Baszta Jacek

Baszta Jacek

nr rej. 294 z 24 czerwca 1967
Baszta widziana od strony kościoła św. Katarzyny
Państwo	Polska
Miejscowość	Gdańsk
Adres	ul. Pańska
Styl architektoniczny	gotyk
Wysokość całkowita	36 m
Kondygnacje	8
Ukończenie budowy	ok. 1400
Właściciel	miasto Gdańsk[1]
Położenie na mapie Gdańska Baszta Jacek
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Baszta Jacek
Położenie na mapie województwa pomorskiego Baszta Jacek
54°21′10,32″N 18°39′05,42″E/54,352867 18,651506

Baszta Jacek – zabytkowa^[2] baszta w ciągu średniowiecznych fortyfikacji Głównego Miasta w Gdańsku, zbudowana około 1400 r. Najwyższa ze średniowiecznych baszt gdańskich. Znajduje się przy ulicy Pańskiej, w pobliżu Podwala Staromiejskiego i Targu Drzewnego. Sąsiednią basztą jest Baszta na Podmurzu.

Jest ceglaną budowlą na rzucie ośmiobocznym, z ośmioma kondygnacjami stanowisk strzelniczych (z których trzy dolne były sklepione, podobnie jak loch piwniczny), ma obecnie wysokość 36 m (wraz z chorągiewką na szczycie). Mury ceglanego trzonu mają grubość od 2,5 m w przyziemiu do 1,2 m w wyższych partiach i wznoszą się na wysokość 22 m.

Historia

Baszta Jacek i plac Dominikański, ok. 1890

Basztę zbudowano w północno-zachodnim narożniku murów obronnych Głównego Miasta. Dzięki swej wysokości miała prawdopodobnie umożliwiać obserwację przedpola w razie ataku od strony Starego Miasta, które w tym czasie nie posiadało jeszcze własnych obwarowań. Dostęp do wnętrza wiódł z poziomu ganku straży muru wysokiego, przylegającego do baszty od strony południowej, oraz w przyziemiu od strony Głównego Miasta. Pod krawędzią wysokiego, namiotowego dachu zachowały się ceglane arkady wsparte na kamiennych konsolach, osłaniające machikuły – obiegający basztę nadwieszony ganek o szerokości 70 cm, z 30-centymetrowymi otworami w podłodze, które umożliwiały rażenie nieprzyjaciela atakującego podnóże baszty. Sklepiony loch pod basztą służył jako magazyn żywności dla obrońców.

Wysoki dach namiotowy dodano dopiero w 1556 r., gdy obiekt nie pełnił już funkcji obronnych.

Po uszkodzeniach w 1945 r. (zniszczony dach i górne partie murów, wypalone wnętrze), basztę odremontowano do 1955 r. w kształcie z roku 1556, znanym z rycin. Od 1962 r. w jej wnętrzu mieści się zakład fotograficzny.

Baszta nosiła dawniej (w języku niemieckim) żartobliwą nazwę „Kiek in de Kök” (inne warianty pisowni: Kick in de Koek, Kück in die Köck), co należy tłumaczyć jako „Patrz do kuchni” (Sławomir Błaut w tłumaczeniu powieści Güntera Grassa „Wróżby kumaka” zastosował nazwę „Nos w garach”). Ta oryginalna nazwa związana była z mieszczącymi się w pobliżu zabudowaniami klasztoru dominikanów i pierwotnie odnosiła się do znajdującej się w sąsiedztwie Baszty Dominikańskiej, a na dzisiejszą Basztę Jacek przeszła w I połowie XVIII wieku (na planie z 1706 r. oznaczono tak jeszcze Basztę Dominikańską, a na planie z 1741 r. już Basztę Jacek).

Obecna nazwa baszty została jej nadana po 1945 r. i odnosi się do św. Jacka Odrowąża, dzięki któremu w 1227 r. książę Świętopełk sprowadził do Gdańska zakon dominikanów.

W latach 2015–2016 kosztem ponad 380 tys. zł przeprowadzono remont zabytku^[3].

Zobacz też

• Hala Targowa w Gdańsku

Przypisy

Bibliografia

• MariaM. Bogucka MariaM., Żyć w dawnym Gdańsku: wiek XVI-XVII, Warszawa: Trio, 1997, ISBN 83-85660-44-5, OCLC 830129515 .