Bastion (fort reditowy) III „Kleparz”

Fort Kleparz
	; Kaponiera
Państwo	Polska
Lokalizacja	Kraków
Część	Twierdza Kraków
Typ	fort reditowy
Data budowy	1856–1909
	Położenie na mapie Krakowa Fort Kleparz
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Fort Kleparz
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Fort Kleparz
	50°04′26,89″N 19°56′16,37″E/50,074136 19,937881

Bastion III „Kleparz” (Fort kleparski) – standardowy fort reditowy z lat 1856–1859, znajdujący się przy ul. Kamiennej 2/4 w Krakowie. Jedyny zachowany w stanie niemal pierwotnym fort tego typu^[1].

Ze względu na położenie na newralgicznym, północnym odcinku obrony, jest to jeden z najpotężniejszych fortów rdzenia twierdzy krakowskiej. Zewnętrzny nasyp ziemny (przeciwstraż) osłania fosę, chronioną dwoma podwójnym kaponierami typu „kocie uszy”. Wał główny ma narys bastionu, stok omurowany; na wale znajdowały się stanowiska artyleryjskie^[2]. Wewnątrz wału znajduje się śródszaniec, w postaci podkowiastej, dwukondygnacyjnej, ceglanej redity, z płaszczem ziemnym do góry. Dziedzińce znajdują się między wałem i reditą, oraz wewnątrz redity.

Z tyłu redity, długa szyja stanowiła trapezoidalną kaponierę, przeznaczoną do ostrzeliwania fosy przed wałem obwodu twierdzy (fosa i wał przylegały do fortu od tyłu)^[2]. Szyja zakończona była potężnie rozbudowaną kaponierą tyłową, która położona była już wewnątrz linii obrony twierdzy i chroniła fort w przypadku wdarcia się nieprzyjaciela do wnętrza obwodu i ataku na fort z od strony miasta. Obiekt ten miał własny ceglany, jednokondygnacyjny dziedziniec. Główną bramę chroniły dwie basteje^[2]. Taka niezwykła konstrukcja z dwiema kaponierami wynikała z włączenia fortu w obwód wału twierdzy. Bastion kleparski pełnił zatem podwójną funkcję: chronił główną linię obrony całej twierdzy, a równocześnie stanowił jednostkę autonomiczną^[3].

W latach sześćdziesiątych XIX w. fort ten był niemal nie do zdobycia, ze względu na swą rozbudowaną strukturę obrony. Ze względu na szybki postęp technologiczny, w latach osiemdziesiątych XIX w. stał się przestarzały. W 1884 do fortu dobudowano poprzecznice^[1] ze schronami na wale^[2], a w 1909 koszary.

Fort nie brał udziału w działaniach wojennych. W okresie międzywojennym kontrolowany przez wojsko, w czasie II wojny światowej Niemcy więzili w nim jeńców radzieckich. Po wojnie szczęśliwie ocalał, mimo planów rozbiórki. Od roku 1954 nastąpiła jego zabudowa i zniekształcenie fos. Gospodarz, Piwnice Win Importowanych, dobudowały budynek biurowy, szpecący bryłę fortyfikacji^[1]. W 1997 obiekt został częściowo odrestaurowany przez następnego użytkownika, przedsiębiorstwo „Vinfort”. Mieści obecnie piwnicę win importowanych oraz – w tzw. kaponierze środkowej – klub muzyczny „Forty Kleparz”. W 2001 na wewnętrznym dziedzińcu (we fragmencie dawnej fosy wału twierdzy, między kaponierą tyłową a szyjną) urządzono parking^[2].

Obiekt bardzo atrakcyjny, z ozdobnymi obramieniami okien i drzwi, rzygaczami itp.; zachowany w stanie bardzo dobrym, łącznie z częściowym wyposażeniem, jak np. wrota drewniane ze strzelnicami w furtach i bramach oraz portale kamienne^[2].

Otacza go Park Kleparski.

Zobacz też

Bastion (fort reditowy) V "Lubicz"

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Adam Kurelewicz: Fort III Kleparz (pol.). FortyCK.pl. [dostęp 2013-03-13].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Bastion III „Fort Kleparski”. W: Henryk Łukasik, Andrzej Turowicz: Twierdza Kraków znana i nieznana. Cz. III. Kraków: Przedsięwzięcie Galicja, 2002, s. 56–60. ISBN 83-916048-4-5.
↑ Janusz Bogdanowski: Warownie i zieleń twierdzy Kraków. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1979, s. 140. ISBN 83-08000096.

Linki zewnętrzne

[fortyck-1] Adam Kurelewicz: Fort III Kleparz (pol.). FortyCK.pl. [dostęp 2013-03-13].

[kleparz-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Bastion III „Fort Kleparski”. W: Henryk Łukasik, Andrzej Turowicz: Twierdza Kraków znana i nieznana. Cz. III. Kraków: Przedsięwzięcie Galicja, 2002, s. 56–60. ISBN 83-916048-4-5.

[warownie-3] Janusz Bogdanowski: Warownie i zieleń twierdzy Kraków. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1979, s. 140. ISBN 83-08000096.

[1]

[2]

[3]

Cytadela i bastiony rdzenia	Cytadela Twierdzy – Wawel № I „Zwierzyniec” № I½ „Na Piasku” № II „Nowowiejski” № III „Kleparz” № IVa „Luneta Warszawska” № IVb № V „Lubicz”
Forty piechoty i szańce rdzenia	№ 4 „Błonia” № 8 „Łobzów” № 10 „Prądnik Biały” FS-11 FS-14 FS-14 1/2 FS-16
Forty wewnętrznego pierścienia	№ 2 „Kościuszko” zespół szańca 3 № 7 „Bronowice” № 9 „Krowodrza” № 15 „Pszorna” № 17 „Luneta Grzegórzecka”
Dzieła pomocnicze	Prochownia bastionu VI

Forty główne	№ 31 „Benedykt” № 32 „Krzemionki” № 33 „Krakus”
Baterie i szańce piechoty	Bastiony VII-X FS-22 FS-25 IS-29 1/2 FS-29
Dzieła pomocnicze	Ostróg-wartownia bramy Zakrzówek

Forty główne	№ 38 „Skała”
Forty pomocnicze	№ „Bielany” № 39 „Olszanica”
Baterie i szańce piechoty	IS-III-1 IS-III-2 IS-III-3 FB-35 FB-36
Dzieła pomocnicze	Schron amunicyjne: „Bielany” „Las Wolski” Schron - remiza - ul. Ks. Józefa Schron bojowy (tradytor ckm) - ul. Olszanicka

Forty główne	№ 41 „Bronowice Małe” № 43 „Pasternik” № 44 „Tonie”
Forty pomocnicze	№ 41a „Mydlniki” № 42 „Wróżna Góra” № 43a „Podchruście” № 44a „Pękowice”
Baterie i szańce piechoty	B-43-2 B-43-3 B-43a-2 B-43a-3 B-44-5 B-44a-4
Dzieła pomocnicze	Schron amunicyjne: „Bronowice” „Podchruście” „Tonie” „Pękowice”

Forty główne	№ 45 „Zielonki” № 47a „Węgrzce” № 47 „Łysa Góra” № 48 „Batowice”
Forty pomocnicze	№ 45a „Bibice” № 47 ½ „Sudół”
Baterie i szańce piechoty	IS-V-1 IS-V-2 IS-V-3 IS-V-4 IS-V-5 IS-V-6 IS-V-7 B(45)-1 B(45)-4 FB-V-1 B-47-1 B-47-2
Dzieła pomocnicze	Schron amunicyjne: „Marszowiec” „Łysa Góra” w Witkowicach kawerna 48 „Batowice” ostróg fortu 47

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne

Bastion (fort reditowy) III „Kleparz”

Zobacz też

Przypisy

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Kaponiera
Państwo	Polska
Lokalizacja	Kraków
Część	Twierdza Kraków
Typ	fort reditowy
Data budowy	1856–1909
Położenie na mapie Krakowa
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Położenie na mapie województwa małopolskiego
50°04′26,89″N 19°56′16,37″E/50,074136 19,937881

Forty główne	№ 49 „Krzesławice” № 49a „Dłubnia” № 49 ¼ „Grębałów”
Forty pomocnicze	№ 49 1/2 a „Mogiła”
Dzieła pomocnicze	schron amunicyjny „Dłubnia” schron amunicyjny „Mogiła”

Forty główne	№ 50 „Prokocim” № 50 ½ OST „Barycz” / „Kosocice” № 51 „Rajsko” № 51 ½ OST „Swoszowice”
Forty pomocnicze	№ 50 ½ WEST „Kosocice” № 50a „Lasówka”
Baterie i szańce piechoty	IS-VII-1 IS-VII-2 IS-VII-3 IS-VII-4 Bateria FB-51c
Dzieła pomocnicze	Schrony amunicyjne: „Prokocim” „Kosocice” „Rajsko” „Swoszowice” kawerna „Kosocice”

Forty główne	№ 52 „Borek” № 52 ½ „Skotniki” N i S
Forty pomocnicze	№ 52a „Łapianka” № 53a „Winnica” № 53 „Bodzów”
Dzieła pomocnicze	kawerny: fortu Winnica fortu Bodzów