Basja

Basja
	; Bassia scoparia
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	goździkopodobne
Rząd	goździkowce
Rodzina	szarłatowate
Rodzaj	basja
	Nazwa systematyczna
	Bassia All.; Mélanges Philos. Math. Soc. Roy. Turin 3: 177 (1766)
	Typ nomenklatoryczny
	B. muricata (Linnaeus) Ascherson
Synonimy
	Bushiola Nieuwl.; Chenoleoides (Ulbr.) Botsch.; Echinopsilon Moq.; Kirilowia Bunge; Kochia Roth; Londesia Fisch. & C.A.Mey.; Panderia Fisch. & C.A.Mey.; Pentodon Ehrenb. ex Boiss.; Pterochlamys Fisch. ex Endl.; Willemetia Maerkl.;

Basja^[5], mietelnik^[6] (Bassia All.) – rodzaj roślin z rodziny szarłatowatych (Amaranthaceae), w systemach klasyfikacyjnych w XX wieku zaliczany zwykle do komosowatych (Chenopodiaceae). Obejmuje 22 gatunki^[3]. Są one szeroko rozprzestrzenione w Eurazji, w północnej i południowej Afryce, a jako rośliny introdukowane także w Ameryce Północnej, Południowej i Australii^[3]. W Polsce gatunkiem rodzimym jest mietelnik piaskowy B. laniflora, zadomowionym antropofitem jest mietelnik żakula B. scoparia^[6]. Kilka gatunków bywa uprawianych^[6]^[5].

Rośliny wykorzystywane są do wyrobu mioteł (zwłaszcza mietelnik żakula) i uprawiane jako ozdobne, zwłaszcza forma mietelnika żakula przebarwiająca się jesienią na czerwono. Rośliny te były też wykorzystywane do fitoremediacji gleb zasolonych^[7]. Bassia indica wykorzystywana jest jako roślina lecznicza^[8]. Niektóre stały się uciążliwymi gatunkami inwazyjnymi^[7].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny szarłatowatych (Amaranthaceae) w ujęciach włączających doń komosowate Chenopodiaceae^[2] lub z komosowatych w ujęciach zachowujących odrębność tej rodziny^[9]. Niezależnie od powyższego włączany jest do podrodziny Salsoloideae i plemienia Camphorosmeae^[9]^[2]. Rodzaj w przeszłości był różnie ujmowany. Diametralnie jego taksonomię zmieniły badania molekularne, z których wynikło, że tradycyjne ujęcie tego rodzaju jest polifiletyczne. Klad z większością gatunków z tego rodzaju obejmował także liczne gatunki z jeszcze bardziej polifiletycznego rodzaju mietelnik Kochia oraz drobne rodzaje Londesia, Kirilowia, Panderia i Chenolea. W efekcie wszystkie te taksony połączono w rodzaj Bassia. Część gatunków tradycyjnie zaliczanych do Bassia, które jednak okazały się być odleglej spokrewnione z tą grupą wyodrębnione zostały w inne rodzaje (Bassia hirsuta przeniesiona została do Spirobassia, B. dasyphylla razem z Kochia krylovii i K. melanoptera utworzyły rodzaj Grubovia, B. sedoides przeniesiona została do Sedobassia^[10] lub włączana jest do rodzaju Grubovia)^[11].

Wykaz gatunków^[3]

Bassia aegyptiaca Turki, El Shayeb & F.Shehata
Bassia aegyptiaca Turki, El Shayeb & F.Shehata
Bassia alata (Bates) A.J.Scott
Bassia angustifolia (Turcz.) Freitag & G.Kadereit
Bassia arabica (Boiss.) Maire & Weiller
Bassia dinteri (Botsch.) A.J.Scott
Bassia eriophora (Schrad.) Asch.
Bassia hyssopifolia (Pall.) Kuntze – basja hyzopolistna^[5], mietelnik hyzopolistny^[6]
Bassia indica (Wight) A.J.Scott
Bassia laniflora (S.G.Gmel.) A.J.Scott – mietelnik piaskowy^[6]
Bassia lasiantha Freitag & G.Kadereit
Bassia monticola (Boiss.) Kuntze
Bassia muricata (L.) Asch.
Bassia odontoptera (Schrenk) Freitag & G.Kadereit
Bassia pilosa (Fisch. & C.A.Mey.) Freitag & G.Kadereit
Bassia prostrata (L.) Beck
Bassia salsoloides (Fenzl) A.J.Scott
Bassia scoparia (L.) A.J.Scott – mietelnik żakula^[6]
Bassia stellaris (Moq.) Bornm.
Bassia tianschanica (Pavlov) Freitag & G.Kadereit
Bassia tomentosa (Lowe) Maire & Weiller
Bassia villosissima (Bong. & C.A.Mey.) Freitag & G.Kadereit

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-05-03] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-05-03] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Bassia All.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-03].
↑ Bassia. W: Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-05-03].
↑ ^a ^b ^c Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 37. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 104, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 82. ISBN 978-1-107-11502-6.
↑ S.H. Qari, E. Tawfik, I. Hammad. Morphological, cytological, physiological and genetic studies of Bassia indica (Amaranthaceae). „Genet. Mol. Res.”. 18, 3, 2019. DOI: 10.4238/gmr18417.
↑ ^a ^b Genus Bassia All.. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-05-03].
↑ Gudrun Kadereit, Helmut Freitag. Molecular phylogeny of Camphorosmeae (Camphorosmoideae, Chenopodiaceae): Implications for biogeography, evolution of C4-photosynthesis and taxonomy. „Taxon”. 60, 1, s. 51-78, 2011. DOI: 10.1002/tax.601006.
↑ Grubovia sedoides (Pall.) G.L.Chu. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-03].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-05-03] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-05-03] (ang.).

[powo-3] Bassia All.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-03].

[ing-4] Bassia. W: Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-05-03].

[gawrys-5] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 37. ISBN 978-83-925110-5-2.

[checklist-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 104, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[mabb-7] David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 82. ISBN 978-1-107-11502-6.

[8] S.H. Qari, E. Tawfik, I. Hammad. Morphological, cytological, physiological and genetic studies of Bassia indica (Amaranthaceae). „Genet. Mol. Res.”. 18, 3, 2019. DOI: 10.4238/gmr18417.

[grin-9] Genus Bassia All.. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-05-03].

[gudrun-10] Gudrun Kadereit, Helmut Freitag. Molecular phylogeny of Camphorosmeae (Camphorosmoideae, Chenopodiaceae): Implications for biogeography, evolution of C4-photosynthesis and taxonomy. „Taxon”. 60, 1, s. 51-78, 2011. DOI: 10.1002/tax.601006.

[11] Grubovia sedoides (Pall.) G.L.Chu. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-03].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne

Basja

Systematyka

Przypisy

Media użyte na tej stronie