Batalion ON „Przemyśl”

Podkarpacka Brygada ON

Obrona Narodowa w 1939

Przemyski Batalion Obrony Narodowej (batalion ON „Przemyśl”) – pododdział piechoty Wojska Polskiego II RP.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Pododdział sformowany został w 1937, w Przemyślu, w składzie Podkarpackiej Brygady ON. Wiosną 1939 przeformowany został na etat batalionu ON typ I.

• Dowództwo Przemyskiego batalionu ON
• 1 kompania ON „Przemyśl”
• 2 kompanii ON „Mościska”
• 3 kompanii ON „Dobromil”

Jednostką administracyjną i mobilizującą dla Przemyskiego batalionu ON był 38 pułk piechoty Strzelców Lwowskich w Przemyślu. Od lipca 1939 batalion wraz z macierzystą Podkarpacką Brygadą Obrony Narodowej wszedł w skład formowanego Pododcinka obronnego nr 3 „Sanok”. 27 sierpnia w związku z mobilizacją alarmową Przemyski batalion ON został podporządkowany dowódcy 3 Brygady Górskich Strzelców powstałej z przemianowania pododcinka nr 3. W trakcie mobilizacji pod względem materiałowym uzyskał uzupełnienia z 38 pułku piechoty w Przemyślu. Podczas mobilizacji młodsza kadra dowódcza i młodsi rezerwiści zostali wycofani z batalionu, celem mobilizacji do jednostek liniowych. Uzupełniono batalion ochotnikami od lat 17 po przeszkoleniu w Przysposobieniu Wojskowym i starszymi rezerwistami do lat 42. Część młodszych oficerów i podoficerów zastąpiono starszymi oficerami i podoficerami rezerwy i stanu spoczynku. Batalion etatowo liczył ok. 400 żołnierzy i posiadał broń starego typu francuską w postaci kb i kbk, rkm i ckm. Do broni francuskiej posiadano niezbyt dużą ilość amunicji, granatów ręcznych wystarczyło dla 50% stanu^[1].

Obsada personalna

Obsada personalna batalionu w marcu 1939 roku^[2][3][a]:

• dowódca batalionu – kpt. Michał Włodzimierz Moroz(*)^[b]
• dowódca 1 kompanii ON „Przemyśl” – kpt. Władysław Józef Witrylak (*)^[b]
• dowódca 2 kompanii ON „Mościska” – kpt. Tadeusz Józef Gubowski (*)^[b]
• dowódca 3 kompanii ON „Dobromil” – kpt. Piotr Płocharz (*)^[b]

Przemyski batalion ON w kampanii wrześniowej

Batalion walczył w składzie armii

21 sierpnia batalion przebywał na obozie ćwiczebnym w Szczawne, gdzie prowadził ćwiczenia i prace fortyfikacyjne. Podlegał dowódcy 2 pułku piechoty KOP „Karpaty” ppłk. Janowi Zachodnemu. W kampanii wrześniowej 1939 walczył w składzie 3 Brygady Górskiej Strzelców, wchodzącej w skład Armii „Karpaty”. 1 września batalion ON „Przemyśl” rozwinął się na stanowiskach obronnych, od rejonu wzgórza 777 Tokarnia, do rejonu Turzańska z wszystkimi trzema kompaniami w I rzucie. Do 8 września prowadzono prace inżynieryjne i fortyfikacyjne na odcinku obrony. 5 września 2 kompania ON „Mościska” otrzymała rozkaz dokonania wypadu na opanowany przez wojska słowackie Nowy Łupków. W trakcie domarszu do wypadu, kompania wpadła w zasadzkę ogniową, skąd wycofała się ze stratą dwóch poległych i trzech rannych. Z uwagi na przełamanie obrony 3 BGS przez niemiecką 1 Dywizję Górską batalion otrzymał rozkaz wycofania się w rejon Tarnawy. Nocą 9/10 września Przemyski batalion ON pod osłoną 1 kompanii „Przemyśl” wycofał się za San na linię Olszanica – Stefkowa.

10 września o godz. 11.00 batalion zajął stanowiska obronne 1 i 2 kompaniami w rejonie Stefkowej, a 3 kompanią w okolicy Ustianowej. Ok. godz. 16.00 pozycje batalionu ON „Przemyśl” zostały zaatakowane od strony Olszanicy, przez niemiecką grupę bojową ze składu 1 DG. O godz. 17.45 pod silnym naporem oddziału niemieckiego kompanie 2 i 3 rozpoczęły odwrót, pod osłoną 1 kompanii. Ok godz. 19.00 cały batalion przeszedł do odwrotu w kierunku Ustrzyk Dolnych. W trakcie odwrotu kompanie utraciły ze sobą kontakt, w ciemnościach nocy 10/11 września zostały ostrzelane przez oddziały niemieckie w rejonie Krościenka co spowodowało ich częściowe rozproszenie^[6]. W rejonie Starzawy kpt. Michał Moroz i kpt. Władysław Witrylak zebrali resztki batalionu, skąd pomaszerowano trasą Suszyca Wielka, Bilicz Dolny do Leniny Wielkiej w rejonie Starego Sambora. Następnie osiągnięto miejscowość Wołcza w rejonie Turki nad Stryjem. W Wołczy resztki batalionu weszły w skład, organizowanego z rozbitych batalionów ON, II batalionu pod dowództwem kpt. Władysława Bochenka, improwizowanego 3 pułku strzelców górskich. Tam 3 psg walczył z siłami 57 DP gen. Oskara Blümma pod Starym Samborem. 19 września wraz z 3 psg przekroczono granicę węgierską na Przełęczy Użockiej. Pozostała część batalionu ON „Przemyśl” wycofała się z Krościenka w kierunku Stanisławowa, gdzie 15 września została włączona w skład improwizowanego batalionu ON „Krechowce” ppor. rez. Piotra Nowaka, broniąc rejonu Stanisławowa. 20 września batalion ON „Krechowce” przekroczył granicę węgierską na Przełęczy Tatarskiej i został internowany^[7].

Obsada personalna we wrześniu 1939^[3]

• dowódca – kpt. Michał Włodzimierz Moroz
  • adiutant batalionu – por. rez. Tadeusz Radwański
  • oficer gospodarczy – ppor. rez. Zygmunt Stupnicki
  • oficer płatnik – ppor. rez. Wacław Zbigniew Kraśniański
  • lekarz – ppor. rez. lek. Wilhelm Dywer
  • szef dowództwa batalionu – sierż. Stanisław Wandasiewicz

• pluton karabinów maszynowych
  • dowódca plutonu – ppor. rez. Kazimierz Teofil Kirszak

• 1 kompania ON „Przemyśl”
  • dowódca kompanii – kpt. Władysław Józef Witrylak
    • dowódca I plutonu – por. rez. Piotr Krawiec
    • dowódca II plutonu – ppor. rez. dr Jan Koprowski
    • dowódca III plutonu – por. rez. Michał Marian Fiałkowski
    • szef kompanii – st. sierż. Łukasz Gondek
    • podoficer gospodarczy – sierż. Ryszard Fedyszyn
    • podoficer broni – plut. Franciszek Kaczmarczyk

• 2 kompania ON „Mościska”
  • dowódca kompanii – por. Stanisław Ferdynand Wiśniowski
    • dowódca I plutonu – ppor. rez. Stanisław Kornacki
    • dowódca II plutonu – ppor. rez. Karol Franciszek Müller
    • dowódca III plutonu – ppor. rez. Adam Michał Bobula
    • szef kompanii – st. sierż. Jan Sienko

• 3 kompania ON „Dobromil”
  • dowódca kompanii – kpt. Piotr Płocharz
    • dowódca I plutonu – ppor. rez. mgr Edward Barański
    • dowódca II plutonu – ppor. rez. Roman Kłodnicki
    • dowódca III plutonu – ppor. rez. Edward Aleksandrowicz
    • szef kompanii – sierż. Marcin Zioło

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• KazimierzK. Pindel KazimierzK., Obrona Narodowa 1937-1939, Warszawa: Wydaw. Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979, ISBN 83-11-06301-X, OCLC 69279234 .
• Tadeusz Radwański, Karpatczykami nas zwali, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1978, wyd. I.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
• Batalion ON „Przemyśl”. Obrona Narodowa II RP 1937-1939. Serwis poświęcony formacjom Obrony Narodowej II RP i Przysposobienia Wojskowego Konnego. [dostęp 2018-08-20].
• Tomasz Sufin: 3. Brygada Strzelców Górskich w kampanii wrześniowej 1939 roku. WP II RP tom 2. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 2004. ISBN 83-88773-87-9.
• Przemysław Dymek: 24. Dywizja Piechoty 1921-1939. Tom I Meritum. Poznań: Wydawnictwo PIU Geopertius, 2020. ISBN 978-83-951987-6-2.