Bazylika św. Sabiny w Rzymie

Bazylika św. Sabiny na Awentynie

Basilica di Santa Sabina all'Aventino

Kościół tytularny
Państwo	Włochy
Miejscowość	Rzym Piazza Pietro d’Illiria 1
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	św. Pryski
Bazylika mniejsza	od niepamiętnych czasów
Wezwanie	św. Sabiny
Historia Data rozpoczęcia budowy 425 Data zakończenia budowy 432 Data poświęcenia ok. 432
Położenie na mapie Rzymu Bazylika św. Sabiny na Awentynie
Położenie na mapie Włoch Bazylika św. Sabiny na Awentynie
Położenie na mapie Lacjum Bazylika św. Sabiny na Awentynie
41°53′04″N 12°28′47″E/41,884444 12,479722

Bazylika św. Sabiny na Awentynie w Rzymie (wł. Basilica di Santa Sabina all'Aventino) – rzymskokatolicki kościół tytularny w Rzymie.

Świątynia ta jest kościołem rektoralnym parafii św. Pryski oraz kościołem tytularnym, mającym również rangę bazyliki mniejszej^[1]. Jest też kościołem stacyjnym ze Środy Popielcowej^[2].

Do bazyliki przylega klasztor dominikanów założony przez św. Dominika^[3].

Lokalizacja

Kościół znajduje się w XII. Rione Rzymu – Ripa przy Piazza Pietro d’Illiria 1^[1].

Patronka

Patronką świątyni jest św. Sabina – rzymska patrycjuszka, która poniosła śmierć męczeńską za wiarę chrześcijańską w II wieku.

Historia

Kościół został ufundowany w latach 425-432 przez iliryjskiego księdza Piotra^[2]. Kościół wybudowano prawdopodobnie na miejscu oryginalnego Titulus Sabinae^[2]. Świątynię konsekrował papież Sykstus III około 432 roku^[2]. Kościół był przebudowywany przez papieży Leona III i Eugeniusza II^[3].

W roku 1219 papież Honoriusz III przekazał bazylikę św. Sabiny św. Dominikowi. Wtedy też przebudowano kampanilę i dobudowano krużganki. W 1587 roku na zlecenie papieża Sykstusa V Domenico Fontana zmienił wystrój wnętrza bazyliki. Ponowne zmiany zostały dokonane przez Francesco Borromini w 1643 roku^[3].

Przeprowadzone w latach 1914-1919 oraz 1936-1938 renowacje miały przywrócić bazylice antyczny wygląd^[2].

Architektura i sztuka

Portyk przedsionka po bokach zdobią antyczne kolumny: cztery z nich są spiralne z żółtego marmuru, pozostałe natomiast są granitowe. W przedsionku znajduje się figura św. Róży z Limy z 1668 roku^[3].

Fasada bazyliki

Portyk, w głębi figura św. Róży z Limy z 1668 r.

Drzwi portalu głównego wykonane są z cedrowego drewna, przy czym są to oryginalne drzwi świątyni datowane pomiędzy 420 a 450 rokiem^[2]. Drzwi te pierwotnie zdobiło 28 płaskorzeźbionych kwater przedstawiających sceny biblijne, do czasów obecnych zachowało się 18 z nich^[3]. Kolejne kwatery przedstawiają (idąc od góry do dołu i od lewej do prawej): ukrzyżowanie, niewiasty przy pustym grobie, pokłon trzech króli, Chrystusa ze św. Piotrem i Pawłem, wskrzeszenie Łazarza, Mojżesza na pustyni, wniebowstąpienie, powtórne przyjście (lub triumf) Chrystusa, ukazanie się Jezusa po zmartwychwstaniu uczniom, ukazanie się Jezusa po zmartwychwstaniu niewiastom, zapowiedź zaparcia się św. Piotra, proroka Habakuka z aniołem, Mojżesza otrzymującego prawo, hołd składany ważnej osobistości, Izraelitów ze słupem ognia, Eliasza wstępującego do nieba, św. Piotra myjącego ręce, Chrystusa przed Kajfaszem^[2]. Scena ukrzyżowania na drzwiach jest prawdopodobnie jednym z najstarszych przykładów takiego przedstawienia w sztuce^[3][2].

Cedrowe drzwi bazyliki, V w.

Ukrzyżowanie, kwatera drzwi bazyliki

Wnętrze bazyliki jest trójnawowe bez transeptu, podzielone przez 24 antyczne kolumny z II wieku. Nad oraz między arkadami zachował się fryz z V wieku. Okna są nie szklane, ale z selenitu. Nawę główną przykrywa drewniany sufit w całości zrekonstruowany w 1936 roku^[3].

W głębi nawy mieści się schola cantorum zrekonstruowana w 1936 roku z fragmentów pochodzących z V wieku^[3].

Wnętrze bazyliki

Konchę apsydy zdobi fresk przedstawiający Chrystusa w otoczeniu świętych autorstwa Taddeo Zuccari z 1560 roku. Freski w łuku apsydalnym wykonał Eugenio Cisterna w latach 1919-1920^[3].

Front ołtarza głównego wykonany jest z porfiru. Pod ołtarzem znajdują się relikwie św. Sabiny i trzech innych męczenników (sprowadzone do bazyliki przez papieża Eugeniusza z podmiejskiego sanktuarium św. Aleksandra)^[2].

Apsyda

Fresk w apsydzie, mal. Taddeo Zuccari, 1560 r.

Wzdłuż ścian prawej nawy znajdują się fragmenty dekoracji z V wieku. W nawie tej jest wejście do kaplicy św. Jacka, ozdobionej freskami autorstwa Federico Zuccaro przedstawiającymi na ścianach historie z życia św. Jacka, a na sklepieniu triumf tego świętego. W ołtarzu znajduje się obraz namalowany przez Lavinię Fontanę z 1600 roku przedstawiający NMP i św. Jacka^[3].

W niszy w prawej nawie znajduje się starożytna kolumna, według tradycji pochodząca z domu św. Sabiny^[2][3].

Kaplica św. Jacka

Triumf św. Jacka, sklepienie kaplicy św. Jacka

Antyczna kolumna

W lewej nawie mieści się kaplica św. Katarzyny ze Sieny projektu Giovanni Battista Contini z 1671 roku. W pendentywach znajdują się freski z historiami z życia św. Katarzyny ze Sieny, a na sklepieniu jej chwała autorstwa Giovanni Odazzi. W ołtarzu znajduje się obraz Sassoferrato Madonna Różańcowa z 1643 roku^[3].

W narteksie bazyliki, koło ołtarza św. Dominika, na kolumience znajduje się czarny wypolerowany kamień, tzw. czarci kamień^[3]. Według legendy św. Dominik nocami przychodził do kościoła modlić się za grzeszników. Zdenerwowało to tak szatana, że pewnego razu miał rzucić w niego tym właśnie kamieniem. Co prawda nie trafił, ale uderzył w kamienną płytę, która pękła^[2].

Kaplica św. Katarzyny ze Sieny

Kolumna z tzw. czarcim kamieniem

W podziemiach kościoła znajdują się pozostałości domu, być może św. Sabiny^[3] oraz niewielkiej świątyni z III wieku^[2].

Kardynałowie prezbiterzy

Bazylika św. Sabiny jest jednym z kościołów tytularnych nadawanych kardynałom-prezbiterom (Titulus Sanctae Sabinae)^[4].

Przypisy