Batalion „Kiliński”

Pluton honorowy batalionu „Kiliński” w czasie pogrzebu na ulicy Zgoda w Warszawie 1944

1. Drużyna 2 pluton 7 kompania batalionu „Kiliński”

Kwatera na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Batalion „Kiliński” (baon „Kiliński”), właśc. batalion im. Jana Kilińskiego – batalion Armii Krajowej utworzony w styczniu 1940.

Początkowo nosił nazwę „Vistula”, 21 marca 1943 przemianowaną na „Batalion im. Jana Kilińskiego”. Walczył w powstaniu warszawskim w rejonie Śródmieścia i częściowo na Woli. Przed powstaniem batalion został podzielony na dwa zgrupowania:

• Zgrupowanie IX pod dowództwem rtm. Henryka Roycewicza „Leliwy” składało się z 1, 2, 3, 6 kompanii, oraz podporządkowanych 41 i 42 kompanii WSOP;
• Zgrupowanie X pod dowództwem por. Leona Gajdowskiego "Ostoi", w skład którego wchodziły 4, 5 i 7 kompania oraz podporządkowanych mu 43 i 44 kompanie WSOP.

Udział w powstaniu

Oddziały IX zgrupowania batalionu uczestniczyły w zdobyciu wieżowca Prudentialu i opanowania placu Napoleona (dziś Powstańców Warszawy) (1 sierpnia), gmachu Poczty Głównej (2 sierpnia), gmachu PAST-y (20 sierpnia). Od 5 sierpnia samodzielnie prowadził walki o ten budynek. Żołnierze batalionu Kiliński zajęli także pomieszczenia „Cafe Clubu” (25 sierpnia), biorąc do niewoli 12 jeńców, oraz zdobywając broń i amunicję. Po wykonaniu zadań wyjściowych, dowódca obwodu skierował 2 oraz 3 kompanię do utrzymania linii obrony wzdłuż ulic Świętokrzyskiej, Nowego Światu, Wareckiej, Al. Jerozolimskich, Brackiej, Marszałkowskiej oraz Złotej. Kompanie 1, 6 i 9 obsadziły rejon ulic Bagno, Królewskiej, Marszałkowskiej, Granicznej, Grzybowskiej i Dzielnej. Po zdobyciu PAST-y, oddziały brały udział we wsparciu przebicia się oddziałów Starego Miasta. Po 31 sierpnia oddziały przeszły do odwodu. W pierwszych tygodniach września batalion przeszedł na odcinek Powiśla w rejonie ul. Nowy Świat.

Zgrupowanie X walczyło 1 sierpnia o zdobycie szkoły przy ul. Żelaznej 88 i szpital św. Zofii. Po niemieckim ataku na Wolę 5 sierpnia, oddziały cofnęły się na linie obrony wzdłuż ulic Wroniej, Towarowej, Ogrodowej i Chłodnej, gdzie zgrupowanie się rozpadło. Od 12 sierpnia, 7 kompania, 41 kompania WSOP oraz pluton z 4 kompanii weszły w skład nowego batalionu szturmowego „Rum”.

Część 4 kompanii „Watra” (plutony 169 i 170) – 6 sierpnia wycofała się na Stare Miasto, gdzie wzięła udział w walkach jako kompania „Osa”, a po przejściu do Śródmieścia weszła w skład Batalionu „Stefan”.

15 września, dokonano reorganizacji batalionu i z dotychczasowych żołnierzy 2, 3, 5 i 6 kompanii utworzono zbiorczą kompanię „Kiliński”. Kompania ta weszła w skład Batalionu Osłonowego (Asystencyjnego), który od 3 do 9 października 1944 pełnił funkcje porządkowe w Warszawie na mocy układu kapitulacyjnego.

8 kompania (Oddział „Kolegium C”) została podporządkowana bezpośrednio dowódcy obwodu. Kompanie 1, 4, 7 i 9 zostały odkomenderowane do innych zgrupowań (Batalion „Rum”).

Jednymi z łączniczek oddziału były: aktorka Alina Janowska i Anna Laskowiczówna. W batalionie walczyli m.in. Stanisław Marczak-Oborski, Eugeniusz Grasberg i Zdzisław Maklakiewicz (kompania motorowa „Iskra”) oraz Antoni Agopszowicz^[1].

Dowódcy

• kpt. Edward Sernicki;
• mjr Władysław Królikiewicz;
• kpt./mjr Gustaw Billewicz (zm. 11 września 1944);
• kpt. Józef Hoffman;
• rtm. Henryk Leliwa-Roycewicz;
• ppor. Władysław Ianelli (ps. „Jarząbek”);
• kpt. Stanisław Silkiewicz.

Skład batalionu

• 1 kompania „Wigry”, plutony – 162,163,164; dowódca por. Józef Fręchowicz „Józef”
• 2 kompania Szarych Szeregów, plutony 165,166,167; dowódca ppor. Franciszek Szafranek „Frasza”;
• 3 kompania „Szare Szeregi Junior”, plutony – (dwa plutony i oddział przeciwpancerny); dowódca Tadeusz Usarzewski „Tadeusz”
• 4 kompania „Watra”, plutony 169, 170, 171 i 171A; dowódca ppor. Feliks Borecki „Watra”;
• 5 kompania „Wysocki-Phillips”, plutony 172 i 173; dowódca por. Kazimierz Szczap „Batura”;
• 6 kompania „Wawer” (dwa plutony); dowódca kpr pchor. Zbigniew Jarkiewicz „Krzeczkowski”;
• 7 kompania „Iskra” (trzy plutony); dowódca ppor. Sitarz.

3 sierpnia do batalionu jako 8 kompanię przyłączono Oddział Kedywu „Kolegium C” (cztery plutony, 41 żołnierzy), dowódca por. Edward Paszkowski „Wiktor”, ppor. Henryk Jakubowski "Wojtek"(*). 4 sierpnia włączono 41 kompanię WSOP – jako 9 kompanię.

Upamiętnienie

• W 1979 na placu Powstańców Warszawy została odsłonięta płyta-pomnik upamiętniająca walki batalionu^[2].

Galeria zdjęć

• 

  Budynek PAST-y ostrzeliwany z barykady na ulicy Zielnej przez powstańców z baonu „Kiliński”

• 

  Powstańcy z baonu „Kiliński” na barykadzie na ul. Zielnej obserwują płonący gmach PAST-y przy ul. Zielnej 37/39

• 

  Powstańcy z batalionu „Kiliński” po zdobyciu PAST-y przy ulicy Zielnej 20 sierpnia 1944: z rmk-em stoi kpr. podchor. Edward Mortko (ps. „Tumry”), obok niego po prawej – kpr. podchor. Bernard Zieliński (ps. „Połabski”), w tle za nimi – po lewej Zbigniew Maliński (ps. „Sławicz”, zm. 24 września), po prawej – st. strz. Kazimierz Zagórski (ps. „Barbara”)

• 

  3 kompania batalionu „Kiliński” w budynku Gimnazjum Św. Wojciecha na ulicy Górskiego 2 (ul. Hortensja) w Śródmieściu

• 

  3 kompania batalionu „Kiliński” w budynku Gimnazjum Św. Wojciecha

• 

  3 kompania batalionu „Kiliński” czyta prasę lub pocztę w budynku Gimnazjum Św. Wojciecha. Pierwszy z lewej to kpr.pchr. Zbigniew Dębski „Prawdzic”.

Przypisy

Bibliografia

• Batalion AK „Kilinski”, B. Nowozycki, M.A. Wieczorkiewicz, Biblioteka AK, Oficyna Wyd. RYTM, WARSZAWA, 2009, str. 206 i następne.

Związek Walki Zbrojnej – Armia Krajowa

Komenda Główna	Biuro Finansów i Kontroli Biuro Informacji i Propagandy Biuro Inspekcji Kedyw Oddział I Oddział II Oddział III Oddział IV Oddział V Wojskowa Służba Kobiet Szefostwo Biur Wojskowych Szefostwo Komunikacji Wojskowych
Obszary	Białostocki Lwowski Warszawski Zachodni Południowy
Okręgi	Białystok Kraków Lublin Lwów Łódź Nowogródek Polesie Pomorze Poznań Radom-Kielce Stanisławów Śląsk Tarnopol Warszawa Wilno Wołyń
Korpusy	Kielecki Warszawski
Dywizje piechoty	2 DP 3 DP 5 DP 6 DP 7 DP 8 DP 9 DP 10 DP 11 DP 12 DP 21 DP 22 DP 24 DP 25 DP 26 DP 27 DP 28 DP 29 DP 30 DP 106 DP
Brygady	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 12 13 23 24 36 Gozdawa Kielecka KBKZ Zagłębiowska
Pułki piechoty	1 pspodh. 2 pp Leg. 3 pp Leg. 4 pp Leg. 5 pspodh. 6 psp 7 pp Leg. 8 pp Leg. 9 pp Leg. 10 pp 12 pp 13 pp 15 pp 15 pp 16 pp 17 pp 18 pp 19 pp 21 pp 22 pp 23 pp 24 pp 26 pp 27 pp 28 pp 30 pp 31 pp 32 pp 33 pp 34 pp 35 pp 36 pp 38 pp 39 pp 40 pp 41 pp 42 pp 43 pp 45 pp 48 pp 49 pp 50 pp 51 pp 52 pp 53 pp 72 pp 74 pp 77 pp 78 pp 82 pp 84 pp 112 pp 116 pp 120 pp
Pułki kawalerii	1 pszw 7 puł 8 pal 8 puł 8 psk 10 pal 10 kpa 14 puł 19 puł 21 puł 23 puł 27 puł
Akcje i operacje	Akcja Antyk Akcja „Burza” Akcja Getto Akcja Góral Akcja w Lidzie Akcja N Akcja Nieszpory Akcja Pensjonat Akcja w Pińsku Akcja pod Arsenałem Akcja Taśma Akcja w Celestynowie Akcja Wilanów Akcja Wieniec Akcja Wiśnicz Operacja Hermann Operacja Memel Operacja Ostra Brama Powstanie iwienieckie Powstanie warszawskie Powstanie zamojskie Rozbicie więzienia w Kielcach
Dywersja i sabotaż	Akcja Bielany Akcja Bollwerk Akcja na tartak w Piaskach Królewskich Akcja Nieszpory Akcja Nowy Rok Akcja Wieniec Mały sabotaż Wysadzenie pociągu w Choszczówce (1943) Wysadzenie pociągu w Piasecznie (1943) Zatopienie statku Tannenberg Zamach bombowy na dworcu kolejowym Friedrichstraße w Berlinie Zamach bombowy na kolej S-Bahn w Berlinie
Zamachy	Akcja Braun Akcja Bürkl Akcja „C” Akcja Durrfeld Akcja Europejska Akcja Główki Akcja Komitet Ukraiński Akcja Koppe Akcja Kośba Akcja Kretschmann Akcja Krüger Akcja „Kutschera” Akcja Leitgeber Akcja Milke Akcja Panienka Akcja Rodewald Akcja Stamm Akcja Topiel Akcja Za Kotarą Likwidacja Heinricha Krafta Likwidacja Hugo Dietza Likwidacja Nadwywiadu Rządu Londyńskiego Zamach na Hansa Franka Zamach na Kurta Hoffmanna Zamach na Maksa Petersa
Bitwy i potyczki	Bitwa o Skalbmierz Bitwa o Surkonty Bitwa w Lasach Janowskich i Puszczy Solskiej (Bitwa na Porytowym Wzgórzu) Bitwa pod Jaksicami (1944) Bitwa pod Kałużówką Bitwa pod Lasowcami Bitwa pod Murowaną Oszmianką Bitwa pod Skorzowem Bitwa pod Wojdą Bój pod Pęcicami Potyczka pod Skroniowem Starcie pod Sucharami Starcie w Kamieniu Stołpeckim Wypad na Marianów Walki o Kowel i Włodzimierz Wołyński (1944) Wypad na Truskaw
Wywiad	Most I Most II Most III Operacja Synteza
Organizacje	AKO Cichociemni Polskie Państwo Podziemne Szare Szeregi ŚZŻ AK Grupy Szturmowe Republika Pińczowska Rzeczpospolita Iwonicka Rzeczpospolita Turgielska
Odznaczenia	Krzyż Armii Krajowej Odznaka „Krzyż Powstania Warszawskiego” Warszawski Krzyż Powstańczy