Batalion Warszawski POW

Batalion Warszawski
Historia
Państwo

Cesarstwo Niemieckie

Sformowanie

5 sierpnia 1915

Rozformowanie

29 sierpnia 1915

Dowódcy
Pierwszy

por. Tadeusz Józef Żuliński

Organizacja
Dyslokacja

Warszawa

Rodzaj sił zbrojnych

wojska lądowe

Formacja

Polska Organizacja Wojskowa

Rodzaj wojsk

piechota

Podległość

Komenda Naczelna POW

Zbiórka Batalionu Warszawskiego Polskiej Organizacji Wojskowej por. Tadeusza Żulińskiego w Kopytowie (koło Kodnia), w dniu dołączenia do I Brygady Legionów Polskich. 29 sierpnia 1915 roku

Batalion Warszawski Polskiej Organizacji Wojskowej – batalion zmobilizowany 5 sierpnia 1915 roku w Warszawie przez Komendę Naczelną POW, który zasilił I Brygadę Legionów Piłsudskiego.

Historia

Wiosną 1915 roku Okręg Warszawski POW liczył kilkuset zakonspirowanych członków. W momencie wkroczenia Niemców do Warszawy 5 sierpnia 1915 roku na mocy rozkazu Józefa Piłsudskiego rozpoczęto jawną, formalną mobilizację w celu uzupełnienia kadr Legionów. Jak zanotował Bogusław Miedziński, ówczesny komendant Okręgu Warszawskiego POW, zezwolono „do szeregów skierować tylko tych członków organizacji, których nastawienie wyklucza po prostu trzymanie ich dłużej w konspiracji i powściągnięcie od udania się na front”[1]. Batalion zasilili głównie warszawscy skauci[2] i członkowie Organizacji Młodzieży Narodowej i słuchacze jej Wolnej Szkoły Wojskowej[3].

W tym dniu sztab POW zajął skrzydło Pałacu Namiestnikowskiego, a żołnierze zmobilizowanych sił POW zaciągnęli wartę przed budynkiem. 6 sierpnia sztab POW przeniósł się do budynku przy rogu ul. Wielkiej (obecnie ta część byłej ul. Wielkiej nosi nazwę Poznańskiej) i Żurawiej, była to była kwatera szefa żandarmerii rosyjskiej na generał-gubernatorstwo warszawskie.

Za zgodą przybyłego do Warszawy 15 sierpnia Komendanta ze zmobilizowanych sił POW został utworzony oddział marszowy, nazwany Batalionem Warszawskim, w sile 4 kompanii, liczący 330 ludzi[4]. Piłsudski jednocześnie wstrzymał dalszą rekrutację.

Batalion ćwiczył żołnierzy w koszarach przy ul. Żurawiej (róg Wielkiej). Został błyskawicznie wyekwipowany (w większości w broń porosyjską) oraz umundurowany (często z własnych środków żołnierzy[1]). Wiele kobiet, członkiń POW, natychmiast zaangażowało się w akcję ekwipunkową batalionu (m.in. Zofia Brzoskówna, Wanda Gertz[5], Jadwiga Nowicka[6]). Batalion już 22 sierpnia wyruszył na front: 22 sierpnia Batalion zebrał się w szyku rozwiniętym na dzisiejszej ulicy Poznańskiej. Pierwsza kompania stanęła przy Żurawiej, dalsze kolejno w kierunku Alej Jerozolimskich. Batalion ruszył ul. Żurawią, ul. Książęcą i następnie przez most pontonowy przerzucony przez Niemców przez Wisłę, dalej szosą brzeską w kierunku Bugu. Po tygodniu intensywnego marszu Batalion Warszawski połączył się z I Brygadą Legionów Piłsudskiego 29 sierpnia 1915 roku, koło Kopytowa, gdzie został wcielony do Brygady i rozformowany[4].

Niektórzy żołnierze Batalionu Warszawskiego

Wielu harcerzy zgłosiło się do Batalionu, jednak nie zostało przyjętych ze względu na wiek. Ponadto Józef Piłsudski oddelegował kilku żołnierzy Batalionu do innych zadań (np. Aleksandra Graffa – do kontynuowania zadań polityki niepodległościowej[15], Stanisława Rewolińskiego – do organizacji ruchu harcerskiego).

Uroczystość odsłonięcia tablicy pamiątkowej na pamiątkę wymarszu Batalionu Warszawskiego. Widoczni m.in.: Aleksandra Piłsudska (3. z prawej), chorąży Kusiński (trzyma sztandar), minister pracy i opieki społecznej Stefan Hubicki (w płaszczu i okularach stoi obok chorążego Kusińskiego), prezes NIK wojewoda białostocki Marian Zyndram-Kościałkowski (stoi na lewo za A. Piłsudską), prezes NIK generał Jakub Krzemieński (stoi obok S. Hubickiego), marszałek Senatu Władysław Raczkiewicz (stoi z lewej najwyższy), poseł Bogusław Miedziński, generał Edward Śmigły-Rydz (stoi obok gen. J. Krzemieńskiego), dyrektor Wacław Jędrzejewicz. 15 marca 1931 roku

Upamiętnienie

  • 22 sierpnia jako data wymarszu Batalionu Warszawskiego była uroczyście obchodzona w II Rzeczypospolitej. Na dwudziestolecie wymarszu Warszawa była udekorowana flagami[3].
  • Na elewacji (od strony ul. Żurawiej) budynku Urzędu Dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy przy ul. Nowogrodzkiej 43 znajduje się tablica pamiątkowa o treści: Z tego domu dn. 22 VIII 1915 r. o g. 5 rano na rozkaz Komendanta Głównego Józefa Piłsudskiego pod dowództwem por. Tadeusza Żulińskiego (Romana Barskiego) wymaszerował na pole walk I Brygady Leg. Pol. o niepodległość Polski Bataljon Warszawski Polskiej Organizacji Wojskowej. Cześć Bojownikom Wolności. Tablicę tę odsłonięto w czasie walnego Zjazdu Związku Peowiaków w Warszawie 15 marca 1931 roku.
  • 1 września 1935 roku zmieniono nazwę części ulicy Żurawiej na ul. Tadeusza Żulińskiego dla upamiętnienia dowódcy Batalionu i jego wymarszu z ulicy Żurawiej do Legionów[3].
  • 1 września 1935 roku odsłonięto na elewacji Pałacu Prezydenckiego (wtedy Prezydium Rady Ministrów) tablicę pamiątkową o treści: W tym miejscu stolicy w dniu 5 sierpnia 1915 roku po raz pierwszy od dnia 8 września 1831 roku stanął jawnie na warcie żołnierz polski z Batalionu Warszawskiego Polskiej Organizacji Wojskowej. Tablica ta została zniszczona w czasie II wojny światowej. 10 listopada 2010 roku prezydent Bronisław Komorowski odsłonił zrekonstruowaną tablicę w tym samym miejscu[16].

Przypisy

  1. ↑ a b c d Tomasz Zawistowski, Orły Batalionu Warszawskiego POW.
  2. ↑ a b c d e f g Marek Gajdziński, Kronika 16 WDH – rok 1915, www.16wdh.pl, 2003 [dostęp 2017-08-20].
  3. ↑ a b c Tomasz Piskorski, Pamiętniki (zeszyt 359, rok 1935), Archiwum Akt Nowych.
  4. ↑ a b Alicja Bełcikowska, Zarys dziejów POW, Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1939.
  5. ↑ Paweł Smoleński, Dziewczyna, która chciała być żołnierzem, „Gazeta Wyborcza, dodatek Ale historia”, 25 sierpnia 2014 [dostęp 2017-08-20].
  6. ↑ Piskorski 1936 ↓, s. 45.
  7. ↑ Piskorski 1936 ↓, s. 25.
  8. ↑ Zbigniew Osiński, Janusz Jędrzejewicz – piłsudczyk i reformator edukacji (1885–1951), Lublin: Wydawnictwo UMC w Lublinie, 2008, ISBN 978-83-227-2704-1.
  9. ↑ Tomasz Piskorski, Pamiętniki (zeszyt 12, rok 1916), Archiwum Akt Nowych.
  10. ↑ Piskorski 1936 ↓, s. 51.
  11. ↑ Piskorski 1936 ↓, s. 56.
  12. ↑ Piskorski 1936 ↓, s. 66.
  13. ↑ Piskorski 1936 ↓, s. 67.
  14. ↑ Tadeusz Wacław Nowacki: W wirach wojny. W: ZET w walce o niepodległość i budowę państwa: szkice i wspomnienia. Tadeusz Wacław Nowacki (red.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, s. 127. ISBN 83-01-12142-4.
  15. ↑ Piskorski 1936 ↓, s. 22.
  16. ↑ Prezydent odsłonił tablicę upamiętniającą zaciągnięcie warty w 1915 r., www.dzieje.pl, 10 listopada 2010 [dostęp 2017-08-20].

Bibliografia

  • Wacław Jędrzejewicz, P.O.W. i Batalion Warszawski: moja służba, 1914–1915, Instytut Józefa Piłsudskiego, 1939.
  • Tomasz Piskorski, Wykaz poległych i zmarłych uczestników ruchu niepodległościowego młodzieży narodowej..., Warszawa: Nakładem Związku Seniorów OMN i ZPMD, 1936.

Media użyte na tej stronie

Batalion Warszawski plaque.png
Uroczystość odsłonięcia tablicy pamiątkowej na pamiątkę wymarszu batalionu warszawskiego. Widoczni m.in.: Aleksandra Piłsudska (3. z prawej), chorąży Kusiński (trzyma sztandar), minister pracy i opieki społecznej Stefan Hubicki (w płaszczu i okularach stoi obok chorążego Kusińskiego), prezes NIK wojewoda białostocki Marian Zyndram Kościałkowski (stoi na lewo za A. Piłsudską), prezes NIK generał Jakub Krzemieński (stoi obok S. Hubickiego), marszałek Senatu Władysław Raczkiewicz (stoi z lewej najwyższy), poseł Bogusław Miedziński, generał Edward Rydz-Śmigły (stoi obok gen. J. Krzemieńskiego), dyrektor Wacław Jędrzejewicz.
Zbiórka batalionu warszawskiego POW w Kopyłowie, 1915.jpg
Zbiórka batalionu warszawskiego Polskiej Organizacji Wojskowej por. Tadeusza Żulińskiego w Kopyłowie (koło Kodnia), w dniu dołączenia do I Brygady Legionów Polskich.