Bawół afrykański

Bawół afrykański
Syncerus caffer[1]
(Sparrman, 1779)

Samiec bawołu afrykańskiego, krater Ngorongoro, Tanzania.
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

parzystokopytne

Rodzina

wołowate

Podrodzina

bawoły

Rodzaj

bawół
(Syncerus)
Hodgson, 1847

Gatunek

bawół afrykański

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
Status iucn3.1 NT pl.svg
Zasięg występowania
Mapa występowania

Bawół afrykański[3] (Syncerus caffer) – duży ssak roślinożerny należący do rodziny wołowatych (Bovidae), jedyny przedstawiciel rodzaju bawół (Syncerus) Hodgson, 1847[4][3].

Bawoły podgatunku leśnego są o połowę mniejsze[5]. Afrykański bawół nie jest blisko spokrewniony z nieco większym azjatyckim wołem domowym. Jego pochodzenie wciąż pozostaje niejasne[6]. Gatunek ten nie został nigdy udomowiony.

Podgatunki

Gatunek bawół afrykański (Syncerus caffer) obejmuje pięć podgatunków[4][3]:

  • bawół południowy (Syncerus caffer caffer)
  • bawół sawannowy (Syncerus caffer aequinoctialis)
  • bawół zachodni (Syncerus caffer brachyceros)
  • bawół górski (Syncerus caffer mathewsi)
  • bawół leśny (Syncerus caffer nanus)

Zasięg występowania i siedlisko

Występują od otwartej sawanny do gęsto porośniętych lasów tropikalnych. Zasięg występowania obejmuje takie państwa jak Sudan, Zambia, Zimbabwe, Namibia, Botswana, Mozambik, Południowa Afryka, Kenia i Tanzania.

Wygląd

Sierść bawołów ciemnieje z wiekiem. W końcu staje się ciemnobrązowa, prawie czarna. Osadzone na dużej głowie rogi są u podstawy bardzo masywne. Występują u obu płci, jednak wypustkę rogową posiadają tylko samice. Silne kończyny są zakończone dwoma palcami pokrytymi racicami. Ogon zakończony dużym chwostem sięga pęcin.

Wielkość

Wysokość w kłębie:
140-170 cm
Długość ciała:
270-350 cm
Rozpiętość rogów:
około 1 m
Waga:
500-900 kg (typ stepowy, większy)
Długość życia:
do 20 lat
[7]

Tryb życia

Podczas pory suchej stada bawołów liczące nawet do 2000 osobników dzielą się na mniejsze grupy. Z powodu upałów często zażywają kąpieli błotnych, a potem ocierają się o korę drzew, żeby pozbyć się zaschniętej warstwy błota.

Zachowanie

Bawół afrykański jest potężnym ssakiem, który ma niewielu naturalnych wrogów poza człowiekiem. Dorosłe bawoły potrafią skutecznie bronić się przed stadem lwów afrykańskich (Panthera leo)[8]. Lwy polują na bawoły regularnie, ale zwykle robią to stadnie zwalając z nóg samotne osobniki. Tylko duże samce lwów były znane z zabicia w pojedynkę dorosłego bawołu. Lampart plamisty (Panthera pardus) i krokuta cętkowana (Crocuta crocuta) są groźne tylko dla nowo narodzonych cieląt.

rycina z XIX w

Jest zaliczany do "Wielkiej piątki Afryki", powszechnie uważany jest za bardzo niebezpieczne zwierzę, ponieważ przebija rogami i zabija kilku ludzi co roku[9]. W Afryce uważa się, że bawoły zabijają więcej ludzi niż jakiekolwiek inne zwierzę, pomimo że hipopotamy nilowe i krokodyle nilowe mają więcej ofiar na koncie[10]. Bawoły cieszą się złą sławą wśród myśliwych polujących na grubego zwierza jako bardzo niebezpieczne zwierzęta. Obserwowano jak ranne zwierzęta zasadzały się i ścigały atakując myśliwych[11].

Zachowanie socjalne

Podstawowe stado bawołów afrykańskich składa się z dojrzałych samic i ich potomstwa. Starsze byki są odganiane ze stada i tworzą grupy kawalerów.

Pokarm

Żywią się różnymi gatunkami traw. Chętnie zjadają też bulwy. W lesie podgryzają liście, pąki i pędy. Potrzebują stałego dostępu do wody - dorosły osobnik potrzebuje dziennie 30 litrów wody, a w czasie suszy nawet 40. Żerują nocą i w chłodniejszych porach dnia.

samiec

Rozmnażanie

W suchych rejonach cielęta rodzą się tuż przed porą deszczową. W czasie godów samce starają się być jak najwyżej w hierarchii stada, toteż często dochodzi między nimi do starć. Zazwyczaj kończy się na pogróżkach, lecz gdy dojdzie do walki, może zakończyć się ona poważnymi urazami. Ciąża trwa od 330 do 340 dni. Na świat przychodzi jedno, bardzo rzadko dwa młode ważące 35-50 kg. Cielę wypija dziennie do 5 litrów mleka. Pod opieką krowy zostaje do 2 lat. Potem samce odchodzą, a samice zostają w tym samym stadzie co matka. Byki osiągają dojrzałość płciową w wieku 4,5, a krowy 3 lat.

Status

Dawniej populacja afrykańskiego bawołu była oszacowana na dziesięć milionów sztuk. Obecnie ich liczba wynosi około 900 tysięcy. Powodem spadku pogłowia bawołu afrykańskiego są polowania dla mięsa i sportu, konwersja ich siedlisk na ziemię uprawną i pastwiska dla zwierząt domowych, osuszanie i wprowadzenie obcych gatunków szkodników i chorób (księgosusz).

Przypisy

  1. ↑ Syncerus caffer, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. ↑ Syncerus caffer, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
  3. ↑ a b c Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2015, s. 297. ISBN 978-83-88147-15-9.
  4. ↑ a b Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Syncerus caffer. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 12 kwietnia 2016]
  5. ↑ Syncerus caffer.
  6. ↑ Cape Buffalo. [dostęp 2007-12-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-28)].
  7. ↑ Beata Pawlikowska: Blondynka na safari. Warszawa: National Geographic, 2009, s. 69. ISBN 978-83-7596-040-2.
  8. ↑ Cape Buffalo. Canadian Museum of Nature.
  9. ↑ Top Ten Deadliest Animals. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-21)].
  10. ↑ Africa on the Matrix:.
  11. ↑ African Animals Hunting facts and tips - Buffalo Hunting. [dostęp 2007-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-08)].

Zobacz też

Media użyte na tej stronie

Status iucn3.1 NT pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Syncerus range map.png
Autor: Altaileopard, Licencja: CC BY 3.0
Range map of the (sub)species of the African buffalo (Syncerus (caffer))
accoring to:
  • IUCN SSC Antelope Specialist Group 2008. Syncerus caffer. In: IUCN 2011. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2011.2. <www.iucnredlist.org>. Downloaded on 22 May 2012.
  • C. P. Groves, D. M. Leslie Jr. (2011). Family Bovidae (Hollwo-horned Ruminants). (585-588). In: Wilson, D. E., Mittermeier, R. A., (Hrsg.). Handbook of the Mammals of the World. Volume 2: Hooved Mammals. Lynx Edicions, 2009. ISBN 978-84-96553-77-4
African Buffalo.JPG
Autor: Paul M Rae, Licencja: CC BY 2.5
An African Buffalo Bull. Photographed at Mabula Game Reserve, South Africa.
African Buffalo Ngorongoro.jpg
(c) Profberger z angielskiej Wikipedii, CC BY 2.5
African Buffalo, Ngorongoro Crater Tanzania.