Bazylika kolegiacka Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Środzie Wielkopolskiej

Bazylika kolegiacka Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny

933/Wlkp/A z 22 grudnia 1932 i z 19 września 2014[1]
kolegiata, kościół parafialny, bazylika mniejsza
Świątynia w 2013 roku
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Miejscowość	Środa Wielkopolska
Adres	pl. Kościelny 2 63-000 Środa Wielkopolska
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Środzie Wielkopolskiej
Bazylika Kolegiacka • nadający tytuł	od 1428 Kolegiata - Władysław Jagiełło; Bazylika Mniejsza - papież Franciszek
Wezwanie	Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
Wspomnienie liturgiczne	15 sierpnia
Przedmioty szczególnego kultu
Relikwie	św. Jan Paweł II, św. Dzieci Fatimskie – Franciszek i Hiacynta, św. Ojciec Pio, św. Jakub Apostoł (prawdopodobnie),
Historia Data rozpoczęcia budowy 1423 Data zakończenia budowy 1428 Data poświęcenia nieznana Aktualne przeznaczenie świątynia Fundator Władysław Jagiełło
Dane świątyni Styl gotycki Świątynia • materiał bud. • wysokość • długość • szerokość • cegła 11 m 45 m 23 m Wieża kościelna • liczba wież • wysokość wież 1 36 m Kopuła • liczba kopuł 1 Ołtarz • liczba ołtarzy • wezwania ołtarzy bocznych 7 MB Szkaplerznej, MB Różańcowej, św. Michała Archanioła, sw. Rodziny, Trójcy Świętej Liczba naw 3 Nawa główna • wysokość 11 m Nawa boczna • wysokość 7 m Organy • liczba głosów • liczba manuałów 42 3 Dzwonnica • typ dzwonnicy • nazwa dzwonu bramna św. Michał (dzwonnica), Maria (wieża), Jan Paweł II (wieża)
Położenie na mapie Środy Wielkopolskiej Bazylika kolegiacka Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Bazylika kolegiacka Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Bazylika kolegiacka Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
Położenie na mapie powiatu średzkiego Bazylika kolegiacka Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
Położenie na mapie gminy Środa Wielkopolska Bazylika kolegiacka Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
52°13′48,36″N 17°16′33,42″E/52,230100 17,275950
Strona internetowa

Bazylika kolegiacka Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Środzie Wielkopolskiej – kościół gotycki z początku XV wieku. Rozbudowany na przełomie XV/XVI wieku przez dobudowanie naw bocznych i wieży. W połowie XVI wieku zwieńczenie wieży attyką renesansową. 1598–1602 dobudowano od południa renesansową kaplicę grobową Gostomskich. W nawach sklepienia gwiaździste, w prezbiterium krzyżowo–żebrowe.

• W późnorenesansowym głównym ołtarzu sześć renesansowych figur świętych (św. św. Piotra, Pawła, Wacława, Kazimierza, Barbary i Katarzyny) i obraz Wniebowzięcia NP Marii nieznanego malarza, oparty na kompozycji Petera Paula Rubensa, w zwieńczeniu obraz Madonny z Dzieciątkiem włoskiego malarza Catharini z XVI wieku.
• Na ścianach prezbiterium dwa obrazy ze szkoły flamandzkiej, XVII wiek: Podniesienie Krzyża i Zaparcie się św. Piotra.
• Stalle późnogotyckie z fundacji biskupa Jana Lubrańskiego wykonane 1519–1522 przez braci Jana i Leona z Wrześni.
• Na belce tęczowej późnogotycka polichromowana grupa pasyjna z początku XVI wieku.
• W ołtarzach bocznych włoski obraz Świętej Rodziny z około 1670 i w rokokowej ramie obraz Michała Archanioła 1654, ze szkoły wielkopolskiej.
• W ścianach trzy renesansowe płaskorzeźby, przypuszczalnie pozostałość ołtarza albo sacramentarium: Bóg Ojciec, Ostatnia Wieczerza i Duch Święty oraz renesansowa płyta nagrobna Ambrożego Pampowskiego, wojewody sieradzkiego (zmarłego 1510).
• w nawie głównej świecznik-pająk z kryształu weneckiego.
• W filarze tablica pamiątkowa księdza Augustyna Szamarzewskiego, mansjonarza średzkiego, 1857-1887, jednego z pionierów ruchu spółdzielczego w Wielkopolsce.
• Renesansowa kaplica Gostomskich, fundacji Hieronima Gostomskiego wojewody poznańskiego, na planie ośmioboku, nakryta ośmiodzielną kopułą. Portal z kratą z brązu, dzieło mistrza gdańskiego Krzysztofa Olendorfa z 1598. W kaplicy znajdują się dwa nagrobki. Pierwszy – przyścienny, wczesnobarokowy, z brunatnego i różowego marmuru, piętrowy nagrobek Anny z Ostrorogów Sieniawskiej (zmarłej 1584); na nagrobku tablica inskrypcyjna jej córki wojewodziny Urszuli Gostomskiej; drugi – nagrobek dziecięcy z brunatnego i różowego marmuru należy do Zygmunta Stadnickiego. Oba nagrobki są puste a zmarli pochowani są w krypcie pod kaplicą. W ołtarzu dwa obrazy szkoły włoskiej: Święta Trójca z XVII wieku i Święta Rodzina z XVI wieku. Kaplica obecnie pełni funkcję Kaplicy Wieczystej Adoracji Najświętszego Sakramentu.

Decyzją Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów 16 grudnia 2021 podniesiono rangę kościoła do bazyliki mniejszej^[2].

Proboszczowie i prepozyci średzcy:

• Dytryk (XIV w.; nie był prepozytem)
• Bartłomiej Rynek: 1423-1426
• Władysław Oporowski: 1426-1448
• Stanisław Pleszewski: 1448 - 1494
• Bernard Lubrański: 1494 - 1499
• Paweł Szydłowiecki: 1500 - 1505
• Mikołaj Żukowski : 1505 - 1509
• Jan Łaski: 1509 - 1510
• Mikołaj Żukowski: 1510
• Andrzej Krzycki: 1510 - 1527
• Mikołaj Jaktorowski: 1527 - 1539
• Jakub Wedelicki z Obornik: 1539 - 1555
• Piotr z Poznania: 1555 - 1569
• Ventricius Jan z Poznania: 1569 - 1584
• Piotr Lilia: 1585 - 1604
• Maciej Łubieński: 1606 - 1627
• Stanisław Sierakowski: 1627 - 1636
• Krzysztof Charbicki: 1636 - 1639
• Teofil Wolicki: 1794 - 1828
• Marceli Weychan: 1830 1890
• Ludwik Jażdżewski: 1890 – 1911
• Mieczysław Meissner: 1911 – 1936
• Stanisław Janicki: 1936 – 1940
• Jan Krajewski: 1945 – 1979
• Aleksander Rawecki: 1979 – 2010
• Janusz Śmigiel: od 2010

Przypisy

Bibliografia

• BożennaB. Urbańska BożennaB., Kolegiata w Środzie Wielkopolskiej, Środa Wielkopolska: Średzkie Towarzystwo Kulturalne, 2008, ISBN 978-83-908000-9-7, OCLC 836441377 .
• praca zbiorowa Kolegiata fotografie, Średzkie Towarzystwo Fotograficzne, Środa Wielkopolska 2009, ISBN 978-83-927882-0-1.
• Franciszek Jaśkowiak Wydawnictwo poznańskie. Przewodnik, Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, Warszawa 1967.

Linki zewnętrzne

• Strona kolegiaty