Bederowiec

Bederowiec

Część Chorzowa i Katowic
Fragment mapy z 1926 rok ze znajdującym się po wschodniej stronie Bederowcem
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miasto	Chorzów Katowice
Data założenia	lata 20. XIX wieku
SIMC	0937480
Położenie na mapie Katowic Bederowiec
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Bederowiec
Położenie na mapie województwa śląskiego Bederowiec
50°16′29″N 18°59′15″E/50,274778 18,987444
Portal Polska

Bederowiec (niem. Bedersdorf^[1]) – dawna osada na granicy Chorzowa (teren Parku Śląskiego) i Katowic (na obszarze osiedla Tysiąclecia), powstała w latach 20. XIX wieku jako przysiółek Dębu, wzdłuż obecnej ulicy Chorzowskiej w Katowicach.

Historia

Jej nazwa wywodzi się od nazwiska proboszcza parafii w Chorzowie (Starym) – Józefa Bedera, który założył na gruntach dóbr Chorzów-Dąb w latach 20. XIX wieku Bederowiec^[2]. Powstała ona wówczas jako przysiółek Dębu, po obu stronach drogi Katowice–Chorzów (obecna ulica Chorzowska), na terenach obecnego osiedla Tysiąclecia w Katowicach i Parku Śląskiego w Chorzowie, na wysokości rzeźby Żyrafy przy wejściu do Śląskiego Ogrodu Zoologicznego^[3]. W 1825 roku Bederowiec zamieszkiwał 67 mieszkańców^[4], w 1862 roku 165 osób, w 1871 roku 231, zaś dwa lata później 210 osób^[5]. Pod koniec XIX wieku znajdowały się tu stolarnia i młyn (napędzane silnikami parowymi)^[4]. W grudniu 1885 roku osadę tę zamieszkiwało 247 osób^[1].

W 1924 osada została przyłączona wraz z Dębem do Katowic, a do tego czasu administracyjnie podlegał Królewskiej Hucie. W latach wielkiego kryzysu (1929–1933) na terenach Bederowca powstawały osiedla bezrobotnych złożone z prymitywnych lepianek i baraków. Zaniedbana, nieoświetlona i nieskanalizowana dzielnica była wtedy cynicznie określana jako Maroko lub Egipt. W 1934 roku miasto zaczęło w Bederowcu budować domy dla bezdomnych, na terenie wydzierżawionym od Skarbofermu. W 1950 roku Bederowiec oddał część swoich terenów pod budowę ówczesnego Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku^[4].

W latach 50. XX wieku zdecydowano o budowie na obszarze Bederowca nowego osiedla mieszkaniowego. Przed wyburzeniem osady, w jego rejonie znajdował się szyb wentylacyjny Bederowiec, zespół baraków o nazwie Maroko oraz pola uprawne i nieużytki. Ostatnie żniwa na terenie Bederowca odbyły się w 1960 roku^[3], a rok później rozpoczęto budowę osiedla Tysiąclecia i w ten sposób Bederowiec zniknął z mapy Katowic^[4].

Upamiętnienie i pozostałości

Fragment Parku Bederowiec od strony zachodniej (staw Maroko)

Obecnie nazwa Bederowiec jest na terenie Katowic upamiętniona poprzez nadaną przez Radę Miasta Katowice ulicę i park: w 28 listopada 2012 roku ulicę Bederowiecką, biegnącą od ulicy Brackiej w kierunku cmentarza^[6] i w dniu 19 grudnia 2012 roku Parkowi Bederowiec, obejmującego teren wokół stawu Maroko^[7]. Po Bederowcu pozostał również kamienny krzyż z tablicą znajdujący się w ogrodzie przy kościele Matki Boskiej Piekarskiej na osiedlu Tysiąclecia Górnym. Na tablicy widnieje następująca treść: Prosymy o pobożny Ojcze nasz i Zdrowaś Marya – Wioska Bedersdorf 1893^[3].

Przypisy

Bibliografia

• RobertR. Borowy RobertR., Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kloefas”. Historia węglem pisana, Katowice: KWK „Katowice-Kloefas”, 1997, ISBN 83-907139-2-6 .
• MonikaM. Krężel MonikaM., Były pola, fińskie domki, kolonia dla bezrobotnych. Dziś to miasto-park. Oto osiedle Tysiąclecia, [w:] Nasza Historia [online], naszahistoria.pl, 25 sierpnia 2016 [dostęp 2021-06-26]  (pol.).
• UrszulaU. Rzewiczok UrszulaU., Dzieje Dębu (1299-1999), Katowice: Muzeum Historii Katowic, 1999, ISBN 83-87727-30-X .
• LechL. Szaraniec LechL., Osady i osiedla Katowic, Katowice: Oficyna „Artur”, 1996, ISBN 83-905115-0-9 .