Bazylika św. Pankracego za Murami
| Kościół tytularny | |||||||||||
 Fasada bazyliki | |||||||||||
| Państwo | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | Rzym | ||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||
| Kościół | |||||||||||
| Parafia | San Pancrazio | ||||||||||
| Bazylika mniejsza | od niepamiętnych czasów | ||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne | 12 maja | ||||||||||
| Przedmioty szczególnego kultu | |||||||||||
| Relikwie | św. Pankracy | ||||||||||
| |||||||||||
Położenie na mapie Rzymu  | |||||||||||
Położenie na mapie Włoch  | |||||||||||
Położenie na mapie Lacjum  | |||||||||||
 41°53′06″N 12°27′14″E/41,885000 12,453889 | |||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||
Bazylika św. Pankracego za Murami (wł. San Pancrazio, łac. S. Pancratii) – rzymskokatolicka bazylika mniejsza i kościół tytularny w Rzymie, ufundowany przez papieża Symmachusa na początku VI wieku.
Świątynia ta jest kościołem parafialnym oraz kościołem tytularnym, mającym również rangę bazyliki mniejszej[1]. Jest też kościołem stacyjnym z drugiej niedzieli okresu Wielkanocy.
Obecnym kardynałem-prezbiterem San Pancrazio jest Antonio Cañizares Llovera. Wśród poprzednich znajdowali się m.in. papieże Paweł IV, Klemens VIII, Innocenty XII oraz Polak, kard. Stanisław Hozjusz.
Lokalizacja
Kościół znajduje się w XII. dzielnicy Rzymu – Gianicolense (Q XII) przy Piazza San Pancrazio, na zachód od Porta San Pancrazio, na wzgórzu Janikulum.
Patron
Patronem świątyni jest św. Pankracy – kilkunastoletni chłopiec, który poniósł śmierć męczeńską za wiarę chrześcijańską na początku IV wieku. W bazylice znajduje się relikwiarz z głową św. Pankracego, patrona świątyni[2].
Historia
Bazylikę zbudowano około 500 roku na polecenie papieża Symmachusa (498-514) na miejscu grobu św. Pankracego, który został jej patronem. Kościół kilkakrotnie przebudowywano[3] (m.in. za pontyfikatu Honoriusza I, a także w XIII wieku oraz za pontyfikatu Sykstusa IV[4]). W 1622 roku papież Aleksander VII przekazał ją karmelitom bosym[5], którzy dokonali jej całkowitej renowacji. Kolejnej dokonano w XIX wieku, zachowując piętnastowieczną ceglaną fasadę z herbem Innocentego VIII[6]. W tym samym stuleciu świątynię plądrowały wojska Napoleona Bonapartego i Giuseppe Garibaldiego[5], doszło wówczas do zniszczenia relikwii św. Pankracego (ocalała tylko głowa przechowywana na Lateranie, a w późniejszym czasie przeniesiona z powrotem do bazyliki św. Pankracego)[4]. W 1931 roku bazylika stała się kościołem parafialnym[4]. Od 1997 roku bazyliką opiekują się polscy karmelici bosi[5], którzy zorganizowali obchody 1700-lecia męczeństwa św. Pankracego[7].
Architektura i sztuka
Fasada bazyliki pochodzi z 1606 roku, jest prosta w swojej formie, ciemnoróżowa, z białymi marmurowymi obramowaniami okna i drzwi[4]. Przy drzwiach znajdują się kolumny z VII wieku w porządku jońskim[4].
Kościół jest zbudowany na klasycznym planie bazylikowym z nawą główną i nawami bocznymi i apsydą[4]. Sufit bazyliki jest rzeźbiony, z reliefem św. Pankracego pośrodku, herbem papieża Pawła V i rodziny Torres oraz głowami puttów[4].
Koncha apsydy udekorowana jest freskiem Luigiego Ciotti z 1959 roku, przedstawiającym Chrystusa w majestacie ze św. Pankracym i innymi świętymi[4].
Baldachim nad ołtarzem głównym wzniesiono w 1959 roku z wykorzystaniem wcześniejszych materiałów[4]. Wspierają go cztery porfirowe kolumny ze złoconymi kapitelami, stojące na cokołach z szarego marmuru[4]. Pierwotny zestaw czterech dawnych kolumn został splądrowany przez Francuzów w 1798 roku, zostały one odzyskane po przywróceniu rządu papieskiego w 1815 roku, jednak prawdopodobnie tylko tylna para jest oryginalna[4].
Pod ołtarzem znajduje się porfirowy sarkofag, który zawierał relikwie św. Pankracego zanim zostały zniszczone[4] Nogi sarkofagu mają kształt lwich łap, zdobiony jest złoconym brązem, znajdują się na nim gałęzie palmowe symbolizujące męczeństwo św. Pankracego oraz symbol Chi Rho.
Relikwie głowy św. Pankracego (przeniesione z Lateranu) przechowywane są w XVI-wiecznym relikwiarzu ulokowanym w prawej nawie bocznej, na ołtarz główny są one przenoszone w dzień jego wspomnienia 12 maja[4]. Nad relikwiarzem znajduje się płaskorzeźba przedstawiająca ścięcie św. Pankracego[4].
Pod kościołem znajdują się starożytne katakumby. Naprzeciwko wejścia do bazyliki znajduje się muzeum z fragmentami rzeźb oraz pogańskimi i wczesnochrześcijańskimi inskrypcjami[6].
Kardynałowie prezbiterzy
Bazylika św. Pankracego za Murami jest jednym z kościołów tytularnych nadawanych kardynałom-prezbiterom (Titulus Sancti Pancratii)[8]. Tytuł ten został ustanowiony 6 lipca 1517 roku[8].
- Ferdinando Ponzetti (1517-1527)
- Francesco Cornaro (1528-1534)
- Gian Pietro Carafa (1537)
- Federico Cesi (1545-1550)
- Juan Álvarez de Toledo (1551-1553)
- Miguel da Silva (1553)
- Giovanni Antonio Capizucchi (1556-1562)
- Bernardo Navagero (1562)
- Stanisław Hozjusz (1562-1565)
- Simone Pasqua (1565)
- Tolomeo Gallio (1565-1568)
- Gianpaolo Della Chiesa (1568-1575)
- vacat (1575-1586)
- Ippolito Aldobrandini (1586-1592)
- Girolamo Mattei (1592-1603)
- Pietro Aldobrandini (1604-1605)
- Domenico Ginnasi (1605-1606)
- Ludovico de Torres (1606-1609)
- vacat (1609-1617)
- Gabriel Trejo y Paniagua (1617-1621)
- Cosimo de Torres (1623-1641)
- Gaspare Mattei (1643-1648)
- vacat (1648-1653)
- Francesco Maidalchini (1653-1654)
- Carlo Gualterio (1654-1667)
- Giacomo Franzoni (1670-1673)
- Pietro Vidoni (1673-1681)
- Antonio Pignatelli (1681-1691)
- Bandino Panciatici (1691-1710)
- vacat (1710-1721)
- Damian Hugo Philipp von Schönborn (1721-1726)
- Vincenzo Ludovico Gotti OP (1728-1738)
- vacat (1738-1743)
- Gioacchino Besozzi OCist (1743-1744)
- Federico Marcello Lante Montefeltro Della Rovere (1745-1753)
- Giuseppe Maria Feroni (1753-1764)
- vacat (1764-1824)
- Giovanni Battista Bussi (1824-1844)
- vacat (1844-1848)
- Carlo Vizzardelli (1848-1851)
- Clément Villecourt (1855-1867)
- Josip Mihalović (1877-1891)
- Francesco Ricci Paracciani (1891-1894)
- Achille Manara (1895-1906)
- Aristide Rinaldini (1907-1920)
- Giovanni Bonzano (1922-1924)
- Lorenzo Lauri (1927-1941)
- vacat (1941-1946)
- Carlos Carmelo de Vasconcellos Motta (1946-1982)
- José Lebrún Moratinos (1983-2001)
- Antonio Cañizares Llovera (2006-nadal)
Przypisy
- ↑ Parrocchia san Pancrazio w serwisie Diocesi di Roma (wł.). [dostęp 2018-11-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-21)].
- ↑ 12 maja - św. Pankracy, męczennik. Podlasie24, 2011-05-12. [dostęp 2012-01-29].
- ↑ Hugo Hoever: Żywoty świętych pańskich. Olsztyn: Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1999, s. 111. ISBN 83-86503-89-0.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n San Pancrazio na Churches of Rome (ang.). [dostęp 2018-11-20].
- ↑ a b c Warszawska Prowincja Karmelitów Bosych. [dostęp 2012-01-29]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ a b Roma e dintorni. Mediolan: Touring Club Italiano, 1965, s. 455. (wł.)
- ↑ Rzym: obchody 1700-lecia męczeństwa św. Pankracego. Opoka, 2004-05-13. [dostęp 2012-01-29].
- ↑ a b Bazylika św. Pankracego za Murami w bazie catholic-hierarchy.org (ang.) [dostęp 2018-11-20]
Media użyte na tej stronie
Autor: NordNordWest, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Italy (Commons photos) → en-Wikipedia Italy.
Roma, chiesa di san Pancrazio - ingresso alla basilica e alle catacombe.
Chiesa di San Pancrazio, a Roma, nel quartiere Gianicolense.
Autor: Lalupa, Licencja: CC BY-SA 3.0
Roma, basilica di S. Pancrazio. Soffitto a lacunari (XVII sec.)
Chiesa di San Pancrazio, a Roma, nel quartiere Gianicolense. Portale d'entrata.
Autor:
- Map_of_region_of_Lazio,_Italy.svg: User:Vonvikken
- derivative work: Milenioscuro (talk)
Location map of Lazio region (Italy)
Autor: Dr. Blofeld, insert originally by Nordnordwest, Licencja: CC BY-SA 2.0
Map of Rome. Italy
Geographic limits of the map:
- N: 41.993°
- S: 41.792°
- W: 12.308°
- E: 12.685°
Autor: Lalupa, Licencja: CC BY-SA 4.0
Roma, basilica s. Pancrazio. Memoriale del luogo di martirio di Pancrazio.
Autor: Lalupa, Licencja: CC BY-SA 4.0
Roma, basilica s. Pancrazio. Altar maggiore e baldacchino.