Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Świętej Lipce
 A-45 (S/14, S/15, S/16) z dnia 28.09.1953[1] | |||||||||
| bazylika mniejsza | |||||||||
 Brama, ogrodzenie i fasada kościoła pw. Nawiedzenia NMP w Świętej Lipce | |||||||||
| Państwo | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||
| Miejscowość | |||||||||
| Wyznanie | |||||||||
| Kościół | |||||||||
| Parafia | |||||||||
| Bazylika mniejsza • nadający tytuł | od 24 lutego 1983 | ||||||||
| Wezwanie | |||||||||
| Wspomnienie liturgiczne | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie gminy Reszel _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy Reszel") | |||||||||
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |||||||||
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |||||||||
Położenie na mapie powiatu kętrzyńskiego  | |||||||||
 54°01′28,88″N 21°13′06,55″E/54,024689 21,218486 | |||||||||
| Strona internetowa | |||||||||
Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Świętej Lipce – barokowe sanktuarium maryjne w Świętej Lipce w województwie warmińsko-mazurskim. Od 2018 posiada status pomnika historii[2].
Obecnie bazylika należy do dekanatu Kętrzyn I – Południowy Zachód w archidiecezji warmińskiej[3].
Historia
Początek kultu Matki Bożej w Świętej Lipce sięga pocz. XIV wieku. Według podań skazany przez sąd w Kętrzynie więzień umieścił na lipie figurkę Matki Bożej, dzięki składanym do niej modlitwom został ułaskawiony. W II poł. XV wieku wybudowano tu kaplicę, która od razu stała się celem pielgrzymek m.in. w 1519 przybył tu wielki mistrz krzyżacki Albrecht Hohenzollern. W 1525 nastąpiła sekularyzacja Prus, zakazano kultu, a ostatecznie kaplicę zniszczono. Ludność pielgrzymowała potajemnie. Sekretarz króla Zygmunta III Wazy Stefan Sadorski kupił w 1618 teren, na którym stała wcześniej kaplica i już rok później ufundował nową świątynię, którą w 1624 przekazał jezuitom. Pielgrzymowali tu zarówno biedni jak i król Jan Kazimierz, kanclerz litewski Albert Stanisław Radziwił. Wzniesienie obecnego barokowego kościoła nastąpiło z inicjatywy jezuitów w latach 1688-1693 według projektu nieznanego architekta, a fasada została ukończona w roku 1730. Kontynuację budowy kościoła realizował do 1754 Jerzy Ertli z Wilna. Przed rozpoczęciem budowy trzeba było ustabilizować grunt, przez wbicie weń 10 000 pali z drewna olchowego, ponieważ plac budowy wchodził na bagnisty teren między jeziorem Wirowym i Dejnowa. Krużganki i kaplice narożne powstały w latach 1694-1708, a dom zakonny 1695-1698. Po kasacie zakonu jezuitów i rozbiorach polski ruch pątniczy zamarł, w 1932 powrócili do Świętej Lipki jezuici[4].
11 sierpnia 1968 r. kardynał Stefan Wyszyński – prymas Polski wraz z metropolitą krakowskim Karolem Wojtyłą, dokonał uroczystej koronacji obrazu Matki Bożej Świętolipskiej mieszczącej się w ołtarzu głównym bazyliki[5]
Architektura
Kościół ma formę trójnawowej bazyliki z dwuprzęsłowym prezbiterium, czteroprzęsłowym korpusem nawy głównej i emporami nad nawami bocznymi. Kościół jest otoczony przez czworoboczny krużganek odpustowy, z czterema kaplicami narożnymi. W niszach kaplic i balustradzie krużganka znajdują się wykonane w latach 1744-1748 czterdzieści cztery rzeźby przedstawiające przodków Jezusa Chrystusa, ich autorem jest K. Pervanger z Tolkmicka. Wejście na dziedziniec prowadzi przez bramę z kratą z 1734 o ornamentach roślinnych, jej autorem jest kowal z Reszla Jan Schwartz[4].
Na fasadzie z lat 1725-1729, przednich kaplicach oraz frontowym ramieniu krużganka ustawiono rzeźby dłuta rzeźbiarza Krzysztofa Perwangera przedstawiające śś. Piotra i Pawła. Fasadę flankują dwie wieże ze strzelistymi hełmami z latarniami, umieszczono na nich zegary wykonane w 1740 przez Johanna Albrechta z Królewca. Na osi środkowej kondygnacji fasady znajduje się nisza, w której umieszczono rzeźbę "Matka Boska na lipie" autorstwa reszelskiego rzeźbiarza Jan Christiana Schmidta. W niszach znajdujących się w wieżach znajdują się rzeźby przedstawiające świętych jezuickich tj. Ignacego Loyolę, Franciszka Ksawerego, Stanisława Kostkę i Alojzego Gonzagę. Wnętrze kościoła jest bogato dekorowane polichromią, m.in. malowidłami na sklepieniu z lat 1722-1737, autorstwa Macieja Jana Meyera z fundacji biskupa T. Potockiego. Sklepienie prezbiterium i nawy głównej (poczynając od prezbiterium) ozdobione jest ilustracjami do zawołań litanii loretańskiej – od Królowej Aniołów do Królowej Wyznawców. Ci ostatni są umieszczeni na sklepieniu ostatniego przęsła nawy głównej (przy chórze), a wśród nich (nad południowym oknem nawy głównej) Jadwiga Śląska, Zygmunt III Waza i św. Kazimierz. Ten sam malarz wykonał część malowideł na sklepieniach krużganka[4].
Wyposażenie
Pozostałe wyposażenie kościoła to m.in. ołtarz główny z 1712-1714, dzieło Krzysztofa Peuckera i Jana Dobla. W ołtarzu głównym honorowe miejsce zajmuje obraz Matki Bożej Świętolipskiej namalowany w 1640 r. przez Bartłomieja Pensa (obraz ten jest kopią obrazu Matki Bożej Śnieżnej z kościoła Santa Maria Maggiore w Rzymie). Obraz osłonięty jest srebrną sukienką wykonaną (1720) przez złotnika z Królewca Samuela Grew. Dziełem tego samego złotnika jest umieszczone na mensie ołtarzowej wykute ze srebra zdobienie tabernakulum ozdobione przedstawieniem "Ostatniej Wieczerzy" i " Chrystusa z uczniami w Emaus". Środkowy obraz w ołtarzu głównym Nawiedzenia NMP i górny Wniebowzięcia NMP malowane są przez Piotra Kolberga w 1725. Po bokach znajdują się rzeźby: (od lewej) śś. Jana Chrzciciela, Józefa, Joachima i króla Dawida (kondygnacja dolna); śś. Andrzej, Piotr, Paweł i Jan Ewangelista (kondygnacja środkowa); śś. Wojciech, Szczepan, Kazimierz i Zygmunt (kondygnacja górna)[4].
Na pozostałych ośmiu ołtarzach bocznych obrazy malowane są przez kilku autorów, w tym Marcina Altomonte. Za najlepszy jego obraz Świętej Lipce uważa się obraz "Matka Boża pod Krzyżem" z 1699 umieszczony w ołtarzu Matki Bożej Bolesnej. Prawdopodobnie jest to podarowane przez króla Jana III Sobieskiego wotum po zwycięstwie pod Wiedniem.
Organy z 1719-1721 wykonane zostały przez Jana Josua Mosengla z Królewca. Organy posiadają 40 głosów i ruchome figurki, a prospekt organowy wykonał snycerz z Reszla – Krzysztof Peucker. Ich uruchomienie doprowadziło do powstania szkoły muzycznej działającej w latach 1722-1909, jednym z jej absolwentów był Feliks Nowowiejski[4].
Ambona wykonana w 1700 przez K. Peuckera ozdobiona płaskorzeźbami ze scenami biblijnymi, naprzeciw na pniu drzewa lipowego ustawionym w 1728 r. umieszczona jest rzeźba Matki Boskiej w sukience srebrnej z 1652. Święta Lipka posiada bogaty skarbiec[4].
Galeria
.JPG)
Zobacz też
- Kalendarium świętolipskie
- Kult Maryjny w Świętej Lipce
- Skarbiec świętolipski
- Krosno koło Ornety
Przypisy
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj.warmińsko-mazurskiego. [dostęp 2010-08-01].
- ↑ Mamy swój Pomnik Historii. Jeden z dziesięciu w całej Polsce
- ↑ Oficjalna strona Archidiecezji warmińskiej.. [dostęp 2011-12-14].
- ↑ a b c d e f Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia. Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 142-144
- ↑ Konrad Kazimierz Czapliński: Sanktuaria w Polsce. Katowice: Videograf II, 2001, s. 111. ISBN 83-7183-185-4.
Bibliografia
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Warmian-Masurian Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 54.52 N
- S: 53.07 N
- W: 19.05 E
- E: 22.95 E
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Kętrzyn County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
- N: 54.37 N
- S: 53.92 N
- W: 21.00 E
- E: 21.62 E
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Autor: image/photo was taken by Wikipedia and Wikimedia Commons user Ludwig Schneider.
I would appreciate being notified if you use my work outside Wikimedia.
Do not copy this image illegally by ignoring the terms of the license below, as it is not in the public domain. If you would like special permission to use, license, or purchase the image please contact me to negotiate terms.
When reusing, please credit me as: Ludwig Schneider / Wikimedia., Licencja: CC BY-SA 3.0Ten plik powstał przy wsparciu finansowym Wikimedia Polska, w ramach realizacji Uchwały Zarządu nr UZ 2012-36. (Zgłoś swój projekt!)
Autor: image/photo was taken by Wikipedia and Wikimedia Commons user Ludwig Schneider.
I would appreciate being notified if you use my work outside Wikimedia.
Do not copy this image illegally by ignoring the terms of the license below, as it is not in the public domain. If you would like special permission to use, license, or purchase the image please contact me to negotiate terms.
When reusing, please credit me as: Ludwig Schneider / Wikimedia., Licencja: CC BY-SA 3.0Ten plik powstał przy wsparciu finansowym Wikimedia Polska, w ramach realizacji Uchwały Zarządu nr UZ 2012-36. (Zgłoś swój projekt!)
Logo Pomników Historii Polski
Autor: myself (User:Piotrus), Licencja: CC BY-SA 3.0
Organy z ruchomymi figurami w Świętej Lipce
Autor: Czonek, Licencja: CC BY-SA 4.0
Wnętrze Bazyliki Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Świętej Lipce
Autor: image/photo was taken by Wikipedia and Wikimedia Commons user Ludwig Schneider.
I would appreciate being notified if you use my work outside Wikimedia.
Do not copy this image illegally by ignoring the terms of the license below, as it is not in the public domain. If you would like special permission to use, license, or purchase the image please contact me to negotiate terms.
When reusing, please credit me as: Ludwig Schneider / Wikimedia., Licencja: CC BY-SA 3.0Ten plik powstał przy wsparciu finansowym Wikimedia Polska, w ramach realizacji Uchwały Zarządu nr UZ 2012-36. (Zgłoś swój projekt!)