Batalion ON „Tuchola”

Batalion ON „Tuchola”
Tucholski batalion ON
Batalion piechoty typ spec. nr 81
Historia
Państwo II Rzeczpospolita
Sformowanie1937
Rozformowanie1939
Nazwa wyróżniającaTucholski
Dowódcy
Pierwszykpt. Stanisław Maciej Ziemba
Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
DyslokacjaTuchola
FormacjaObrona Narodowa
PodległośćPomorska Brygada ON
Składtyp II
Pomorska Brygada ON
Obrona Narodowa w 1939

Tucholski Batalion Obrony Narodowej (batalion ON „Tuchola”) – pododdział piechoty Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Tucholski batalion ON został sformowany latem 1937 roku, w składzie Pomorskiej Brygady ON z siedzibą dowództwa w Toruniu[1]. Na podstawie rozkazu Departamentu Piechoty MSWojsk. L. dz. 3301/ON tjn. z 21 grudnia 1937 roku 2. kompania ON „Chojnice” została włączona w skład Czerskiego batalionu ON, jako 3 kompania, natomiast dotychczasowa 3 kompania baonu ON „Czersk” została włączona w skład baonu ON „Tuchola”[2].

W maju 1939 roku dotychczasowa Pomorska Brygada ON została przemianowana na Chełmińską Brygadę ON, a obok niej została zorganizowana nowa Pomorska Brygada Obrony Narodowej z siedzibą dowództwa w Świeciu. Tucholski batalion ON został podporządkowany dowództwu nowej Pomorskiej Brygady ON[3]. Jednocześnie batalion został przeformowany na etat baonu ON typ II[4]. Pod względem gospodarczym batalion został przydzielony do 1 batalionu strzelców w Chojnicach[5].

1 batalion strzelców był także jednostką mobilizującą. Zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” był odpowiedzialny między innymi za mobilizację jednostki pod nazwą „baon piechoty typ spec. nr 81”. Wspomniany batalion był mobilizowany w mobilizacji alarmowej, w grupie jednostek oznaczonych kolorem zielonym. Zawiązkiem baonu piechoty typ spec. nr 81 był baon ON „Tuchola”, a wchodzące w jego skład kompanie ON „Śliwice” i „Sępolno” były zawiązkami odpowiednio dla 2 i 3 kompanii strzeleckiej baonu piechoty typ spec. nr 81. Kompanie mobilizowały się w Śliwicach i Sępólnie[6][a]. W 1940 roku planowano przygotować mobilizację rezerwowej 48 Dywizji Piechoty. W skład tej dywizji miał wejść baon piechoty typ spec. nr 81[8].

27 sierpnia 1939 roku batalion został zmobilizowany w ciągu 10 godzin. Był bardzo dobrze wyposażony z wyjątkiem broni przeciwpancernej, której w ogóle nie posiadał[9]. Tego dnia batalion liczył 23 oficerów (w tym 17 rezerwy), 121 podoficerów (w tym 114 rezerwy) oraz 613 szeregowych. Jego uzbrojenie stanowiło 12 pistoletów, 653 karabiny i karabinki, 11 ręcznych i 9 ciężkich karabinów maszynowych, 2 moździerze, 6 rakietnic, 29 lornetek, 423 hełmy, 428 masek przeciwgazowych[10].

Batalion piechoty spec. nr 81 w kampanii wrześniowej

W czasie kampanii wrześniowej 1939 roku batalion wchodził w skład Oddziału Wydzielonego (Zgrupowania) „Chojnice”, który był jednym z elementów ugrupowania bojowego Grupy Osłonowej „Czersk”[11]. 29 sierpnia 81 batalion piechoty skoncentrowany został w II rzucie obrony zgrupowania 2 i 3 kompanią z plutonami ckm odcinek leśny od jeziora Śpierewnik do szosy Chojnice-Czersk. 1 kompania z plutonem ckm zajęła obronę we wsi Rytel, z wydzieloną drużyną z jednym ckm do obrony śluzy w Mylofie na wschodnim brzegu Brdy[12]. 1 września w godzinach wieczornych, 81 batalion prowadził potyczki z niemieckimi patrolami osłaniając wycofanie się dywizjonu I/9 pułku artylerii lekkiej, baterii 2/11 dywizjonu artylerii konnej, 1 batalionu strzelców i 85 batalionu piechoty spec. oraz 18 pułku ułanów. 2 września o godz.3.00 81 batalion pomaszerował w kolumnie zgrupowania płk. Tadeusza Majewskiego jako straż tylna osłaniany częściowo przez 18 p uł. trasą Gutowiec, Woziwoda, Biała, Kamionka, Gacno. W późnych godzinach popołudniowych 81 batalion piechoty wraz ze zgrupowaniem dotarł do Gacna[9]. Wieczorem 2 września batalion załadował się na transport kolejowy w rejonie Gacna i późnym wieczorem odjechał w kierunku Torunia. Po dotarciu do mostu w Grudziądzu 3 września rano, okazało się, że most na Wiśle w rejonie Grudziądza jest zniszczony. Transport ruszył w kierunku Bydgoszczy. Między Terespolem a Osłowem został ostrzelany przez czołgi nieprzyjaciela. Została uszkodzona lokomotywa, a żołnierze zaczęli opuszczać wagony i gromadzić się w pobliskim lesie. Część żołnierzy przeprawiła się przez Wisłę na podręcznych środkach przeprawowych[13][14][15].

Obsada personalna

Obsada personalna batalionu w marcu 1939 roku[16][b]:

  • dowódca batalionu – kpt. adm. (piech.) Stanisław Ziemba[9][c] (*)[d]
  • dowódca 1 kompanii ON „Tuchola” – kpt. adm. (piech.) Wacław II Świniarski (*)[d]
  • dowódca 2 kompanii ON „Śliwice” – kpt. adm. (piech.) Jan Salwik
  • dowódca 3 kompanii ON „Sępolno” – kpt. Józef Markowski (*)[d]

Obsada dowódcza batalionu we wrześniu 1939

Dowództwo batalionu [21]

  • dowódca batalionu - kpt. Stanisław Ziemba
  • adiutant batalionu -
  • dowódca plutonu łączności -
  • dowódca plutonu zwiadu (kolarzy) -
  • dowódca plutonu ppanc. -
  • dowódca 1 kompanii strzeleckiej (dawniej ON Sępolno) - kpt. Józef Markowski
  • dowódca 2 kompanii strzeleckiej (dawniej ON Śliwice) - kpt. Jan Salwik
  • dowódca 3 kompanii strzeleckiej (dawniej ON Tuchola) - kpt. Wacław Świniarski
  • dowódca kompanii ckm - kpt. Oczkowski

Uwagi

  1. ↑ Jednostki należące do grupy zielonej były mobilizowane w „okresie zagrożenia”[7]
  2. ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[17].
  3. ↑ Stanisław Maciej Ziemba urodził się 18 listopada 1896 roku. Na stopień kapitana został mianowany ze starszeństwem z 15 sierpnia 1924 roku w korpusie oficerów piechoty. Był odznaczony czterokrotnie Krzyżem Walecznych. W latach 30. XX wieku pełnił służbę w Korpusie Ochrony Pogranicza. Dowodził kompaniami granicznymi: „Żebrowszczyzna” i „Stasiewszczyzna”. 1 czerwca 1935 roku ogłoszono sprostowanie jego imienia z „Stanisław II” na „Stanisław Marian”. W czasie kampanii wrześniowej dostał się do niemieckiej niewoli. Był osadzony w Oflagu II D Woldenberg. Zmarł 4 października 1954 roku w Gorzowie Wielkopolskim. Został pochowany na cmentarzu Świętokrzyskim[18][19]Echo Gorzowa kalendarium
  4. ↑ a b c Gwiazdką oznaczono oficera, który pełnił jednoczenie więcej niż jedną funkcję[20].

Przypisy

  1. ↑ Pindel 1979 ↓, s. 32, 40.
  2. ↑ Pindel 1979 ↓, s. 32.
  3. ↑ Pindel 1979 ↓, s. 50.
  4. ↑ Pindel 1979 ↓, s. 44.
  5. ↑ Pindel 1979 ↓, s. 92.
  6. ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 152.
  7. ↑ Zarzycki 1995 ↓, s. 14-16.
  8. ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. CLIII.
  9. ↑ a b c Ziemba 1945 ↓, s. 10.
  10. ↑ Pindel 1979 ↓, s. 154.
  11. ↑ Pindel 1979 ↓, s. 149-150.
  12. ↑ Lorbiecki i Wałdoch 2014 ↓, s. 203.
  13. ↑ Ciechanowski 1983 ↓, s. 226.
  14. ↑ Obrona Narodowa 1939 ↓.
  15. ↑ Lorbiecki i Wałdoch 2014 ↓, s. 215-221.
  16. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 668.
  17. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  18. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 51, 906.
  19. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 1 czerwca 1935 roku, s. 62.
  20. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VIII.
  21. ↑ Lorbiecki i Wałdoch 2014 ↓, s. 63.

Bibliografia

  • Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
  • Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
  • Kazimierz Pindel: Obrona Narodowa 1937-1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979. ISBN 83-11-06301-X.
  • Stanisław Ziemba: Sprawozdanie z udziału w kampanii polskiej 1939 roku. W: B.I.28g [on-line]. IPMS, 1945. [dostęp 2018-07-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-26)].
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
  • Piotr Zarzycki: Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1995. ISBN 83-85621-87-3.
  • Batalion ON „Tuchola”. Obrona Narodowa II RP 1937-1939. Serwis poświęcony formacjom Obrony Narodowej II RP i Przysposobienia Wojskowego Konnego. [dostęp 2018-08-20].
  • Konrad Ciechanowski: Armia „Pomorze” 1939. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1983. ISBN 83-11-06793-7.
  • Andrzej Lorbiecki, Marcin Wałdoch: Chojnice 1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2014. ISBN 978-83-11-13350-1.
Obrona Narodowa II RP
Brygady
Półbrygady
Bataliony typ I
Bataliony typ II
Bataliony typ III
Bataliony typ IV
Bataliony typ „S”

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Obrona Narodowa w 1939.jpg
Obrona Narodowa w 1939
Pomorska Brygada ON.jpg
Pomorska Brygada ON