Batalion KOP „Wołożyn”

Batalion KOP „Wołożyn”
28 batalion odwodowy
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

1927

Rozformowanie

1939

Nazwa wyróżniająca

Wołożyn

Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Kryptonim

12[a]

Dyslokacja

Wołożyn

Formacja

Korpus Ochrony Pogranicza

Podległość

3 Brygada OP
pułk KOP „Wołożyn”
2 pułk piechoty KOP

KOP 1938.png
Dawny młyn w Wołożynie przebudowany na koszary odwodów batalionowych

Batalion KOP „Wołożyn” – odwodowy pododdział piechoty Korpusu Ochrony Pogranicza.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na posiedzeniu Politycznego Komitetu Rady Ministrów, w dniach 21-22 sierpnia 1924 roku, zapadła decyzja powołania Korpusu Wojskowej Straży Granicznej. 12 września 1924 roku Ministerstwo Spraw Wojskowych wydało rozkaz wykonawczy w sprawie utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza[2], a 17 września instrukcję określającą jego strukturę[3]. Jesienią 1927 roku, w ramach czwartego etapu organizacji KOP, został sformowany 28 batalion odwodowy. Jednostką formującą był 77 pułk piechoty[4]. Batalion składał się z trzech kompanii piechoty, plutonu łączności i plutonu ckm. Etatowo liczył 22 oficerów. 164 podoficerów i 501 szeregowców[5]. Jednostka została podporządkowana dowódcy 3 Brygady Ochrony Pogranicza w Wilejce[6]. Dowództwo batalionu stacjonowało w Wołożynie położonym na terenie ówczesnego województwa nowogródzkiego.

W 1929 roku pododdział został włączony w skład pułku KOP „Wołożyn” i przemianowany na 28 batalion odwodowy „Wołożyn”[7]. W tym czasie batalion na uzbrojeniu posiadał 817 karabinów Berthier wz.1916, 44 lekkich karabinów maszynowych Bergmann wz. 1915 i 8 ciężkich karabinów maszynowych Hotchkiss wz.1914[8]. Dwa lata później jednostka została przemianowana na batalion KOP „Wołożyn”[7]. Dla potrzeb batalionu rekruta szkolił I batalion piechoty 2 pułku piechoty Legionów ze Staszowa[9].

Po przeprowadzonej reorganizacji „R.2” w 1932 roku batalion składał się z dowództwa batalionu, plutonu łączności, kompanii karabinów maszynowych, kompanii szkolnej i trzech kompanii strzeleckich[10]. W listopadzie 1936 roku batalion etatowo liczył 22 oficerów, 64 podoficerów, 15 nadterminowych i 649 żołnierzy służby zasadniczej[b].

Rozkazem dowódcy KOP z 23 lutego 1937 roku została zapoczątkowana pierwsza faza reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza „R.3”[12]. Batalion otrzymał nowy etat. Był jednostką administracyjną dla dowództwa pułku KOP „Wołożyn”, posterunku żandarmerii przy pułku KOP „Wołożyn”, komendy powiatu pw KOP „Wołożyn” i stacji gołębi pocztowych KOP „Bogdanów”[13]

Z dniem 15 maja 1939 roku batalion stał się oddziałem gospodarczym. Stanowisko kwatermistrza batalionu przemianowane zostało na stanowisko zastępcy dowódcy batalionu do spraw gospodarczych, płatnika na stanowisko oficera gospodarczego, zastępcy oficera materiałowego dla spraw uzbrojenia na zbrojmistrza, zastępcy oficera materiałowego dla spraw żywnościowych na oficera żywnościowego[14].

Działania batalionu w 1939 roku

Zmobilizowany w kwietniu 1939 roku batalion został skierowany w rejon Żywca[15]. Batalion został włączony w struktury 1 Brygady Górskiej jako III batalion 2 pułku piechoty KOP, dzieląc losy innych jednostek Armii „Kraków”.

9 września 1939 roku część batalionu KOP „Wołożyn” pod dowództwem kpt. Piotra Tymkiewicza oraz 4 batalion forteczny por. Andrzeja Krawca stoczyły bój z nacierającymi na Kolbuszową oddziałami niemieckiej 2 Dywizji Pancernej. W czasie walk poległ między innymi por. Włodzimierz Dolecki.

Po odejściu batalionu włączonego do 1 Brygady Górskiej, garnizon i kadra jednostki w Wołożynie nie odtworzyła batalionu i skoncentrowała się na wsparciu organizacyjnym dla odtwarzanego batalionu „Iwieniec”.

Żołnierze batalionu

Dowódcy batalionu
  • mjr dypl. Stanisław III Sadowski (od VIII 1929[16] 5 XII 1929[17] → wykładowca WSWoj.)
  • mjr / ppłk piech. Franciszek Kubicki (31 III 1930[18][16] – XII 1931 → dowódca baonu KOP „Niemenczyn”)
  • ppłk piech. Kazimierz Zygmunt Czarnecki (10 XII 1931 – 1932[16])
  • mjr piech. Adam Obtułowicz (18 IV 1932 – 1933[16])
  • mjr piech. Jan Lachowicz (27 VIII 1933[17] – X 1935[16] → dowódca baonu KOP „Słobódka”)
  • mjr piech. Tadeusz Żarek (X 1935 – VIII 1936[16] → dowódca baonu KOP „Czortków”)
  • mjr piech. Jerzy Stanisław Dembowski (IX 1936 – 30 IV 1938[16] → dowódca baonu KOP „Czortków”)
  • mjr piech. Mieczysław Sokołowski (30 IV 1938 – IX 1939[16])

Struktura organizacyjna i obsada personalna

Organizacja batalionu odwodowego w 1937
Dowództwo batalionu[19]

  • 1 kompania szkolna strzelecka
    • drużyna gospodarcza
    • trzy szkolne plutony strzeleckie po trzy drużyny
  • 2 kompania szkolna strzelecka
    • drużyna gospodarcza
    • dwa plutony po trzy drużyny
  • kompania szkolna ckm
    • drużyna gospodarcza
    • dwa szkolne plutony ckm po trzy drużyny
    • 3 szkolny pluton broni towarzyszących
  • pluton łączności

Stan osobowy[19]

  • oficerów - 21
  • podoficerów zawodowych - 61
  • podoficerów nadterminowych - 21
  • podoficerów i szeregowców służby zasadniczej - 640

Razem - 743 żołnierzy

Obsada personalna batalionu KOP „Wołożyn” w marcu 1939[20]
  • dowódca batalionu – mjr piech. Mieczysław Sokołowski
  • adiutant – kpt. piech. Stanisław Michułka
  • kwatermistrz – kpt. adm. (piech.) Witold Kazimierz Weber
  • oficer materiałowy – kpt. piech. Franciszek Grzegorczyk (po nim przejął funkcję por. Wacław Wawrzewski)
  • lekarz – kpt. lek. Zdzisław Antoni Studzieniecki
  • oficer płatnik – kpt. int. Bronisław III Kwiatkowski
  • dowódca 1 kompanii szkolnej strzeleckiej – kpt. piech. Piotr Tymkiewicz (od 20 III 1939 dowódca 3 kompanii strzeleckiej)
  • dowódca 2 kompanii szkolnej strzeleckiej – mjr piech. Stanisław Szablowski
  • dowódca 3 kompanii strzeleckiej – kpt. piech. Zygmunt Józef Wajdowicz
  • dowódca 4 kompanii strzeleckiej – kpt. piech. Aleksander Rybnik (od 30 XI 1938) i por. Józef Słowiński (wz. od 20 III 1939)
  • dowódca kompanii karabinów maszynowych – kpt. piech. Karol Warth

Obsada personalna batalionu w czerwcu 1939[21]:

  • dowódca batalionu – mjr Mieczysław Kazimierz Sokołowski
  • adiutant batalionu – kpt. Stanisław Michułka[c]
  • dowódca 1 kompanii szkolnej strzelców – kpt. Piotr Tymkiewicz[d]
  • dowódca 2 kompanii szkolnej strzelców – kpt. (mjr) Stanisław Szablowski[e]
  • dowódca kompanii karabinów maszynowych – kpt. Karol Warth[f]

Obsada personalna III/2 pp KOP we wrześniu 1939 roku.

  • dowódca batalionu - mjr Mieczysław Sokołowski
  • oficer łączności - st. sierż. Kapłon
  • dowódca 7 kompanii strzeleckiej - kpt. Piotr Tymkiewicz[g]
  • dowódca 8 kompanii strzeleckiej - por. Bronisław Zając[h]
  • dowódca 9 kompanii strzeleckiej - kpt. Aleksander Rybnik[i]
  • dowódca 3 kompanii ckm - kpt. Karol Warth

Żołnierze batalionu – ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[26]

Nazwisko i imięstopieńzawódmiejsce pracy przed mobilizacjązamordowany
Kłopotowski Stanisławpodporucznik rezerwyurzędnikKontrola SkarbowaKatyń
Kubacki Walenty[27]chorążyżołnierz zawodowyCharków
Hecht Edward[28]kapitanżołnierz zawodowydca 2 kg baonu KOP IwieniecKalinin
Waśko Adamporucznikdowódca plutonu 2 kszULK

Uwagi

  1. ↑ Zarządzenie szefa sztabu KOP ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna w sprawie używania w dowództwie KOP kryptonimów zamiast nazw jednostek KOP[1].
  2. ↑ Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza[11].
  3. ↑ Stanisław Michułka, kpt. piech., w KOP od 1938 roku. Do mobilizacji alarmowej adiutant baonu odwodowego KOP „Wołożyn”. We wrześniu 1939 roku I adiutant 2 pp KOP 1. BGór.[22].
  4. ↑ Piotr Tymkiewicz , kpt. piech., w KOP od 1935 roku. Do mobilizacji dowódca 1 szkolnej kompanii strzeleckiej baonu odwodowego KOP „Wołożyn”. We wrześniu 1939 roku dowódca 7 kompanii III/2 pp KOP[23].
  5. ↑ Stanisław Szablowski (1899-1940), mjr piech., w KOP od 1937 roku. Do mobilizacji dowódca 2 szkolnej kompanii strzeleckiej baonu odwodowego KOP „Wołożyn”. We wrześniu 1939 roku dowódca odtworzonego baonu KOP „Dederkały”. Więzień obozu w Kozielsku. Zamordowany przez NKWD[24].
  6. ↑ Karol Warth, kpt. piech., w KOP od 1937 roku. Do mobilizacji dowódca kompanii ckm baonu odwodowego KOP „Wolożyn”. We wrześniu 1939 roku dowódca 3 kompanii ckm III/2 pp KOP[25].
  7. ↑ W pracy Piotra Sadowskiego i Krzysztofa Pięciaka w WKPP tom nr 52 "Brygady Górskie Strzelców cz. 1" str. 39 wymieniony jest jako dowódca 9 kompanii strzeleckiej. Jako dowódca 7 kompanii strzeleckiej wymieniony jest kpt. Aleksander Rybnik.
  8. ↑ W pracy Piotra Sadowskiego i Krzysztofa Pięciaka w WKPP tom nr 52 "Brygady Górskie Strzelców cz. 1" str. 39 wymieniony jest jako dowódca 8 kompanii strzeleckiej kpt. Franciszek Ostrowski.
  9. ↑ W pracy Piotra Sadowskiego i Krzysztofa Pięciaka w WKPP tom nr 52 "Brygady Górskie Strzelców cz. 1" str. 39 wymieniony jest jako dowódca 9 kompanii strzeleckiej kpt. Piotr Tymkiewicz. Jako dowódca 7 kompanii strzeleckiej wymieniony jest kpt. Aleksander Rybnik.

Przypisy

  1. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 426.
  2. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 11-12.
  3. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 111.
  4. ↑ Rozkaz nr Ldz. KOP 5200/tjn.Og.org./27 ↓.
  5. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 31.
  6. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 33.
  7. ↑ a b Wiśniewska i Promińska 2013 ↓, s. 2.
  8. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 101.
  9. ↑ Wyrzycki 1992 ↓, s. 18-19.
  10. ↑ Zarządzenie nr L.dz.4160/Tjn.Og.Org/31 ↓, s. 3.
  11. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 371.
  12. ↑ Prochwicz 3/1994 ↓, s. 157.
  13. ↑ Zarządzenie nr L.500/Tjn.Og.Org/37 ↓, s. 2 zał. 47.
  14. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 624 i 629.
  15. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 72.
  16. ↑ a b c d e f g h Wiśniewska i Promińska 2013 ↓, s. 9.
  17. ↑ a b Obsada oficerska pKOP „Wołożyn” ↓.
  18. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 8 z 31 marca 1930 roku, s. 117.
  19. ↑ a b Prochwicz 2003 ↓, s. 350.
  20. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 941.
  21. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 652.
  22. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 733.
  23. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 755.
  24. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 751.
  25. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 756.
  26. ↑ Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
  27. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 6012.
  28. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 9259.

Bibliografia

  • Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919-1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
  • Tomasz Głowiński: Pułk KOP „Wołożyn” i chroniona przezeń granica (1929–1939). W: [red.] Artur Ochał, Michał Ruczyński, Paweł Skubisz: U polskich stali granic. W 90. rocznicę utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza. Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej, 2018. ISBN 978-83-8098-528-5.
  • Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 978-83-900217-9-9. OCLC 864242470.
  • Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), s. 148-160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
  • Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część II. Przemiany organizacyjne i przygotowania wojenne KOP w 1939 roku. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 4 (150), s. 148-160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
  • Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
  • Jerzy Prochwicz. Walki oddziałów KOP na obszarach północno-wschodniej Polski. „Białoruskie Zeszyty Historyczne”. 13, 2000. Białystok. ISSN 1232-7468. 
  • Władysław Steblik, Jeszcze o boju pod Kolbuszową 9.9.1939 r., Wojskowy Przegląd Historyczny Nr 4 (48), Warszawa 1968, ss. 380-385
  • Władysław Steblik, Armia „Kraków” 1939, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1989, wyd. II, ISBN 83-11-07434-8.
  • Stanisław Wyrzycki: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. 2 pułk piechoty Legionów. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1992. ISBN 83-85621-05-9.
  • Iwona Wiśniewska, Katarzyna Promińska, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Brygada Korpusu Ochrony Pogranicza «Nowogródek»”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2013.
  • Rozkaz wykonawczy Ldz. KOP 5200/tjn.Og.org./27 dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza w sprawie formowania 5-ciu batalionów KOP i 3-ch kompanii piechoty z 8 września 1926 roku
  • Zarządzenie dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza R.142.R.2 w sprawie reorganizacji batalionów i Centralnej Szkoły Podoficerskiej („R.2”) nr L.dz.4160/Tjn.Og.Org/31 z 21 sierpnia 1931 roku.
  • Zarządzenie dowódcy KOP w sprawie reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza („R.3” I Faza) nr L.500/Tjn.Og.Org/37 z 23 lutego 1937 roku.
  • Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. na s. red. książki ISBN 83-88067-48-8. ISBN 83-88067-47-8.
Korpus Ochrony Pogranicza
Brygady
Pułki
piechoty
Bataliony
graniczne
odwodowe
forteczne
Kawaleria
szwadrony
Artyleria
Saperzy
Wywiad
Placówki wywiadowcze KOP nr
Ekspozytury Oddziału II Szt. Gen.
Jednostki
sformowane
przez KOP
Kompanie
graniczne
Strażnice

Media użyte na tej stronie

Odznaka KOP.png
Autor: Kerim44, Licencja: CC BY-SA 4.0
Odznaka KOP
Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
KOP 1938.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Korpus Ochrony Pogranicza na granicy wschodniej Rzeczypospolitej w 1938