Baszta Dziewicza w Baku

Baszta Dziewicza
Symbol zabytku nr rej. 2.2
Ilustracja
Państwo Azerbejdżan
MiejscowośćBaku
Wysokość całkowita29,5 m
Ukończenie budowyXII wiek
Położenie na mapie Baku
Mapa konturowa Baku, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Baszta Dziewicza”
Położenie na mapie Azerbejdżanu
Ziemia40°21′58,2″N 49°50′14,1″E/40,366167 49,837250
Stare Miasto, Pałac szachów Szyrwanu i Baszta Dziewicza w Baku[a]
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
ilustracja
Państwo Azerbejdżan
Typkulturowy
Spełniane kryteriumIV
Numer ref.958
Region[b]Europa i Ameryka Północna
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę2000
na 24. sesji
Obiekt zagrożony2003-2009

Baszta Dziewicza w Baku (azer. Qız Qalası) – zabytkowa baszta w Baku, stolicy Azerbejdżanu. Jest jednym z symboli miasta. Stoi na wschodnich obrzeżach Starego Miasta, bezpośrednio nad przebiegającym poniżej ruchliwym prospektem Nafciarzy[1].

W roku 2000 obiekt (wraz ze Starym Miastem i pałacem szachów Szyrwanu) został umieszczony na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO[2].

Krótko po wpisie, w listopadzie 2000 doszło w Azerbejdżanie do trzęsienia ziemi, które uszkodziło basztę. W latach 2003–2009 znajdowała się ona na liście dziedzictwa zagrożonego[3].

Historia

Wieżę zbudowano w XII wieku na znacznie starszych fundamentach, sięgających 15 m w głąb ziemi[1]. Dawniej stała na samym brzegu, jednak wskutek obniżania się poziomu Morza Kaspijskiego linia brzegowa znacznie się cofnęła[4]. Istnieją różne opinie dotyczące przeznaczenia, jak i okresu, w którym zbudowano pierwszą budowlę w tym miejscu. Niektórzy z naukowców przypuszczają, że wieża została zbudowana w dwóch różnych okresach. Zgodnie z tym przypuszczeniem dolna część wieży ze ścianami do 12 metrów jest starsza i pochodzi z VIII-VII wieku p.n.e. Górna część otoczona prążkowanym kamieniem powstała później[5]. Według jednej z wersji dotyczącej przeznaczenia wieży powstała ona w IV-VI wieku jako element świątyni zoroastriańskiej. Inni twierdzą, że istniało tu obserwatorium astronomiczne, a tezę tę ma potwierdzać wysunięta na wschód wąska przybudówka nadająca wieży niepowtarzalny charakter. Prace archeologiczne sprzed kilkudziesięciu lat wykazały, że fundamenty były wzmocnione przez 14-metrowej długości drewniane dźwigary, które chroniły budowlę przed trzęsieniami ziemi[1].

Z nazwą zabytku wiąże się wiele legend. Jedna z nich mówi, że wieża została zbudowana przez szacha dla swojej ukochanej. Kiedy jednak wybranka dowiedziała się, że jest córką tegoż szacha, rzuciła się z wieży do morza[4]. Istnieje wersja, że wieża była pierwotnie nazywana „Ghuz Qala” i stanowiła świątynię boga ognia, który jest czczony przez turkijskie plemiona. W ciągu wieków ludzie tworzyli różne legendy i historie o wspaniałości i odległej przeszłości tego starożytnego obiektu. Możliwe, że nazwa Wieża „Ghuz” zmieniła w tych legendach i przyjęła formę Wieży „Qız”[5].

W najwyższej części baszty znaleziono inskrypcje w piśmie kufickim z XII wieku, w której jako architekt przebudowy baszty widnieje niejaki Kubej Masud ibn Da'ud[2]. Między innymi dzięki nim wiadomo, iż budowla w obecnym kształcie powstała w tym wieku i służyła jako główny element obronny miasta[6], bowiem w języku azerskim słowo Qız („dziewicza”) oznacza również „niedostępna”, co miało związek z charakterem obronnym budowli. W wieży mogło schronić się 200 ludzi, wewnątrz była spiżarnia i głęboka studnia[4]. W 1858 wieżę przekształcono w latarnię morską dla statków wchodzących do bakijskiego portu[6], a w 1968 zamieniono ją w muzeum[4] z ekspozycją poświęconą dziejom miasta (m.in. sporo archiwalnych zdjęć) oraz kolekcją etnograficzną[1].

Opis

Wieżę zbudowano z kamienia wapiennego na występie przybrzeżnej skały. Ma cylindryczną formę o wysokości 29,5 m i średnicy 16,5 m[1], a grubość murów sięga od 5 m przy nasadzie do 3,2-4 m na górze[2]. Wewnątrz wieża podzielona jest na 8 poziomów, każdy z nich nakryty jest kamienną kopułą z okrągłym otworem. Światło przenika tu z zewnątrz przez wąziutkie okna (strzelnice), rozszerzające się do wewnątrz. Wszystkie poziomy połączone są ślimakowatymi kamiennymi schodkami wyciosanymi w murze. Parter łączyła z piętrem przystawiana drabina, którą w razie niebezpieczeństwa wciągano na górę. W grubych murach wykuto też nisze, przez które przebiega rura z wypalanej gliny o średnicy 30 cm. We wnętrzu wieży znajduje się wykuta w skale studnia o głębokości 21 m[6]. Sięgając warstwy gruntu zasobnej w słodką i czystą wodę (mimo bliskości morza) studnia zwiększała walory obronne baszty[1].

Przypuszcza się, że z dna studni Baszty Dziewiczej istnieje tajemne przejście podziemne prowadzące do Pałacu Szachów Szyrwanu. Pierwsze przejście podziemne zostało odkryte w wyniku dużych prac archeologicznych prowadzonych na wschodniej części Starego Miasta w roku 1982. Przejście to znajduje się we wschodniej części głównej ulicy prowadzącej z Bramy Szemahi (która była centralną ulicą handlową Baku w średniowieczu) do Bramy Salyan, przechodząc pod karawanserajem Multanı[5].

Przypisy

  1. a b c d e f Baku. W: Sławomir Adamczak: Gruzja, Armenia i Azerbejdżan. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal, 2013, s. 384, seria: Praktyczny przewodnik. ISBN 978-83-7642-141-4.
  2. a b c UNESCO: Walled City of Baku with the Shirvanshah's Palace and Maiden Tower (ang.). whc.unesco.org. [dostęp 2015-03-29].
  3. UNESCO: World Heritage Committee removes Baku from Danger List welcoming improvements in the ancient city´s preservation (ang.). whc.unesco.org, 2009-06-25. [dostęp 2015-03-29].
  4. a b c d Baku i Półwysep Apszeroński. W: Gruzja, Armenia i Azerbejdżan – Magiczne Zakaukazie. Wyd. IV. Gliwice: Wydawnictwo Helion, 2012, s. 407, seria: Przewodniki Bezdroży. ISBN 978-83-246-7447-3.
  5. a b c Monuments of universal value - Maiden Tower (ang.). www.icherisheher.gov.az. [dostęp 2015-03-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-09)].
  6. a b c Baku. W: Azerbejdżan. Wyd. 1. Pruszków: Rewasz, 2014, s. 117-118. ISBN 978-83-62460-38-0.

Media użyte na tej stronie

Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Flag of UNESCO.svg
Flag of the United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO)
Maiden towers entry old city baku azerbaijan.jpg
maiden_towers_entry_old_city_baku_azerbaijan - 12th century
Maiden Tower in old postcard.JPG
Maiden Tower in old postcard
Baku location map.png
Autor: Smat, Licencja: ODbL
Location map
Баку Девичья Башня вид изнутри.jpg
Autor: Gulustan, Licencja: CC BY-SA 3.0
Баку Девичья Башня вид изнутри.
Baku Maiden Tower 004 7736.jpg
Autor: Ludvig14, Licencja: CC BY-SA 4.0
This is a photo of a monument in Azerbaijan identified by the ID
Jungfrauenbastei.jpg
Autor: Don-kun, Licencja: CC BY-SA 3.0
Plan of Maiden Tower / Qız Qalası in Baku. Smaller Wall beneath in Blue. Source: Corvina Kiadó, Ilona Turánsky, Károly Gink: Aserbaidschan - Paläste, Türme, Moscheen. Budapest 1980, deutsch von Tilda und Paul Alpári
Qız qalası 2013.JPG
Autor: Urek Meniashvili, Licencja: CC BY-SA 3.0
Maidens Tower 2013