Belemnity

Belemnity
Belemnitida
Okres istnienia: trias późny–kreda PreЄ Є O S D C P T J K Pg N Q
Belemnity
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	mięczaki
Gromada	głowonogi
Podgromada	płaszczoobrosłe
Nadrząd	dziesięciornice
Rząd	belemnity

Belemnity (Belemnitida, z gr. belemnon – pocisk, strzała) – rząd wymarłych morskich głowonogów należący do Decabrachia (dziesięciornice). Według niektórych systemów klasyfikacyjnych belemnity wraz z pokrewnymi rzędami (np. Aulacocerida i Phragmoteuthida) mają status nadrzędu Belemnoidea.

Dawniej nazywano często znajdywane skamieniałe rostra belemnitów kamieniami piorunowymi, strzałkami piorunowymi lub perunowymi, błędnie sądząc, że powstają w miejscu uderzenia pioruna.

Szkielet

Belemnity posiadały kalcytowy endoszkielet, złożony z wydłużonego, kolcopodobnego rostrum, w którego przedniej części w stożkowatym zagłębieniu (alweola) tkwił fragmokon – stożkowata muszla podzielona przegrodami na komory gazowe, pełniąca funkcję hydrostatyczną. Od fragmokonu odchodziła ku przodowi duża płaska płytka zwana proostrakum.

Najczęściej zachowują się jako skamieniałości rostra z alweolą lub bez niej, znacznie rzadsze są fragmokony, a incydentalne proostrakum. Odciski ciała znane są tylko z kilku stanowisk na świecie, gdzie warunki środowiskowe były wyjątkowo sprzyjające fosylizacji. Zwierzęta te przypominały współczesne kałamarnice, ale zamiast obecnych u kalmarów przyssawek, ich dziesięć odnóży było wyposażone w haczyki.

Belemnity różniły się kształtem, choć generalnie miały wydłużone, opływowe ciało. Długość ciała wynosiła od kilku centymetrów do ok. 6 m^[1].

Zasięg i tryb życia

Skamieniałe rostra belemnitów

Hibolites hastatus

Belemnity żyły od późnego triasu^[2] do późnej kredy (około 200-65 mln lat temu) i wymarły w czasie masowego wymierania kredowego. Pokrewne im formy, ale zaliczane do innych rzędów pojawiają się już w karbonie. Również najmłodsze formy „belemnitowe” znane z paleogenu zaliczane są przez większość badaczy do pokrewnych rzędów, a nie do belemnitów. Belemnity wywodzą się z któregoś ze starszych rzędów Belemnoidea, a te z kolei od łodzikowatych.

Belemnity były drapieżnikami; chwytały małe morskie zwierzęta, m.in. ryby, i pożerały je za pomocą podobnych do dzioba szczęk. Świetnie przystosowane do drapieżnictwa, poruszały się szybko i zręcznie, często w grupach składających się z kilkunastu osobników. Uważa się, że były najsprawniejszymi pływakami wśród głowonogów. Padały ofiarą wielkich gadów morskich, zwłaszcza ichtiozaurów.

Rząd Belemnitida można podzielić na podrzędy:

• podrząd: Belemnitina
• podrząd: Belemnopsina
• podrząd: Duvaliina

Przypisy

Bibliografia

• U. Lehmann & G. Hillmer, 1991: Bezkręgowce kopalne. Wyd. Geologiczne, Warszawa.