Bazylika św. Tomasza Apostoła w Nowym Mieście Lubawskim
 N/7 z dnia 24.06.1953 r.[1] | |||||||||||||||
| bazylika mniejsza, kolegiata kościół parafialny | |||||||||||||||
 | |||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||
| Adres | Kościelna | ||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||
| Parafia | |||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Położenie na mapie Nowego Miasta Lubawskiego  | |||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |||||||||||||||
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |||||||||||||||
Położenie na mapie powiatu nowomiejskiego  | |||||||||||||||
 53°25′27,5″N 19°35′40,0″E/53,424306 19,594444 | |||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||
Bazylika św. Tomasza Apostoła w Nowym Mieście Lubawskim – kościół gotycki pochodzący z XIII-XV wieku.
Historia i architektura
Po 1325 roku zbudowano dwa zachodnie przęsła prezbiterium (pierwotnie zamkniętego prostokątnie). Do 1350 roku zbudowano pseudobazylikowy korpus o niskich ośmiobocznych filarach. Zbudowano także dolną część wieży (pierwotnie z dużym oknem nad portalem) i wieloboczną wieżyczkę przy północnej części fasady. W 2. połowie XIV w. podwyższono nawę główną przez wprowadzenie układu bazylikowego. Wtedy powstały służki z głowicami baldachimowymi i figurką mężczyzny oraz maswerkowe wsporniki sklepienia. Wtedy też powstały sterczynowo-blendowy szczyt nawy oraz miejsca po nie zrealizowanych łukach odporowych. Po 1400 roku przedłużono prezbiterium o trójbocznie zamknięte oskarpowane przęsło, zwieńczone nad zamknięciem attyką z blendami i wimpergami. Po 1460 r. nawa główna została nakryta czteroramiennym sklepieniem gwiaździstym, a także podwyższono wieżę[2].
Na początku XVII w. dobudowano kaplicę grobową rodu Działyńskich w narożu między nawą południową a prezbiterium.
W wyniku spalenia kościoła w Łąkach w 1882 r. do kościoła parafialnego w Nowym Mieście została sprowadzona łaskami słynąca figura NMP.
Od 1971 kościół posiada status bazyliki mniejszej. Leży na Polskim Szlaku Drogi św. Jakuba. W dniu 25 marca 2012 roku erygowano przy bazylice Nowomiejską Kapitułę Kolegiacką – tym samym kościół otrzymał godność kolegiaty.
Ważniejsze wyposażenie
- tryptyk późnogotycki 1 połowa XVI wieku
- ołtarz główny wykonany około 1630
- Nagrobek gotycki Kunona von Liebensteina (zmarłego 1391)
- renesansowy nagrobek Mikołaja Działyńskiego (zmarłego 1604), wojewody chełmińskiego.
- Wielką rzadkością jest chorągiew żałobna Pawła Jana Działyńskiego (zmarłego 1643), wojewody chełmińskiego, ślad po rozpowszechnionym ongiś obyczaju staropolskim (obecnie w renowacji).
Organy
Instrument wybudowany przez Bruna Goebela w 1908 roku[3].
Dyspozycja instrumentu
| Manuał I | Manuał II | Pedał |
|---|---|---|
| 1. Bordun 16' | 1. Salicional 8' | 1. Subbas 16' |
| 2. Hohlflöte 8' | 2. Vox-cölestis 8' | 2. Violon 16' |
| 3. Gemshorn 8' | 3. Gedeckt 8' | 3. Principal 16' |
| 4. Quintatön 8' | 4. Conzert-Flöte 8' | 4. Octavbass 8' |
| 5. Gamba 8' | 5. Geigen-Principal 8' | 5. Cello 8' |
| 6. Principal 8' | 6. Schalmei 8' | 6. Posaune 16' |
| 7. Traversflöte 4' | 7. Dolce 4' | |
| 8. Octave 4' | 8. Flöte 4' | |
| 9. Rauschquinte 2 2/3' u. 2' | 9. Progressiv harm. 2 2/3' 2-3 fch | |
| 10. Mixtur 4-5 fach | ||
| 11. Trompete 8' |
Przypisy
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo warmińsko-mazurskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021 [dostęp 2010-05-06].
- ↑ Parafia św. Tomasza - Nowe Miasto Lubawskie / Nowe Miasto n. Drwęcą, www.sanktuariummbl.diecezja.torun.pl [dostęp 2017-11-22] [zarchiwizowane z adresu 2012-06-22] (pol.).
- ↑ Nowe Miasto Lubawskie ( Bazylika św. Tomasza), musicamsacram.pl [dostęp 2021-09-26].
Bibliografia
- ks. Andrzej Taliński, Dzieje parafii Nowe Miasto Lubawskie do 1772 roku (praca magisterska Lublin, KUL 1989)
- Z dawna Polski tyś królową. Przewodnik po sanktuariach maryjnych. Szymanów 1983
- Diecezja Toruńska.Historia i teraźniejszość. T.13.Dekanat nowomiejski. Praca zbior.red.Stanisława Kardasza.Toruń 1998. s.76-94
- Karolina Pszczółkowska, "Perła ziemi lubawskiej". Spotkania z Zabytkami, nr 3-4, 2010, s. 32-35.
Linki zewnętrzne
- Strona WWW parafii św. Tomasza. sanktuariummbl.diecezja.torun.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-22)].
- Kościół św.Tomasza. nowemiasto.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-02)]. i jego szczegółowy opis w serwisie www.nowemiasto.com.pl
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Warmian-Masurian Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 54.52 N
- S: 53.07 N
- W: 19.05 E
- E: 22.95 E
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Autor: PawełS, Licencja: CC BY-SA 4.0
W bazylice św. Tomasza Apostoła.
 Ta fotografia przedstawia zabytek wpisany do rejestru zabytków pod numerem ID 647162.
|
Autor:
Mapa Nowego Miasta Lubawskiego, Polska
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Nowe Miasto County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
- N: 53.58 N
- S: 53.28 N
- W: 19.17 E
- E: 19.92 E