Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Świętej Lipce

Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny
Distinctive emblem for cultural property.svg A-45 (S/14, S/15, S/16) z dnia 28.09.1953[1]
bazylika mniejsza
Ilustracja
Brama, ogrodzenie i fasada kościoła pw. Nawiedzenia NMP w Świętej Lipce
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Miejscowość

Święta Lipka

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Świętej Lipce

Bazylika mniejsza
• nadający tytuł

od 24 lutego 1983
papież Jan Paweł II

Wezwanie

Nawiedzenie Najświętszej Maryi Panny

Wspomnienie liturgiczne

31 maja

Położenie na mapie gminy Reszel
Mapa konturowa gminy Reszel, w centrum znajduje się punkt z opisem „Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny”
Położenie na mapie powiatu kętrzyńskiego
Mapa konturowa powiatu kętrzyńskiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny”
Ziemia54°01′28,88″N 21°13′06,55″E/54,024689 21,218486
Strona internetowa

Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Świętej Lipcebarokowe sanktuarium maryjne w Świętej Lipce w województwie warmińsko-mazurskim. Od 2018 posiada status pomnika historii[2].

Obecnie bazylika należy do dekanatu Kętrzyn I – Południowy Zachód w archidiecezji warmińskiej[3].

Historia

Początek kultu Matki Bożej w Świętej Lipce sięga pocz. XIV wieku. Według podań skazany przez sąd w Kętrzynie więzień umieścił na lipie figurkę Matki Bożej, dzięki składanym do niej modlitwom został ułaskawiony. W II poł. XV wieku wybudowano tu kaplicę, która od razu stała się celem pielgrzymek m.in. w 1519 przybył tu wielki mistrz krzyżacki Albrecht Hohenzollern. W 1525 nastąpiła sekularyzacja Prus, zakazano kultu, a ostatecznie kaplicę zniszczono. Ludność pielgrzymowała potajemnie. Sekretarz króla Zygmunta III Wazy Stefan Sadorski kupił w 1618 teren, na którym stała wcześniej kaplica i już rok później ufundował nową świątynię, którą w 1624 przekazał jezuitom. Pielgrzymowali tu zarówno biedni jak i król Jan Kazimierz, kanclerz litewski Albert Stanisław Radziwił. Wzniesienie obecnego barokowego kościoła nastąpiło z inicjatywy jezuitów w latach 1688-1693 według projektu nieznanego architekta, a fasada została ukończona w roku 1730. Kontynuację budowy kościoła realizował do 1754 Jerzy Ertli z Wilna. Przed rozpoczęciem budowy trzeba było ustabilizować grunt, przez wbicie weń 10 000 pali z drewna olchowego, ponieważ plac budowy wchodził na bagnisty teren między jeziorem Wirowym i Dejnowa. Krużganki i kaplice narożne powstały w latach 1694-1708, a dom zakonny 1695-1698. Po kasacie zakonu jezuitów i rozbiorach polski ruch pątniczy zamarł, w 1932 powrócili do Świętej Lipki jezuici[4].

11 sierpnia 1968 r. kardynał Stefan Wyszyński – prymas Polski wraz z metropolitą krakowskim Karolem Wojtyłą, dokonał uroczystej koronacji obrazu Matki Bożej Świętolipskiej mieszczącej się w ołtarzu głównym bazyliki[5]

Architektura

Krużganek i kaplica narożna

Kościół ma formę trójnawowej bazyliki z dwuprzęsłowym prezbiterium, czteroprzęsłowym korpusem nawy głównej i emporami nad nawami bocznymi. Kościół jest otoczony przez czworoboczny krużganek odpustowy, z czterema kaplicami narożnymi. W niszach kaplic i balustradzie krużganka znajdują się wykonane w latach 1744-1748 czterdzieści cztery rzeźby przedstawiające przodków Jezusa Chrystusa, ich autorem jest K. Pervanger z Tolkmicka. Wejście na dziedziniec prowadzi przez bramę z kratą z 1734 o ornamentach roślinnych, jej autorem jest kowal z Reszla Jan Schwartz[4].

Na fasadzie z lat 1725-1729, przednich kaplicach oraz frontowym ramieniu krużganka ustawiono rzeźby dłuta rzeźbiarza Krzysztofa Perwangera przedstawiające śś. Piotra i Pawła. Fasadę flankują dwie wieże ze strzelistymi hełmami z latarniami, umieszczono na nich zegary wykonane w 1740 przez Johanna Albrechta z Królewca. Na osi środkowej kondygnacji fasady znajduje się nisza, w której umieszczono rzeźbę "Matka Boska na lipie" autorstwa reszelskiego rzeźbiarza Jan Christiana Schmidta. W niszach znajdujących się w wieżach znajdują się rzeźby przedstawiające świętych jezuickich tj. Ignacego Loyolę, Franciszka Ksawerego, Stanisława Kostkę i Alojzego Gonzagę. Wnętrze kościoła jest bogato dekorowane polichromią, m.in. malowidłami na sklepieniu z lat 1722-1737, autorstwa Macieja Jana Meyera z fundacji biskupa T. Potockiego. Sklepienie prezbiterium i nawy głównej (poczynając od prezbiterium) ozdobione jest ilustracjami do zawołań litanii loretańskiej – od Królowej Aniołów do Królowej Wyznawców. Ci ostatni są umieszczeni na sklepieniu ostatniego przęsła nawy głównej (przy chórze), a wśród nich (nad południowym oknem nawy głównej) Jadwiga Śląska, Zygmunt III Waza i św. Kazimierz. Ten sam malarz wykonał część malowideł na sklepieniach krużganka[4].

Wyposażenie

Pozostałe wyposażenie kościoła to m.in. ołtarz główny z 1712-1714, dzieło Krzysztofa Peuckera i Jana Dobla. W ołtarzu głównym honorowe miejsce zajmuje obraz Matki Bożej Świętolipskiej namalowany w 1640 r. przez Bartłomieja Pensa (obraz ten jest kopią obrazu Matki Bożej Śnieżnej z kościoła Santa Maria Maggiore w Rzymie). Obraz osłonięty jest srebrną sukienką wykonaną (1720) przez złotnika z Królewca Samuela Grew. Dziełem tego samego złotnika jest umieszczone na mensie ołtarzowej wykute ze srebra zdobienie tabernakulum ozdobione przedstawieniem "Ostatniej Wieczerzy" i " Chrystusa z uczniami w Emaus". Środkowy obraz w ołtarzu głównym Nawiedzenia NMP i górny Wniebowzięcia NMP malowane są przez Piotra Kolberga w 1725. Po bokach znajdują się rzeźby: (od lewej) śś. Jana Chrzciciela, Józefa, Joachima i króla Dawida (kondygnacja dolna); śś. Andrzej, Piotr, Paweł i Jan Ewangelista (kondygnacja środkowa); śś. Wojciech, Szczepan, Kazimierz i Zygmunt (kondygnacja górna)[4].

Na pozostałych ośmiu ołtarzach bocznych obrazy malowane są przez kilku autorów, w tym Marcina Altomonte. Za najlepszy jego obraz Świętej Lipce uważa się obraz "Matka Boża pod Krzyżem" z 1699 umieszczony w ołtarzu Matki Bożej Bolesnej. Prawdopodobnie jest to podarowane przez króla Jana III Sobieskiego wotum po zwycięstwie pod Wiedniem.

Organy z 1719-1721 wykonane zostały przez Jana Josua Mosengla z Królewca. Organy posiadają 40 głosów i ruchome figurki, a prospekt organowy wykonał snycerz z Reszla – Krzysztof Peucker. Ich uruchomienie doprowadziło do powstania szkoły muzycznej działającej w latach 1722-1909, jednym z jej absolwentów był Feliks Nowowiejski[4].

Ambona wykonana w 1700 przez K. Peuckera ozdobiona płaskorzeźbami ze scenami biblijnymi, naprzeciw na pniu drzewa lipowego ustawionym w 1728 r. umieszczona jest rzeźba Matki Boskiej w sukience srebrnej z 1652. Święta Lipka posiada bogaty skarbiec[4].

Galeria

Świętolipskie organy z ruchomymi figurami
Wnętrze bazyliki
Ołtarz w sanktuarium
Sklepienie nawy


Zobacz też

Przypisy

  1. Rejestr zabytków nieruchomych woj.warmińsko-mazurskiego. [dostęp 2010-08-01].
  2. Mamy swój Pomnik Historii. Jeden z dziesięciu w całej Polsce
  3. Oficjalna strona Archidiecezji warmińskiej.. [dostęp 2011-12-14].
  4. a b c d e f Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia. Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 142-144
  5. Konrad Kazimierz Czapliński: Sanktuaria w Polsce. Katowice: Videograf II, 2001, s. 111. ISBN 83-7183-185-4.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Warmian-Masurian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Warmian-Masurian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.52 N
  • S: 53.07 N
  • W: 19.05 E
  • E: 22.95 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Pomnik Historii logo.svg
Logo Pomników Historii Polski
Święta Lipka Kościół Pielgrzymkowy Krużganek i Kaplica Narożna 023.jpg
Autor: image/photo was taken by Wikipedia and Wikimedia Commons user Ludwig Schneider.

I would appreciate being notified if you use my work outside Wikimedia.

Do not copy this image illegally by ignoring the terms of the license below, as it is not in the public domain. If you would like special permission to use, license, or purchase the image please contact me to negotiate terms.

When reusing, please credit me as: Ludwig Schneider / Wikimedia., Licencja: CC BY-SA 3.0
Ten plik powstał przy wsparciu finansowym Wikimedia Polska, w ramach realizacji Uchwały Zarządu nr UZ 2012-36. (Zgłoś swój projekt!)
Reszel (gmina) location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map
Święta Lipka Kościół NMP Ołtarz Główny 03.JPG
Autor: image/photo was taken by Wikipedia and Wikimedia Commons user Ludwig Schneider.

I would appreciate being notified if you use my work outside Wikimedia.

Do not copy this image illegally by ignoring the terms of the license below, as it is not in the public domain. If you would like special permission to use, license, or purchase the image please contact me to negotiate terms.

When reusing, please credit me as: Ludwig Schneider / Wikimedia., Licencja: CC BY-SA 3.0
Ten plik powstał przy wsparciu finansowym Wikimedia Polska, w ramach realizacji Uchwały Zarządu nr UZ 2012-36. (Zgłoś swój projekt!)
Swieta Lipka July 2013 15.JPG
Autor: myself (User:Piotrus), Licencja: CC BY-SA 3.0
Organy z ruchomymi figurami w Świętej Lipce
Święta Lipka Kościół Pielgrzymkowy 072.jpg
Autor: image/photo was taken by Wikipedia and Wikimedia Commons user Ludwig Schneider.

I would appreciate being notified if you use my work outside Wikimedia.

Do not copy this image illegally by ignoring the terms of the license below, as it is not in the public domain. If you would like special permission to use, license, or purchase the image please contact me to negotiate terms.

When reusing, please credit me as: Ludwig Schneider / Wikimedia., Licencja: CC BY-SA 3.0
Ten plik powstał przy wsparciu finansowym Wikimedia Polska, w ramach realizacji Uchwały Zarządu nr UZ 2012-36. (Zgłoś swój projekt!)
Heilige Linde (14).JPG
Autor: Schorle, Licencja: CC BY-SA 3.0
Decke der Basilika Heiligelinde.
Kętrzyn County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Kętrzyn County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 54.37 N
  • S: 53.92 N
  • W: 21.00 E
  • E: 21.62 E