Bazylika kolegiacka św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu

Bazylika kolegiacka św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu
Distinctive emblem for cultural property.svg 114/8/59 z dnia 30.10.1959 r.
bazylika mniejsza, kolegiata
kościół parafialny
Ilustracja
Widok z Rynku
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Miejscowość

Olkusz

Adres

Szpitalna 1, 32-300 Olkusz

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu

Wezwanie

św. Andrzeja Apostoła

Przedmioty szczególnego kultu
Relikwie

św. Andrzeja Apostoła

Położenie na mapie Olkusza
Mapa konturowa Olkusza, w centrum znajduje się punkt z opisem „Bazylika św. Andrzeja Apostoła”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Bazylika św. Andrzeja Apostoła”
Położenie na mapie powiatu olkuskiego
Mapa konturowa powiatu olkuskiego, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Bazylika św. Andrzeja Apostoła”
Położenie na mapie gminy Olkusz
Mapa konturowa gminy Olkusz, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Bazylika św. Andrzeja Apostoła”
Ziemia50°16′41,97″N 19°33′27,23″E/50,278325 19,557564
Strona internetowa

Bazylika kolegiacka św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu – kościół halowy w Olkuszu, wybudowany w 1 połowie XIV wieku w stylu gotyckim.

Historia

Farę miejską na miejscu wcześniejszego kościoła zbudowano w 1 połowie XIV wieku dzięki fundacji króla Kazimierza Wielkiego[1][2]. Świątyni nadano formę hali z pięcioma przęsłami, trzema nawami i wydłużonym prezbiterium z płaskim zamknięciem[2]. Ze współczesnych sobie realizacji architektonicznych kościół w Olkuszu przypomina oba kościoły w Lewoczy na Spiszu[2]. Nie jest wykluczone, że prezbiterium powstało już w XIII wieku, co sugeruje skrzywienie jego osi wobec halowego korpusu[3].

W XV wieku do południowej ściany dobudowano kaplicę św. Anny[3]. Także w XV wieku dobudowano zakrystię i skarbiec od północy[3]. W 1612 roku zbudowano od południa kruchtę (przedsionek), a w 1620 roku zbudowano manierystyczną kaplicę Amendziańską (Loretańską) fundacji zamożnego górnika Stanisława Amendy[4]. W XVIII wieku obok kościoła zbudowano kaplicę świętego Jana Kantego[4]. W 1864 roku spłonęła dzwonnica i częściowo kościół[5]. W latach 1903-1913 zbudowano dzwonnicę w stylu neogotyckim wg projektu architekta Sławomira Odrzywolskiego[5].

Siedziba Olkuskiej Kapituły Kolegiackiej od 2001 r. Od roku 2002 świątynia nosi tytuł bazyliki mniejszej.

Wnętrze

  • Ołtarz gotycki z 1485 roku zwany Poliptykiem Olkuskim - znajduje się w nawie północnej. Poliptyk składa się z pięciu części: na czterech skrzydłach namalowano szesnaście obrazów ze scenami z życia Marii i Chrystusa, a w części środkowej umieszczono rzeźbę Madonny z Dzieciątkiem z ok. 1480 r. Poliptyk namalowali krakowscy malarze Jan Wielki i Stanisław Stary[1][3].
  • Ołtarz główny w stylu renesansowym
  • Ambona z 1639 roku
  • Malowidła ścienne z XIV wieku
  • Renesansowe organy autorstwa Hansa Hummla z lat 1611–1624[3]. Są to jedne z najstarszych w Europie organów zachowane w stopniu bliskim oryginalnemu.
  • Stalle manierystyczne z XVI wieku
  • Chrzcielnica ołowiana z XVI wieku
  • Krzyż Gwarków z XVII wieku, dar olkuskich górników
  • Relikwiarz patrona świątyni, Andrzeja Apostoła.
  • W górnej części ołtarza św. Jana Kantego znajduje się gloria – chmury z promieniami i aniołkami oraz tetragramem w pisowni masoreckiej.

Festiwale

Odbywają się tu w październiku koncerty w ramach Międzynarodowych Olkuskich Dni Muzyki Organowej i Kameralnej, a także w lipcu Letni Festiwal Organowy.

Galeria

  • Widok od strony ul. Basztowej

    Widok od strony ul. Basztowej

  • Ołtarz główny

    Ołtarz główny

  • Nawa boczna

    Nawa boczna

  • Wieża

    Wieża

  • Kaplica św. Jana Kantego od zewnątrz...

    Kaplica św. Jana Kantego od zewnątrz...

  • ... i wnętrze kaplicy

    ... i wnętrze kaplicy

  • Kościół po 1905 (po prawej)

    Kościół po 1905 (po prawej)

  • Kaplica około 1916

    Kaplica około 1916

Przypisy

  1. ↑ a b Bazylika pw. św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu [dostęp 2022-08-19] (pol.).
  2. ↑ a b c Andrzej Grzybkowski, Gotycka architektura murowana w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2014, s.104, ISBN 978-83-235-1304-9
  3. ↑ a b c d e Bogusław Krasnowolski, Leksykon zabytków architektury Małopolski, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2013, s.224, ISBN 978-83-213-4744-8
  4. ↑ a b Bazylika Mniejsza świętego Andrzeja Apostoła Olkusz, VisitMalopolska [dostęp 2022-08-19] (pol.).
  5. ↑ a b Tech Studio s c-Strony WWW Katowice, Historia - Bazylika Św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu, Bazylika św. Andrzeja [dostęp 2022-08-19] (pol.).

Bibliografia

Bazyliki mniejsze w Polsce
Archikatedry
Katedry
Konkatedry
Kolegiaty
Klasztorne
Poklasztorne
Pozostałe
Ogólnopolski szlak kaplic loretańskich

Gołąb domek loretański 2009.jpg

Media użyte na tej stronie

Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Olkusz - rynek. od 1905 (70569902).jpg
Tytuł: Olkusz : rynek.
Adres wydawniczy: [Miejsce nieznane : wydawca nieznany, od 1905] ([miejsce nieznane : drukarz nieznany])
Gatunek: pocztówka
Forma i typ: pocztówki
Opis fizyczny: [1] karta : ilustracja ; 9x14 cm
Rok wydania według znaczka pocztowego: Poczta Polska - znaczek z orłem o nominale 3 halerzy, według: https://pl.wikipedia.org/wiki/Historia_znaczk%C3%B3w_pocztowych_na_ziemiach_polskich. Nie dublet do: b55963663. Tytuł według nadruku na awersie. - Na rewersie oznaczenie: 9823
KaplicaŚwJanaKantego-Wnętrze-POL, Olkusz.jpg
Autor: Kraków - moje miasto, Licencja: CC BY 3.0
Wnętrze Kaplicy św. Jana Kantego należącej do Bazyliki św. Andrzeja Apostoła, Olkusz.
BazylikaŚwAndrzeja-Wieża-POL, Olkusz.jpg
Autor: Kraków - moje miasto, Licencja: CC BY 3.0
Wolnostojąca wieża Bazyliki św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu.
Kaplica olkusz.jpg
Autor: Ufoizba, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kaplica pogrzebowa przy Bazylice Mniejszej
Oltarz olkusz.jpg
Autor: Ufoizba, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ołtarz główny w Bazylice Mniejszej św. Andrzeja
Ogólnopolski Szlak Kaplic Loretańskich.jpg
Autor: Tomasz Leśniowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ogólnopolski Szlak Kaplic Loretańskich - tablica w Nowej Rudzie
Poland Olkusz - church.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Merlin (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Poland, Olkusz - church.
Powiat olkuski location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map
Olkusz location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa Olkusza, Polska
Olkusz (gmina) location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map
Nawa olkusz.jpg
Autor: Ufoizba, Licencja: CC BY-SA 3.0
Nawa boczna Bazyliki Mniejszej
BazylikaŚwAndrzeja-WidokZRynku-POL, Olkusz.jpg
Autor: Kraków - moje miasto, Licencja: CC BY 3.0
Bazylika św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu widziana z Rynku, z lewej budynek pod adresem Rynek 4
Kaplica sw. Jana Kantego w Olkuszu. ca 1916 (12458427).jpg
Tytuł: Kaplica św. Jana Kantego w Olkuszu.
Adres wydawniczy: [ca 1916] ([odb. ante 1939])
Gatunek: fotografia polska; odbitka na papierze srebrowo-żelatynowym
Forma i typ: fotografie
Opis fizyczny: 1 fot. : odb. na pap. srebrowo-żelatynowym ; 17,2x11,4 cm
Neg. TOnZP 2404. Tyt. wg adnot. na rew.