Bastet
| ||||
 | ||||
| Występowanie | ||||
|---|---|---|---|---|
| Atrybuty | sistrum (uderzany instrument muzyczny) | |||
| Wcielenie zwierzęce | ||||
| Siedziba | ||||
| Teren kultu | ||||
| Szczególne miejsce kultu | Bubastis, Memfis, Heliopolis, Teby, Leontopolis, Herakleopolis | |||
| Odpowiednik | Artemida (grecki) | |||
| Rodzina | ||||
| Ojciec | ||||
| Matka | ||||
| Rodzeństwo | Horus | |||
| Dzieci | Maahes | |||
Bastet, znana też pod nazwą Bast, Boubastis, Pasht[1], Ubasti, Ba en Aset – w mitologii egipskiej bogini miłości, radości, muzyki, tańca, domowego ogniska, płodności, a także kotów. Wierzono, że Bastet chroni mężczyzn przed chorobami i demonami[2]. Przedstawiana jako kot lub kobieta z głową kota, często ze skarabeuszem na głowie, który był symbolem wschodzącego słońca, gdyż w imieniu Ra walczyła z Apopisem – ucieleśnieniem chaosu, przedstawianego jako wielkiego węża. Przedstawiano ją często z krzyżem Ankh – symbolem życia – i sistrum – uderzanym instrumentem muzycznym, który był jej atrybutem władzy[2]. Była matką Maahesa(ang.), według niektórych źródeł, Chonsu[3] – boga Księżyca. Bogini Bastet pojawiła się już w czasach II dynastii, i jej nazwa prawdopodobnie wzięła się od miast kultu Bast (greckie Bubastis). Prawdopodobnie na początku zwierzęciem kultu był lew/lwica. W mitologii greckiej jej odpowiednikiem jest Artemida[4]. Wielu bogów w tamtym okresie miało swoje dwie twarze – dobrą i złą; o ile Bastet kot była usposobieniem dobroci i ochroną, kojarzono ją również z bezwzględną, walczącą Sachmet przedstawianą jako kobieta z głową lwa.
Największym ośrodkiem kultu było Bubastis – miasto leżące w XVIII nomie dolnoegipskim[4][2], znajdujące się we wschodniej części delty Nilu, dlatego też zwana była „Boginią Wschodu” – w przeciwieństwie do Sachmet, zwanej „Boginią Północy”. Jej kult obejmował też takie miasta jak: Memfis, Heliopolis, Teby, Leontopolis, Herakleopolis.
Doroczne festiwale urządzane w Bubastis ku czci bogini Bastet odbywały się w kwietniu i maju. Brało w nich udział nawet 700 tys. osób[5]. Dokładne opisy tych obchodów można znaleźć w dziele Herodota[6].
Koty były uważane w Egipcie za zwierzęta święte. Zabicie kota groziło surową karą. Zdarzyło się, że gdy jeden z członków rzymskiej delegacji przypadkowo zabił kota, tłum zlinczował żołnierza. Wrogowie Egipcjan wykorzystywali fakt, że Egipcjanie nie chcieli zranić swoich bóstw, wystawiając koty w bitwach przed własnych żołnierzy w pierwszym szeregu (bitwa pod Peluzjum w 525 roku p.n.e.)[7].
Po śmierci kota opiekunowie golili sobie brwi (gdy zmarł pies, golili również głowy)[7], a następnie balsamowali zwłoki zwierzęcia. Ważne kocie nekropolie istniały w Bubastis w Dolnym Egipcie, Speos Artemidos w Środkowym Egipcie i Memfis (Sakkara). W tych trzech miastach cmentarze te używano przez kilka wieków, a w każdym z nich pochowano tysiące kotów. Współcześnie znaleziono tam wiele kocich mumii, które obecnie znajdują się w muzeach całego świata[8].
Kult Bastet rozwijał się od około 1100 p.n.e. do końca okresu ptolemejskiego, do śmierci Kleopatry VII (30 p.n.e.)[9].
| Bastet w hieroglifach |
Muzeum Rosicrucian Egyptian, San Jose, CA
Statua Bastet w brązie VI-IV, Muzeum Egipskie w Mediolanie
(c) Rama, CC BY-SA 3.0 fr
Bastet w brązie Muzeum w Brooklynie
Muzeum Egipskie w Lipsku
Przypisy
- ↑ Geraldine Pinch: Egyptian Mythology: A Guide to the Gods, Goddesses, and Traditions of Ancient Egypt. Oksford, Nowy York: Oxford University Press, 2004, s. 272. ISBN 978-0195170245. OCLC 52937806. (ang.)
- ↑ a b c Margaret Bunson: Encyclopedia of Ancient Egypt. Nowy York: Facts on File, Inc., 2012. ISBN 978-0816082162. OCLC 49276278. (ang.)
- ↑ David Klotz. The Theban Cult of Chonsu the Child in the Ptolemaic Period. „Documents de Théologies Thébaines Tardives 1, CENiM 3”, s. 95-134, 2009. Montpellier. OCLC 699690097 (ang.).
- ↑ a b Jaroslav Černý: Religia Starożytnych Egipcjan. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1974. k27262. OCLC 749381055.
- ↑ Dennis C. Turner, Patrick Bateson: The Domestic Cat The Biology of its Behaviour. Cambridge: Cambridge University Press, 6 2000, s. 256. ISBN 978-0-521-63648-3. OCLC 807713719. (ang.)
- ↑ Mohamed Ibrahim Bakr, Mohamed Bakr: Tell Basta. T. 1. Kair: Uniwersytet w Az-Zakazik, 1992, s. 13. ISBN 977-235-041-6. OCLC 30695055. (ang.)
- ↑ a b „Interline Interdyscyplinarne Czasopismo Internetowe”, 2012. Poznań: Pracownia Humanistycznych Studiów Interdyscyplinarnych Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Collegium Maius. ISSN 2082-9434. OCLC 826619741.
- ↑ A.R. Williams: Animal Mummies (ang.). W: National Geographic [on-line]. National Geographic Society, listopad 2011. [dostęp 2013-05-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (18 maja 2013)].
- ↑ Statuette of a Bastet Cat (ang.). Museum of Art and Archeology University of Missouri. [dostęp 2013-05-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-31)].
Linki zewnętrzne
- Cass, S.D: All About Bast (ang.).
Media użyte na tej stronie
Autor: User:Captmondo, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Statuette of the cat goddess Bastet. Late period, made of wood, gilt, glass and pigment. RC 96.
Autor: unknown, Licencja: CC BY-SA 2.5
_-_bronzo_-_VI-IV_secolo_ac_-_Museo_Egizio_di_Milano.JPG)
Autor: Stefano Stabile, Licencja: CC BY-SA 3.0
Statua di gatta (dea Bastet) - bronzo - VI-IV secolo ac - Museo Egizio di Milano
Autor: Gunawan Kartapranata, Licencja: CC BY-SA 3.0
Bastet or Bast (Ancient Egyptian: bꜣstjt "She of the Ointment Jar", Coptic: Ⲟⲩⲃⲁⲥⲧⲉ/ubastə/) was a goddess of ancient Egyptian religion, worshiped as early as the Second Dynasty (2890 BCE). As Bast, she was the goddess of warfare in Lower Egypt, the Nile Delta, before the unification of the cultures of ancient Egypt. Her name is also translated as B'sst, Baast, Ubaste, and Baset. In ancient Greek religion, she is also known as Ailuros (Koine Greek: αἴλουρος "cat").
Autor: Gryffindor, Licencja: CC BY-SA 4.0
statue of the cat goddess Bastet in Istanbul Museum
Autor: Einsamer Schütze, Licencja: CC BY-SA 3.0
Statuette of Bastet; Late Period