Batyskaf

Batyskaf Trieste

Batyskaf (gr. βάθος, bathos – głębokość i σκάφος, skaphos – statek[1]) – statek podwodny z własnym napędem przeznaczony do badań głębinowych.

Opis

Batyskaf składa się z dwóch części głównych: kabiny załogi i systemu pływaków i zbiorników balastowych[1].

Kabina jest stosunkowo mała, w kształcie kuli, odlewana (w pierwszym batyskafie) lub kuta ze stali wysokiej jakości. Musi wytrzymać ciśnienie na głębokości, do jakiej została zaprojektowana (max. 120 MPa, czyli 1,20 T/cm²) i zapewnić środowisko do życia i pracy załogi. Ze względu na trudności technologiczne i wagę, mieści nie więcej niż 2–3 osoby.

System pływaków i zbiorników balastowych jest niezbędny do samodzielnego zanurzania i wynurzania się[1]. Pływaki zapewniają batyskafowi odpowiednią wyporność. Część ta jest o wiele większa od kabiny, wypełniona najczęściej benzyną (co zapewnia dodatnią pływalność i, z uwagi na nieściśliwość cieczy, przeciwdziała zgnieceniu przez ciśnienie wody). Ponieważ benzyna jest cieczą to, z uwagi na jej nieściśliwość, nie powstaje różnica ciśnień pomiędzy pływakiem i otaczającą wodą, a zatem konstrukcja pływaka może być o wiele słabsza niż kabiny. Zbiorniki z balastem pozwalają na kontrolowane zrzucanie balastu lub benzyny dla manewrowania w pionie. Ponadto batyskaf wyposażony jest w silniki elektryczne i pędnik, pozwalające na przemieszczanie się w poziomie[1], oświetlenie oraz przyrządy kontrolne i sprzęt naukowy. Zasilanie zapewniają baterie akumulatorów.

Historia

Wynalazcą batyskafu był Szwajcar August Piccard (1884–1962)[2]. Pierwszy batyskaf – „FNRS–2” – został zbudowany w Belgii w latach 1946–1948[2]. Nazwa to skrót od Fond National á la Recherche Scientifique (pol. Narodowy Fundusz Badań Naukowych)[1]. Numer 2 odróżniał go od pierwszego balonu stratosferycznego, również konstrukcji Piccarda, sponsorowanego przez Fundusz. „FNRS–2” został uszkodzony podczas prób w wodach Wysp Zielonego Przylądka, następnie przebudowany i udoskonalony, funkcjonował jako „FNRS–3”[2].

Drugim batyskafem Piccarda był „Trieste”, oddany do użytku w 1953 roku[2]. Jego kabina obserwacyjna została wykonana ze stali z domieszka niklu, chromu i molibdenu, a zamiast nitowania zastosowano sklejanie[1]. Balastem były zbiorniki śrutu i benzyny[1]. W 1953 roku „Trieste” zszedł na głębokość 3150 m[2]. W 1958 roku kupiła go United States Navy i wyposażyła w specjalną kabinę do zejść w wielkie rowy oceaniczne[2]. 23 stycznia 1960 roku „Trieste” dotarł do najgłębszego punktu na Ziemi na głębokość 10916 m w Rowie Mariańskim na Pacyfiku[2].

Największa głębokość, na jaką zanurzył się batyskaf w wodzie słodkiej, wynosi 1680 m – w 2008 roku dwa rosyjskie batyskafy „Mir-1” i „Mir-2” zeszły na dno Bajkału[3].

Obecnie, w związku z rozwojem robotyki, batyskafy są zastępowane przez zdalnie sterowane pojazdy podwodne o charakterze robotów.

Zobacz też

  • batysfera

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g Paweł Wieczorkiewicz: Batyskaf. W: Praca zbiorowa: Encyklopedia odkryć i wynalazków. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1979, s. 29. ISBN 83-214-0021-3. (pol.).
  2. ↑ a b c d e f g bathyscaphe, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2017-08-10] (ang.).
  3. ↑ Rosyjskie batyskafy zeszły na samo dno Bajkału. [w:] Wirtualna Polska [on-line]. 2008-07-29. [dostęp 2019-09-28]. (pol.).

Bibliografia

  • August Piccard: Do stratosfery i w głąb mórz. Warszawa: Iskry, 1964.

Linki zewnętrzne

  • Trieste I (Bathyscaph). [w:] Naval History and Heritage Command [on-line]. 2015-09-30. [dostęp 2019-09-28]. (ang.).

Media użyte na tej stronie

Bathyscaphe Trieste.jpg
Bathyscaphe Trieste, a Italian-built deep-diving research submersible vehicle, which with its crew of two reached a record maximum depth of about 10,911 metres (35,797 ft), in the first descent of the deepest known part of the Earth's oceans, the Challenger Deep, in the Mariana Trench near Guam in the Pacific, on 23 January 1960. It is being hoisted out of the water in a tropical port, circa 1958-59, soon after her purchase by the US Navy. The craft consists of a 2 meter spherical steel pressure vessel constituting the 2-man crew cabin, made to withstand the extreme pressure suspended below a large tank of gasoline making up the bulk of the vessel. The gasoline being lighter than water makes the craft buoyant, while its incompressibility withstands the pressure of the surrounding water without requiring a heavy pressure vessel.