Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Tuchowie
 189 z dnia 25.04.1970 r.[1] | |||||||||
| kościół parafialny, sanktuarium, kościół przyklasztorny | |||||||||
.jpg) Widok ogólny | |||||||||
| Państwo | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||
| Miejscowość | |||||||||
| Wyznanie | |||||||||
| Kościół | |||||||||
| Parafia | Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Tuchowie | ||||||||
| bazylika mniejsza • nadający tytuł | |||||||||
| Wezwanie | |||||||||
| Przedmioty szczególnego kultu | |||||||||
| Cudowne wizerunki | Matka Boża Tuchowska | ||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie Tuchowa  | |||||||||
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |||||||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |||||||||
Położenie na mapie powiatu tarnowskiego  | |||||||||
Położenie na mapie gminy Tuchów _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy Tuchów") | |||||||||
 49°54′03,86″N 21°03′35,92″E/49,901072 21,059978 | |||||||||
| Strona internetowa | |||||||||
Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Stanisława Biskupa i Męczennika z klasztorem redemptorystów w Tuchowie − murowany barokowy kościół przyklasztorny (od 1951 roku parafialny) w Tuchowie, sanktuarium maryjne i miejsce pielgrzymkowe diecezji tarnowskiej, od 2010 bazylika mniejsza. Obok kościoła znajdują się zabudowania klasztoru zgromadzenia redemptorystów, którzy opiekują się tym sanktuarium, wybudowane w końcu XIX wieku.
Historia
Pierwsza, drewniana świątynia powstała w miejscu obecnego kompleksu kościelno-klasztornego, na wzgórzu na prawym brzegu rzeki Białej, prawdopodobnie pod koniec XI wieku za sprawą benedyktynów z opactwa tynieckiego. Benedyktyńska tradycja głosi, że był on konsekrowany przez św. Stanisława oraz że w XV wieku odbyła się tutaj prymicja św. Jana Kantego[2]. Z kościołem tym związana była pierwsza tuchowska parafia, powstała prawdopodobnie w XII wieku. Po wybudowaniu w mieście nowego kościoła pw. św. Jakuba, w 1460 roku benedyktyni przenieśli tam parafię[3].
Ożywienie podupadającego kościoła Najświętszej Maryi Panny przyniosło w XVI wieku umieszczenie w kościele obrazu Matki Bożej, prawdopodobnie kopii starszego obrazu Matki Boskiej Czortkowskiej. Od 1597 roku zasłynął on łaskami i zaczął przyciągać pątników[4]. W związku z tym tuchowscy benedyktyni zdecydowali się na wybudowanie nowego kościoła pielgrzymkowego. Budowa trwała od 1665 do 1682 roku, zaś nową świątynię konsekrował 8 września 1687 roku biskup sufragan krakowski Mikołaj Oborski[2].
W 1789 roku w wielkim pożarze miasta spłonął stojący w tuchowskim rynku parafialny kościół pw. św. Jakuba. Do czasu budowy w tym miejscu nowej świątyni (konsekrowanej w 1797 roku) obowiązki kościoła parafialnego przejął benedyktyński kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny. Benedyktyni opiekowali się sanktuarium, jak i kościołem parafialnym, aż do początku XIX wieku. Po wydaniu w 1787 roku przez cesarza Józefa II dekretu likwidującego posiadłości opactwa tynieckiego udało się im po interwencji doprowadzić do zmiany decyzji i pozostali w Tuchowie do 1816 roku[5]. Następnie świątynią zajmowali się jezuici i księża diecezjalni, a od 1893 roku redemptoryści, sprowadzeni do Tuchowa przez biskupa Ignacego Łobosa[6]. W tym samym roku na miejscu starych, pobenedyktyńskich zabudowań klasztornych wzniesiono obecny klasztor[4].
5 stycznia 1951 roku biskup tarnowski Jan Stepa erygował ponownie parafię przy kościele Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny[7].
27 lutego 2011 roku w bazylice odsłonięto i poświęcono tablicę pamiątkową upamiętniającą pierwszą rocznicę wizyty Prezydenta RP w Tuchowie oraz ofiary katastrofy polskiego Tu-154 w Smoleńsku: Lecha Kaczyńskiego, Marię Kaczyńską, Wiesława Wodę, Janusza Kurtykę, Wojciecha Seweryna i mjr. Arkadiusza Protasiuka; w uroczystości uczestniczył bp Andrzej Jeż[8].
Muzeum, elewacja frontowa
Wnętrze
Architektura
Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny jest barokową, jednonawową, orientowaną świątynią z zamkniętym trójbocznie prezbiterium. Po obu stronach nawy i północnej stronie prezbiterium znajdują się kaplice. Kościół nakryty jest dachami dwuspadowymi, z barokową wieżyczką na sygnaturkę z latarnią nad nawą. Prezbiterium nakryte jest sklepieniem krzyżowym, zaś nawa stropem płaskim[3]. Przed kościołem znajduje się niewielki, otoczony murem dziedziniec, na środku którego w 1912 roku wybudowano drewnianą kapliczkę z amboną, w latach 1979-1980 zastąpioną nową konstrukcją[2].
Większość wyposażenia wnętrza pochodzi z okresu baroku. W późnobarokowym ołtarzu głównym z 1741 roku, autorstwa Antoniego Frąckiewicza, wprawiony jest otoczony czcią obraz Matki Bożej Tuchowskiej. Z warsztatu Antoniego Frąckiewicza pochodzi także późnobarokowa ambona z 1726 roku. W kaplicy Świętego Krzyża znajduje się również późnobarokowy ołtarz z początku XVIII wieku z figurą Chrystusa Ukrzyżowanego. Dwa ołtarze boczne reprezentują styl rokokowy[9]. Na wspartym na trzech filarowych arkadach chórze muzycznym znajdują się organy o 29 głosach z 1994 roku. Prospekt organowy został ufundowany w 1776 roku przez Floriana Amanda Janowskiego, ówczesnego proboszcza parafii tuchowskiej, późniejszego biskupa tarnowskiego[3].
Obraz Matki Bożej Tuchowskiej
Wprawiony w ołtarz główny, otoczony czcią obraz Matki Bożej znajduje się w kościele Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny od połowy XVI wieku. Powstał około 1530-1540 roku w warsztacie tzw. Mistrza z Bodzentyna. Jest to dzieło reprezentujące styl renesansowy, malowane tłustą temperą na lipowej desce o wymiarach 58,2 na 44 cm[9]. Na obrazie przedstawiona jest Matka Boża, trzymająca w lewej ręce Dzieciątko, zaś w prawej kwiat róży. Jezus opiera prawą rękę na niebieskiej kuli z krzyżem, znajdującej się w środku obrazu, lewą wyciąga w geście błogosławieństwa. Zarówno głowa Maryi, jak i Jezusa, otoczona jest złotym nimbem. Tło obrazu tworzą motywy postaci[2]. Obraz przykryty jest metalową sukienką, wykonaną z pozłacanej srebrnej blachy[4].
Pierwsze wzmianki o łaskach i cudach dokonanych za pośrednictwem obrazu pochodzą z 1597 roku. W latach 1641-1642 zdarzenia te badała specjalna komisja, powołana przez biskupa krakowskiego. Jej prace zakończyło uznanie prawdziwości cudów przez bp. Tomasza Oborskiego pismem z dnia 27 czerwca 1642 roku[2]. Przyczyniło się to do umocnienia i rozszerzenia zasięgu kultu obrazu.
Obraz został uroczyście ukoronowany, za zgodą Kurii Rzymskiej, 2 października 1904 roku przez biskupa tarnowskiego Leona Wałęgę. Uroczystość odbyła się na polach nad Białą w obecności ok. 130 tys. wiernych i była połączona z aktem oddania diecezji tarnowskiej pod opiekę Matki Bożej Tuchowskiej[4].
W trakcie I wojny światowej obraz znajdował się przez pewien czas w kościele redemptorystów w Wiedniu, powrócił do Tuchowa 18 maja 1915 roku. We wrześniu 1939 roku grupa kleryków wywiozła obraz na Wołyń, ale po ustaniu działań wojennych przywieziono obraz z powrotem[4].
Najważniejszym przejawem kultu w tuchowskim sanktuarium jest Wielki Odpust Tuchowski, rozpoczynający się każdego roku 2 lipca (do 1969 roku w tym dniu w kościele katolickim obchodzone było święto Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny) i trwający 8 dni, do 9 lipca[9]. W 2009 roku Wielki Odpust zgromadził ponad 100 tys. wiernych[10]. Ponadto 8 września odbywa się tzw. Mały Odpust, jednodniowy, związany ze świętem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny[4].
Klasztor redemptorystów
Obok kościoła znajdują się zabudowania klasztoru redemptorystów, wzniesione w roku 1893, gdy pierwsi członkowie zgromadzenia przybyli do Tuchowa. W latach 1922-1925 pomiędzy kościołem a klasztorem wybudowano wieżę-dzwonnicę o wysokości 48 metrów, nakrytą neobarokowym hełmem z latarnią[3]. Od 1921 roku w zabudowaniach klasztornych mieści się również Wyższe Seminarium Duchowne Warszawskiej Prowincji Redemptorystów[9]. Od roku akademickiego 2022/2023 funkcjonuje ono jako filia Instytutu Teologicznego Księży Misjonarzy, mieszczącego się w Krakowie przy ul. Stradomskiej i afiliowanego do Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II. Od tego momentu tuchowskie seminarium posiada pełnię praw uniwersyteckich[11][12][13].
Przy klasztorze i sanktuarium od 1975 roku znajduje się Muzeum Misyjne Redemptorystów, eksponujące przedmioty codziennego użytku, pochodzące z krajów misyjnych, w których pracują polscy redemptoryści, przede wszystkim z Ameryki Południowej[14]. Ponadto w latach 1993-1994 powstało Muzeum Sanktuaryjne, gromadzące eksponaty związane z kultem Matki Bożej Tuchowskiej i tuchowskim sanktuarium[9]. W 1997 roku, z okazji 60. rocznicy założenia Koła Pszczelarzy w Tuchowie, otwarto przy klasztorze Muzeum Etnograficzne, przechowujące dawny sprzęt pasieczny, narzędzia gospodarcze i przedmioty codziennego użytku pochodzące z Tuchowa i okolicznych miejscowości oraz militaria z pól bitewnych I wojny światowej. W pomieszczeniu Muzeum Misyjnego zainstalowana jest również ruchoma szopka bożonarodzeniowa, skonstruowana w latach 1974-1975 przez ojca Kazimierza Zymułę, która w 2014 została poddana gruntownemu remontowi. Użyte w niej figurki przedstawiają postaci z historii Polski i Kościoła polskiego[4].
Bazylika mniejsza
W 2010 papież Benedykt XVI nadał kościołowi tytuł bazyliki mniejszej. 2 października 2010 biskup tarnowski Wiktor Skworc podczas uroczystej mszy świętej odczytał akt nominacji[15][16].
Obecnym proboszczem parafii jest od 15 czerwca 2011 o. Bogusław Augustowski CSsR.
Przypisy
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022 [dostęp 2010-04-19].
- ↑ a b c d e Sanktuarium i Parafia NNMP w Tuchowie. klasztor.tuchow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-09-07)]. [dostęp 19 grudnia 2009]
- ↑ a b c d Kościoły zabytkowe Diecezji tarnowskiej. tarnowskie.koscioly.sl.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-20)]. [dostęp 19 grudnia 2009]
- ↑ a b c d e f g o. Marek Klug CSsR, Tuchów: Matka Boża z rozkwitłą różą [dostęp 19 grudnia 2009]
- ↑ Andrzej Matuszczyk, Pogórze Karpackie, Tarnów: Oddział PTTK [Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego] „Ziemi Tarnowskiej”, 1995, s. 310-311, ISBN 83-903260-1-9, OCLC 891189204.
- ↑ Grzegorz Jankowski: Sanktuaria polskie : Jasna Góra, Niepokalanów, Kalwaria Zebrzdowska, Łagiewniki, Licheń, Góra św. Anny, Święta Lipka, Piekary Śląskie, Gietrzwałd, Tuchów. Warszawa: Axel Springer Polska, 2005, s. 120. ISBN 83-8937-161-8.
- ↑ Archiwum Diecezjalne w Tarnowie [dostęp 19 grudnia 2009]
- ↑ Upamiętnienie wizyty Prezydenta RP w Tuchowie. tuchow.pl, 2011-02-27. [dostęp 2011-04-26].
- ↑ a b c d e br. Marcin Klamka CSsR, br. Waldemar Sojka CSsR, Tuchów - Sanktuarium Matki Bożej w Tuchowie. pielgrzymki.katolicki.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-10-07)]. [dostęp 19 grudnia 2009]
- ↑ Szymon Pedrycz: 100 tys. pielgrzymów w Tuchowie - podsumowanie Wielkiego Odpustu. redemptor.pl, 14 lipca 2009. [dostęp 2009-12-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)].
- ↑ Tuchów: rozpoczęcie postulatu 2022/23, Prowincja Warszawska Redemptorystów, 16 października 2022 [dostęp 2022-11-20] (pol.).
- ↑ Inauguracja roku akademickiego 2022/2023 – Istytut Teologiczny [dostęp 2022-11-20] (pol.).
- ↑ WSD Redemptorystów: inauguracja roku akad. 2022/2023 w Instytucie Teologicznym Księży Misjonarzy w Krakowie, Prowincja Warszawska Redemptorystów, 3 października 2022 [dostęp 2022-11-20] (pol.).
- ↑ museo.pl [dostęp 19 grudnia 2009]
- ↑ Komunikat biskupa tarnowskiego informujący o nadaniu kościołowi pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i Świętego Stanisława Biskupa i Męczennika w Tuchowie tytułu bazyliki mniejszej, w: "Currenda. Pismo urzędowe Diecezji Tarnowskiej". Rok 160, nr 4, październik–grudzień 2010. ISSN 0239-2291.
- ↑ Homilia w uroczystość ogłoszenia kościoła pw. Nawiedzenia NMP i św. Stanisława BM w Tuchowie bazyliką mniejszą(Tuchów, 2 października 2010 r.), w: "Currenda. Pismo urzędowe Diecezji Tarnowskiej". Rok 160, nr 4, październik–grudzień 2010. ISSN 0239-2291.
Linki zewnętrzne
- Obraz cudowny najśw. Panny Maryi w kościele tuchowskim (1892) w bibliotece Polona
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
- N: 50.59 N
- S: 49.07 N
- W: 18.92 E
- E: 21.55 E
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
.jpg)
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tuchów, Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Tuchowie
Autor: Andrzej Otrębski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tuchów - kościół Nawiedzenia NMP, sanktuarium Matki Bożej Tuchowskiej
Autor:
Mapa Tuchowa, Polska
Zdjęcie o. Ryszarda Bożka wykonane na Wielkim Odpuscie Tuchowskim
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tuchów, Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Tuchowie
.jpg)
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tuchów, Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Tuchowie
Autor: Andrzej Otrębski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tuchów - kościół Nawiedzenia NMP, sanktuarium Matki Bożej Tuchowskiej