Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Krakowie (ul. Kopernika)

Kościół
Najświętszego Serca Pana Jezusa

A-299 z 5 lipca 1966[1]
kościół konwentualny jezuitów
Widok z kościoła mariackiego
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Kraków
Adres	ul. Kopernika 26
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	św. Mikołaja w Krakowie
bazylika mniejsza • nadający tytuł	od 1 lipca 1960 papież Jan XXIII
Wezwanie	Najświętszego Serca Pana Jezusa
Wspomnienie liturgiczne	piątek po oktawie Bożego Ciała
Historia Data powołania 1 listopada 1909 Data rozpoczęcia budowy 1909 Data zakończenia budowy 1921 Data poświęcenia 29 maja 1921
Dane świątyni Styl modernistyczny, postsecesyjny Architekt Franciszek Mączyński Świątynia • materiał bud. • długość • szerokość • liczba wiernych • cegła i kamień 52 m 18 m 4 000 osób Wieża kościelna • liczba wież • wysokość wież 1 68 m Liczba naw 3 Organy • liczba głosów • liczba manuałów 47 3
Położenie na mapie Krakowa Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa
Położenie na mapie województwa małopolskiego Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa
50°03′43″N 19°56′55″E/50,061944 19,948611
Strona internetowa

(c) I, Jakubhal, CC-BY-SA-3.0

Bryła kościoła

Widok z wieży na południowy zachód: w dole widoczna ulica Kopernika i Blich (prostopadła), tory kolejowe prowadzące na Dworzec Główny i na Zabłocie, za torowiskiem kościół św. Mikołaja. W oddali (od lewej): Wzgórze Wawelskie, tuż obok kościół św. Piotra i Pawła, a dalej po prawej kościół oo. Dominikanów

Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa – rzymskokatolicki kościół konwentualny jezuitów, znajdujący się w Krakowie, w Dzielnicy II, przy ul. Kopernika 26, na Wesołej.

Modernistyczna budowla reprezentuje architekturę młodopolską i jest jednym z najwybitniejszych dzieł polskiej sztuki sakralnej z pierwszej ćwierci XX stulecia.

Historia

W tym miejscu jezuici osiedlili się w 1868 roku, a dwa lata później postawiono pierwszą kaplicę, która szybko okazała się niewystarczająca. W 1903 zapadła decyzja o budowie nowej, okazałej świątyni. Do realizacji przyjęto projekt architekta Franciszka Mączyńskiego.

Pierwotnie znajdowała się tu obszerna realność należąca do Piotra Józefa Szyryna, w skład której wchodził ogród owocowo-jarzynowy, tzw. „pałacyk angielski” oraz kompleks mniejszych zabudowań parterowych. Jezuici nabyli tę posiadłość za 16 tys. złr. Prowizoryczną kaplicę na lat 30 postanowiono umieścić w budynku stojącym przy dzisiejszej ul. Kopernika. W czerwcu 1869 r. przystąpiono do rozbiórki tego domu, pozostawiając jedynie fundamenty i ściany nośne. Do pozostawionych murów dobudowano zakrystię z górną kaplicą (św. Alojzego) i babiniec oraz położono nowy dach. W 1870 ułożono posadzkę z płyt wykonanych z belgijskiego marmuru i wzniesiono łukowe arkady, oddzielające dwie boczne nawy od nawy głównej. Następnie wyprofilowano beczkowe sklepienie oraz założono półokrągłe kolorowe okna w żelaznych okuciach. Ukończona budowla miała 21 m długości, 11 m szerokości i 9 m wysokości. We wnętrzu kaplicy umieszczono ołtarz główny z przywiezionym z Białorusi obrazem Serca Jezusowego oraz dwa ołtarze boczne poświęcone Matce Bożej i św. Józefowi (autorem obrazów był Antoni Reichenberg). W roku 1889 ufundowano nowy, duży, bogato rzeźbiony ołtarz główny, a obrazy w ołtarzach bocznych zastąpiono rzeźbami dłuta Mayera z Monachium. Później do kaplicy dobudowano jeszcze obszerną salę, w której pomieszczono dodatkową kaplicę, a następnie zakrystię dla kleryków. Poświęcenie kaplicy Najświętszego Serca Jezusowego nastąpiło 28 sierpnia 1870 r. Świątynia służyła wiernym przez 42 lata. Ostatnie nabożeństwo w kaplicy odbyło się 20 maja 1912 r., po czym przeniesiono Najświętszy Sakrament w mury nowego, wzniesionego obok kościoła. Kaplicę zaczęto rozbierać 21 maja^[2].

1 listopada 1909 roku biskup sufragan krakowski Anatol Nowak poświęcił kamień węgielny nowego kościoła. Budowa trwała do 1912, jednak wyposażenie i zdobienie kościoła ze względu na działania wojenne mocno się przedłużyły. Ostatecznie oficjalna konsekracja odbyła się 29 maja 1921 roku; biskup Anatol Nowak dokonał jej w towarzystwie 24 innych biskupów, którzy przebywali wówczas w Krakowie na Konferencji Episkopatu Polski.

W 1960 roku papież Jan XXIII nadał kościołowi tytuł bazyliki mniejszej, a od 1966 roku jest on wpisany w rejestr zabytków. W 1960 roku urządzono w kościele kaplicę adoracji Najświętszego Sakramentu, którą 29 października tegoż roku poświęcił biskup Karol Wojtyła.

Architektura

Architekt kościoła odwołał się nie tylko do modernizmu, lecz także do wzorców tradycji romańskiej, gotyckiej i barokowej. Wieża kościelna ma 68 metrów wysokości i jest jedną z najwyższych w Krakowie. Ściany kościoła wykonano z czerwonej cegły, obramowania okien i detale z szarego kamienia. Pośrodku w zwieńczeniu każdego okna umieszczono mozaiki - herby miast, które przyczyniły się do budowy kościoła.

Nad portalem wejściowym, pod wieżą znajduje się mozaika Przebicie boku Chrystusa, wykonana według projektu Jana Bukowskiego, a nieco wyżej, rzeźby projektowane przez Xawerego Dunikowskiego. Postać Chrystusa w kamieniu odkuł Karol Hukan, boczne postacie odlano z ołowiu w 1913 roku. Symbolizują one ludzkość cierpiącą i szukającą pocieszenia u Bożego Serca.

Na zewnątrz zakrystii, na tle wschodniej ściany kościoła, znajduje się pomnik twórcy świątyni Franciszka Mączyńskiego z 1912 roku, autorstwa Xawerego Dunikowskiego. Posąg odlany z brązu ofiarowała jezuitom wdowa po architekcie w 1953 roku.

Wnętrze i wyposażenie

Wnętrze bazyliki podzielono na trzy nawy. Sklepienia, jako pierwsze w Krakowie, wykonano z żelbetu. Posadzka naśladuje wzory z kościołów starochrześcijańskich. W latach 1914–1918 wykonano polichromię sklepień według projektu Jana Bukowskiego. Mozaiki do nawy głównej w 1922 roku zaprojektował Leonard Strojnowski, ławki zaprojektował Franciszek Mączyński, a dekorację konfesjonałów Jan Bukowski. Stacje drogi krzyżowej zakupił we Francji w 1937 roku zakon jezuitów, z przeznaczeniem do kościołów w Kołomyi, jednak w 1946 roku przywieziono je do Krakowa i zamontowano w 1959 roku.

Ołtarz główny, zbudowany w latach 1915–1920, jest dziełem Franciszka Mączyńskiego. Fryz mozaikowy w prezbiterium zaprojektował w 1913 roku Piotr Stachiewicz, a wykonała firma Angelo Gianese w Wenecji. W kościele umieszczony został w 1921 roku. Mozaika ma 30 metrów długości, przedstawia hołd złożony Chrystusowi przez świętych i błogosławionych polskich, prowadzonych przez św. Stanisława oraz naród polski, wiedziony do Jezusa przez królową Jadwigę Andegawenkę i jej męża, króla Władysława Jagiełłę.

W sześciu bocznych ołtarzach umieszczono wykonane w stiuku w latach 1920–1930 rzeźby autorstwa Karola Hukana. Uwagę zwraca zwłaszcza Ołtarz Matki Boskiej Anielskiej, który, zdaniem historyków sztuki, jest jednym z najcenniejszych dzieł sztuki sakralnej w Polsce z okresu międzywojennego. Matka Boska przedstawiona jest jako królowa w koronie, adorowana przez grupę ośmiu aniołów.

Organy

Organy zakupiono w 1928 roku w znanej firmie braci Riegerów z Karniowa (opus 2317). Następnie kilkukrotnie remontowane (ostatnio w 2007), obecnie posiadają 47 głosów i trakturę elektryczną. Utrzymane są w romantycznej stylistyce brzmieniowej, charakterystycznej dla budownictwa organowego przełomu XIX i XX wieku.

Dyspozycja instrumentu^[3]:

Galeria

• 

  Wnętrze kościoła, nawa główna.

• 

  Ołtarz główny.

• 

  Kruchta, mozaika projektu Piotra Stachiewicza.

• 

  Boczny ołtarz Matki Boskiej Anielskiej, rzeźby Karola Hukana.

• 

  Polichromia na sklepieniu proj. Jan Bukowski, krucyfiks w tęczy rzeźbił Jan Raszka.

• 

  Rzeźby nad wejściem od ul. Kopernika.

Zobacz też

• Lista najwyższych kościołów na świecie
• Apostolstwo Modlitwy

Przypisy

Bibliografia

• Edward Stoch, Bazylika Najświętszego Serca Pana Jezusa w Krakowie, Kraków 1987.
• Lech Kontkowski, Jezuicki kościół Serca Jezusa w Krakowie, w: Nasza Przeszłość, t. 64, 1985.

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona Bazyliki
• Opis i galeria zdjęć Bazyliki