radu Paisie, hospodar wołoski

• 

  Piotr II Kolczyk, hospodar wołoski

• 

  Mircza Pastuch, hospodar wołoski

• 

  Piotr Młody, hospodar wołoski

• 

  Piotr Kulawy, hospodar wołoski

Bibliografia

• I. Czamańska, Basarabowie [w:] Słownik dynastii Europy, red. J. Dobosz, M. Seweryński, Poznań 1999, s. 55-58.
• J. Demel, Historia Rumunii, Wrocław 1970.

Linki zewnętrzne

• Genealogia Basarabów