Beda Czcigodny

Święty
Beda Czcigodny (OSB)

Bǣda (Bēda)

prezbiter doktor Kościoła odnowiciel Kościoła[1][2]
Data i miejsce urodzenia	672 lub 673 Wearmouth k. Sunderlandu
Data i miejsce śmierci	25 maja 735 Jarrow Northumbria)
Czczony przez	Kościół katolicki wspólnotę anglikańską Kościoły protestanckie Cerkiew prawosławną
Kanonizacja	1899 przez Leona XIII
Wspomnienie	23 i 25 maja oraz 9 czerwca
Atrybuty	księga, pióro, zwój pergaminu[3]
Patron	lektorów, angielskich pisarzy, historyków i Jarrow
Szczególne miejsca kultu	katedra w Durham

Beda Czcigodny (ilustracja ze średniowiecznego manuskryptu).

Beda Czcigodny (ilustracja z Kroniki norymberskiej).

Zamek i katedra w Durham.

Beda (ang. Bede), zwany Czcigodnym^[4] lub Wspaniałym, łac. Venerabilis, sang. Bǣda lub Bēda (ur. 672 w Wearmouth k. Sunderlandu w Anglii^[5] lub 673^[6], zm. 25 maja 735 w Jarrow) – anglosaski mnich benedyktyn, prezbiter, związany z klasztorami w Wearmouth oraz Jarrow w Nortumbrii (obecnie klasztor Wearmouth-Jarrow ), wszechstronny uczony.

W Kościele katolickim, prawosławnym i anglikańskim uznany za świętego. W Kościele katolickim ponadto doktor Kościoła. Niektóre Kościoły protestanckie uznają go za bohatera wiary. Anglikanie i luteranie zaliczają go do odnowicieli Kościoła.

Życiorys

Cały życiorys Bedy zawarty jest w krótkiej wzmiance w jego dziele Historii kościelnej narodu angielskiego (Historia ecclesiastica gentis Anglorum). Znalazł się w klasztorze Wearmouth w wieku 7 lat jako oblat. Trzy lata później Ceolfryd zabrał go do nowo założonej filii opactwa w Jarrow, gdzie spędził resztę życia. Zdobył wykształcenie klasztorne, ucząc się od wykształconych mnichów. W wieku lat 19 został diakonem. Święcenia kapłańskie przyjął, mając lat 30. Sam nauczał i pisał.

Był również przyrodnikiem, uważał, że Ziemia jest kulista^[7]. Opracowywał tablice paschalne na 532 lata (tablice paschalne opracowywano w cyklach 84-letnich, a od V w. 95-letnich). Liczył lata od narodzenia Jezusa Chrystusa, możliwe że jako pierwszy uczony w Europie Zachodniej. Datowanie tym sposobem było wówczas nieznane w Europie Zachodniej^[8].

Dzieła

De natura rerum, 1529

Jego dzieła pisane po łacinie to komentarze do Biblii, komputy, podręczniki pisowni, retoryki, kazania, biografie, listy, homilie (z których ocalało 50) i dzieje Kościoła angielskiego. Tworzył także poezje, ale nie dorównują one jego prozie. Jego metoda egzegezy została przyjęta przez cały Kościół i obowiązywała aż do XX wieku.

Z jego dzieł wyraźnie widać, że był erudytą i posiadł wszelką ówczesną wiedzę, znał grekę i nieco hebrajskiego, znał dzieła klasyczne Pliniusza, Wergiliusza, Lukrecjusza, Owidiusza i Horacego, a także astronomię, matematykę i muzykę. Napisał między innymi:

• De temporum ratione, traktat o chronologii (725),
• Historia ecclesiastica gentis Anglorum (731) – opisuje czasy od inwazji Juliusza Cezara 55 p.n.e. do 731 n.e. Dzieło ma walory dokumentu historycznego, docenione zostało bardzo wcześnie. Na język staroangielski przełożył je osobiście Alfred Wielki w IX wieku.
• De rerum natura – przegląd świeckiej wiedzy o wszechświecie.

oraz:

• Martyrologium Bedy, które posłużyło późniejszym wykazom świętych Kościoła,
• żywoty świętych, m.in.: Kutberta, Feliksa z Noli, Atanazego Wielkiego.

Wydania pism Bedy:^[8]

• Strasburg 1473
• Mediolan 1473
• Paryż 1544–1545
• Bazylea 1563
• Kolonia 1602
• Anglia 1843–1844

Znaczenie

W 836 roku Synod w Akwizgranie (Synodus Aquisgranensis) nadał mu przydomek Venerabilis – Czcigodny.

Kardynał Robert Bellarmin powiedział o Bedzie: „Zachód mądrością swoją oświecił”.

Współcześnie Beda Czcigodny uznawany jest za ostatniego z ojców Kościoła zachodniego. Wcześniej za ostatniego uznawani byli Grzegorz Wielki i Izydor z Sewilli.

Patronat

Jest patronem lektorów^[5], angielskich pisarzy i historyków oraz miasta Jarrow.

Dzień wspomnienia

Jego wspomnienie liturgiczne obchodzone jest:

• 23 maja w zakonach trapistów (OCSCO) i cystersów (OCist.) w Mediolanie,
• 25 maja (według Martyorologium romanum 27 lipca) w Kościele katolickim (również w Anglii), anglikańskim i ewangelickim w Niemczech (EKD) [bez kultu]
• 9 czerwca w ewangelicko-luterańskim w USA (ELCA) [bez kultu].

W Cerkwi prawosławnej święty mnich Beda Czcigodny, ros. Преподобный Беда Достопочтенный, wzmiankowany jest w literaturze żywotów prawosławnych świętych spisanych przez Bedę^[9].

Relikwie

Po śmierci Bedy jego ciało złożono w Jarrow, w kościele opackim. W roku 1030 zostały zabrane przez zawodowego złodzieja relikwii. Odnaleziono je w Durham w 1104 roku w trumnie św. Kutberta. Wydzielono je z urny wspólnej i relikwie św. Bedy złożono w nowym relikwiarzu wysadzanym drogimi kamieniami. W czasie odstępstwa od wiary króla Henryka VIII w roku 1541 sprofanowano śmiertelne szczątki św. Bedy i wyrzucono je z kościoła^[8]. Część z nich zdołała ocaleć. Na 700-lecie jego urodzin (1373) wystawiono mu grobowiec w katedrze w Durham.

Proces kanonizacyjny

W 1899 roku papież Leon XIII podczas kanonizacji ogłosił Bedę doktorem Kościoła^[5].

Zobacz też

• kult świętych
• modlitwa za wstawiennictwem świętego
• święci i błogosławieni Kościoła katolickiego

Przypisy

Bibliografia

• Święty Beda Czcigodny, prezbiter i doktor Kościoła na brewiarz.katolik.pl [ostatnia aktualizacja: 29.04.2010]
• Beda Czcigodny, Komentarz do Listu Jakuba, (PSP 67), wprowadzenie, przekład, redakcja: Dariusz Sztuk, Wyd. UKSW, Warszawa 2013.
• Beda Czcigodny, Komentarz do Dziejów Apostolskich, (PSP 68), wprowadzenie, przekład, redakcja: Dariusz Sztuk, Wyd. UKSW, Warszawa 2015.
• Beda Czcigodny, Komentarz do Apokalipsy św. Jana, (PSP 73), wprowadzenie, przekład, redakcja: Dariusz Sztuk, Wyd. Naukowe UKSW, Warszawa 2019

Linki zewnętrzne

• Bede's Ecclesiastical History of England (ang.)