Batowice
| wieś | |
 Widok na Batowice | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość | |
| Liczba ludności (31.12.2021) | 410[3] |
| Strefa numeracyjna | 12 |
| Kod pocztowy | 32-086[4] |
| Tablice rejestracyjne | KRA |
| SIMC | 0344060 |
Położenie na mapie gminy Zielonki _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy Zielonki") | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu krakowskiego  | |
 50°06′42″N 20°00′59″E/50,111667 20,016389 | |
Batowice – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Zielonki[5].
Położenie
Batowice położone są nad Dłubnią, lewym dopływem Wisły[1]. Według regionalizacji fizycznogeograficznej obszar ten położony jest na Płaskowyżu Proszowickim (342.23), należącym do makroregionu Niecka Nidziańska (342.2), w podprowincji Wyżyna Małopolska (342)[6][7].
Północna część miejscowości[a] położona jest na terenie Dłubniańskiego Parku Krajobrazowego, a pozostała[b] w otulinie tegoż parku, z wyjątkiem obszaru znajdującego się na południe od linii kolejowej nr 8 Kraków – Warszawa[8].
Pod względem administracyjnym wieś zlokalizowana jest w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Zielonki, w jej południowo-wschodniej części, około 7,5 km w linii prostej na północny wschód od centrum Krakowa[1][2]. Graniczy z następującymi jednostkami[1][9]:
- miejscowością Raciborowice (gmina Michałowice) od północnego wschodu i wschodu,
- Dzielnicą XV Mistrzejowice miasta Kraków od południowego wschodu i południa,
- miejscowością Dziekanowice (gmina Zielonki) od zachodu i północy.
Biorąc pod uwagę powierzchnię wynoszącą 147,63 ha[10] Batowice są jedną z mniejszych miejscowości w gminie Zielonki obejmującą 3,04% powierzchni gminy[1][11][c].
Najwyżej położony obszar wsi znajduje się na jej zachodnim skraju przy granicy z Dziekanowicami (w okolicy ul. Ogrodowej), na wysokości około 260 m n.p.m., najniższy na krańcu południowo-wschodnim na obszarze Zalewu Zesławickiego, na wysokości około 215 m n.p.m.[1][2]
Pod względem historycznym Batowice były wsią dóbr prestymonialnych kapituły katedralnej krakowskiej położoną w powiecie proszowickim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku[12]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.
Etymologia
Nazwa Batowice (wcześniej Batowicze) pochodzi najprawdopodobniej od węgierskiego słowa batya oznaczającego stryja, względnie od osoby zwanej Bat (nazwa osobowa). Za pierwszą koncepcją przemawia prawdopodobna obecność w tych okolicach osadników lub jeńców węgierskich, co znalazło odzwierciedlenie w nazwach kilku innych, okolicznych wsi, wywodzących się, jak się przypuszcza, z języka węgierskiego (por.: Węgrzce, dawniej Vengerce – dosł. wieś Węgrów, Bibice od bibic – czajka, Bosutów od bosszu – zemsta, Boleń od bleny – tur, żubr)[13].
W najstarszych źródłach wieś wzmiankowana była jako Bathouicze, Bantowicz, Bathow, Bathowycze[14].
Historia
Wieś wzmiankowana pierwszy raz w 1344 roku. Od początku podlegała parafii w Raciborowicach. Wieś stanowiła własność biskupów krakowskich do końca XVIII w., a następnie należała do kapituły krakowskiej. Natomiast w XIX w. Batowice należały do kanonika M. Dubieckiego, a później do rodziny Bieńkowskich. W XV w. w Batowicach znajdował się dwór z folwarkiem, młyn i karczma. W 1676 r. król Jan III Sobieski ustanowił w Batowicach cło na Dłubni.
W ramach Twierdzy Kraków w latach 1883–1885 na terenie wsi wzniesiono Fort Artyleryjski 48 „Batowice” zwrócony ku dolinie Dłubni. Ciekawostką jest usypanie podwójnych umocnień do obrony dna fosy, które są śladem wzmocnień fortów starego typu z początków XX w. W 1934 r. przez teren Batowic przeprowadzono odcinek linii kolejowej Kraków – Tunel, dzięki któremu Kraków uzyskał połączenie z Warszawą z pominięciem Śląska.
W Batowicach zachowała się niezwykła kapliczka słupowa z 1 poł. XVII w. ceglana z wmurowanymi w nią majolikowymi taflami ze sceną Ukrzyżowania. W zachowanym na terenie wsi dworze Batowickim w okresie międzywojennym znajdował się zakład dla nerwowo chorych, w czasie II wojny światowej Niemcy założyli tu szkołę dla dziewcząt, a obecnie mieści się w nim Dom Pomocy Społecznej.
Batowice częściowo (południowa część) zostały włączone do Krakowa w 1973 r. i stały się częścią dzielnicy administracyjnej Nowa Huta (obecnie to część Dzielnicy XV Mistrzejowice).
Od Batowic przyjął nazwę obecnie największy cmentarz w Krakowie zwany Batowickim, który znajduje się na terenie sąsiedniego Prądnika Czerwonego.
10 maja 1954 r. w miejscowości zmarł Józef Chełkowski, działacz społeczny i polityczny.
Demografia
Od roku 2006 liczba mieszkańców Batowic stopniowo zmniejsza się, z poziomu ponad 500 do 410 osób. Trend spadkowy nasilił się w ostatnich latach.
Źródła danych oraz rodzaje (nazwy) i terminy spisów, jeśli dostępne:
- 1787[15];
- 1789[15] – Lustracja dymów i podanie ludności;
- 1808[16] – Spis wojskowy ludności Galicji;
- 1921[17] – Pierwszy Powszechny Spis Ludności – dane na 30. września;
- 1931[17] – Drugi Powszechny Spis Ludności – dane na 9. grudnia;
- 1988[18] – Narodowy Spis Powszechny 1988 – dane na 6. grudnia;
- 2002[18] – Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2002 – dane na 20. maja;
- 2003, 2004 i 2006[19] oraz 2009–2020[3] – dane własne Urzędu gminy Zielonki na 31. grudnia danego roku.
Oświata
Na obszarze miejscowości brak placówek zarejestrowanych w Rejestrze Szkół i Placówek Oświatowych[20].
Szkołą podstawową obejmującą swym obwodem Batowice jest Szkoła Podstawowa im. Stanisława Wyspiańskiego w Bibicach[20][21], zaś najbliższą Szkoła Podstawowa im. ks. Jana Długosza w Raciborowicach.
Zobacz też
- Batowice, jako część Dzielnicy XV Mistrzejowice
Uwagi
Przypisy
- ↑ a b c d e f Wydawnictwo COMPASS: Mapa turystyczna gminy Zielonki. [dostęp 2021-09-13].
- ↑ a b c Geoportal krajowy. geoportal.gov.pl. [dostęp 2021-09-13].
- ↑ a b Strona gminy Zielonki – Ludność. [dostęp 2022-02-14].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 15 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Węgrzce na mapie Geoserwisu GDOŚ >> Warstwa: Mezoregiony fizycznogeograficzne. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-02-28].
- ↑ Jerzy Solon et al. Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data. „Geographia Polonica”. 2 (91). s. 143–170.
- ↑ Węgrzce na mapie Geoserwisu GDOŚ >> Warstwa: Formy ochrony przyrody. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-09-13].
- ↑ BIP Miasta Kraków - Mapki dzielnic. [dostęp 2021-09-13].
- ↑ Strona gminy Zielonki: struktura powierzchni wg sołectw. [dostęp 2021-09-13].
- ↑ Geoportal krajowy >> Warstwa: Państwowy Rejestr Granic. geoportal.gov.pl. [dostęp 2021-09-13].
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 101.
- ↑ Wyżga 2009 ↓, s. 33–35.
- ↑ Jurek 2010-2016 ↓, s. 27.
- ↑ a b Wyżga 2009 ↓, s. 79.
- ↑ Wyżga 2009 ↓, s. 107.
- ↑ a b Wyżga 2009 ↓, s. 135.
- ↑ a b GUS Bank Danych Lokalnych - dane dla jednostek terytorialnych. [dostęp 2021-07-08].
- ↑ BIP gminy Zielonki - informacje o jednostkach pomocniczych. [dostęp 2021-07-07].
- ↑ a b Kuratorium Oświaty w Krakowie - Rejestr Szkół i Placówek Oświatowych (dane na 31.05.2021). [dostęp 2021-09-10].
- ↑ Strona gminy Zielonki - Informacje o sieci szkół. [dostęp 2021-09-10].
Bibliografia
- Mateusz Wyżga: W tej pięknej ziemi. Gmina Zielonki od średniowiecza do czasów współczesnych. Zielonki: Urząd Gminy Zielonki, Wydawnictwo Attyka, 2009. ISBN 978-83-926248-7-5.
- Tomasz Jurek, Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu. Edycja elektroniczna pod red. Tomasza Jurka, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk, 2010–2016.
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
- N: 50.59 N
- S: 49.07 N
- W: 18.92 E
- E: 21.55 E
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Kraków County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
- N: 50.34 N
- S: 49.87 N
- W: 19.50 E
- E: 20.37 E
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
Autor: Mach240390, Licencja: CC BY 4.0
Ceglana kapliczka słupkowa w Batowicach koło Krakowa, w centrum miejscowości z XVII wieku. 2017
Autor: Mach240390, Licencja: CC BY-SA 3.0
Widok na wieś Batowice z Osiedla Złotego Wieku w Krakowie.