Belize

Belize
Flaga Belize
Godło Belize
Flaga BelizeGodło Belize
Dewiza: (łac.) Sub Umbra Floreo
(W Cieniu Kwitnę)
Hymn:
Land of the Free – hymn państwowy
God Save the King – hymn królewski
(Boże, chroń Króla)
Położenie Belize
Język urzędowy

angielski

Stolica

Belmopan

Ustrój polityczny

monarchia parlamentarna

Typ państwa

państwo unitarne

Głowa państwa

król Karol III

w jego imieniu

gubernator generalny Froyla Tzalam

Szef rządu

premier Juan Antonio Briceño

Powierzchnia
 • całkowita
 • wody śródlądowe


22 966 km²
0,7%

Liczba ludności (2017)
 • całkowita 
 • gęstość zaludnienia


386 000[1]
16 osób/km²

PKB (2017)
 • całkowite 
 • na osobę


1,85 mld[1] USD
4807[1] USD

PKB (PSN) (2017)
 • całkowite 
 • na osobę


3,21 mld[1] dolarów międzynar.
8324[1] dolarów międzynar.

Waluta

dolar belizeński (BZD)

Niepodległość

od Wielkiej Brytanii
21 września 1981

Religia dominująca

katolicyzm

Strefa czasowa

UTC -6

Kod ISO 3166

BZ

Domena internetowa

.bz

Kod samochodowy

BH

Kod samolotowy

V3

Kod telefoniczny

+501

Mapa Belize

Belize (1863–1981 Honduras Brytyjski) – państwo w Ameryce Środkowej leżące na półwyspie Jukatan, nad Morzem Karaibskim, od północy graniczące z Meksykiem (długość granicy 250 km), a na zachodzie z Gwatemalą (266 km).

Geografia

Topografia Belize
Rafa Koralowa Belize

W północnej części kraju rozciąga się nadbrzeżna nizina, w wielu miejscach silnie zabagniona. W południowym Belize ciągnie się pasmo gór Maya, z najwyższym szczytem kraju Victoria Peak (1122 m n.p.m.) lub Doyle’s Delight (1124 m n.p.m.). Wzdłuż wybrzeża natrafić można na liczne laguny. Kilkanaście kilometrów dalej ciągnie się łańcuch niewielkich wysepek koralowych (cayes), tworzących barierę koralową. Kilkadziesiąt kilometrów od północnej części wybrzeża położone są większe wyspy, m.in. Ambergris Caye i Turneffe.

Bogactwa mineralne

W Belize znajdują się bogactwa mineralne, takich jak dolomity, baryt, boksyty, kasyteryt i złoto, ale większości z nich się nie wydobywa. W 1990 roku eksploatowano jedynie dolomity, częściowo jako kruszywo łamane do budowy dróg, a częściowo na eksport.

W 2006 roku w pobliżu miasteczka Spanish Lookout odkryto złoża ropy naftowej, co przyniosło nowe perspektywy, ale i zagrożenia dla kraju[2].

Klimat

W Belize panuje wilgotny klimat równikowy z porą suchą od stycznia do kwietnia lub maja na północy i zachodzie i krótszą na południu – od lutego do kwietnia. Roczne sumy opadów dochodzą do 2000 mm, a średnie temperatury miesięczne wahają się od 23 °C w grudniu do 28 °C w czerwcu. Wysokość rocznych opadów rośnie od 1.350 mm na północnym zachodzie do 4.500 mm na samym południu. W centrum i na zachodzie, poza górami Maya, klimat jest nieco cieplejszy.

Wybrzeża Belize są często nawiedzane przez huragany. Jeden z nich zniszczył w 1931 dwie trzecie budynków w Belize City i spowodował śmierć ponad 1000 osób. Kolejny w 1955 zniszczył położone na północy miasto Corozal. Huragan w 1961 roku zniszczył dawną stolicę kraju Belize City, stąd też podjęto decyzję o budowie nowej stolicy Belmopan.

Roślinność

Jaguar
Papuga

Ponad 60% powierzchni Belize zajmują lasy. Blisko połowę powierzchni kraju zajmują wilgotne lasy równikowe, w których rośnie około 1000 gatunków drzew. Jedynie w nieco mniej wilgotnych miejscach, głównie w górach, zastępują je suche lasy podzwrotnikowe i sawanny. Natomiast wybrzeża porastają namorzyny oraz roślinność bagienna.

Około 20% powierzchni zajmują użytki rolne.

Wzdłuż brzegu ciągnie się Rafa Koralowa Belize.

Zwierzęta

W lasach Belize żyją jaguary, pumy i inne dzikie koty oraz małpy i tapiry. Licznie występują węże. Wśród ptaków na uwagę zasługują papugi, tukany i kolibry.

Historia

Początkowo (1500 p.n.e. – 900 n.e.) teren Belize obejmowała cywilizacja Majów. Obecnie znane są liczne stanowiska archeologiczne Majów. Są to: Actun Tunichil Muknal, Altun Ha, Baking Pot, Barton Creek Cave, Cahal Pech, Caracol, Cerros, Chaa Creek, Colha, Cuello, El Pilar, Ka'Kabish, K'axob, La Milpa, Lamanai, Louisville, Lower Dover, Lubaantun, Marco Gonzalez, Minanha, Nim Li Punit, Nohmul, Nohoch Che'en, Pusilha, San Estevan, Santa Rita, Tipu, Uxbenka, Xnaheb i Xunantunich.

Belize, wcześniej znane jako Honduras Brytyjski, było jedyną brytyjską kolonią w kontynentalnej części Ameryki Środkowej. Nie utrzymało się tu osadnictwo hiszpańskie, a pierwszymi stałymi osadnikami byli brytyjscy drwale, którzy przybyli tu w pierwszej połowie XVII wieku. W 1862 roku Honduras Brytyjski został oficjalnie ogłoszony brytyjską kolonią. Swoje roszczenia do tego terytorium wysunęła wówczas Gwatemala, uznając go za integralną część swojego terytorium. W latach 60. XX wieku rozpoczął się proces zmierzający do przyznania niepodległości ostatniej kolonii w tej części Ameryki Środkowej. Nowa konstytucja z 1964 roku nadawała Hondurasowi Brytyjskiemu wewnętrzną autonomię. W 1973 zmieniono nazwę na obowiązującą do dziś. Na podstawie dwóch rezolucji ONZ z 1975 i 1980 Belize uzyskało niepodległość od Wielkiej Brytanii w 1981 roku. Belize weszło w skład brytyjskiej Wspólnoty Narodów i zachowało na swoim terytorium brytyjskie bazy wojskowe. Władze niepodległego Belize odrzuciły też propozycje przyłączenia się do Gwatemali[3]. System polityczny kraju zdominowała Zjednoczona Partia Ludowa. W styczniu 2005 doszło w stolicy Belize do zamieszek z powodu ogłoszenia wzrostu podatków[4].

Ustrój polityczny

Belize, podobnie jak wiele innych państw członków Wspólnoty Narodów, jest monarchią konstytucyjną, a głową państwa jest król brytyjski Karol III. Belize ma dwuizbowy parlament.

Podział administracyjny

BelizeNumbered.png
Xunantunich, Belize
Stanowisko archeologiczne Altun Ha
Caracol, Belize

Belize podzielone jest na 6 dystryktów (district (s)):

  1. Belize
  2. Cayo
  3. Corozal
  4. Orange Walk
  5. Stann Creek
  6. Toledo

Społeczeństwo

Główną grupą etniczną w Belize są Mulaci i Metysi, którzy stanowią blisko 3/4 ludności. Metysi stanowią 52,9%, Mulaci 25,9%, Majowie 11,3%, Garifuna, czyli potomkowie afrykańskich niewolników i Indian 8%, Indo-Pakistańczycy 3,9%, mennonici 3,6%, biali 1,2%, Azjaci 1% a pozostali 1,2%[5].

Językiem urzędowym Belize jest angielski, choć wielu mieszkańców posługuje się językiem kreolskim. Indiańscy mieszkańcy Belize posługują się ciągle językami Majów. Przy granicy z Gwatemalą często można usłyszeć język hiszpański.

Religia

Struktura religijna kraju w 2010 roku według Pew Research Center[6][7][8]:

Gospodarka

Gospodarka Belize opiera się na rolnictwie i leśnictwie. Na eksport uprawia się trzcinę cukrową, rośliny cytrusowe i banany. Ponadto na rynek wewnętrzny uprawia się kukurydzę, ryż, fasolę i bataty. Lasy Belize dostarczają wiele cenionych gatunków drewna, m.in. mahoń, cedrzyniec, palisander czy sosnę. Gospodarka leśna Belize prowadzona jest w sposób racjonalny, czyli duży nacisk kładzie na zalesianie. Innym wartościowym produktem leśnym, jest pozyskiwany z drzewa pigwicy właściwej sok chicle, który służy jako surowiec do produkcji gumy do żucia. Na wybrzeżu rozwinięte jest w niewielkim stopniu rybołówstwo morskie, głównie homarów, krewetek i langust.

Przemysł Belize jest stosunkowo słabo rozwinięty, głównie z powodu braku większych ilości bogactw mineralnych. Rozwinął się na niewielką skalę przemysł drzewny i spożywczy (produkcja cukru, przetwórstwo owoców).

W Belize nie ma linii kolejowych, a sieć drogowa jest stosunkowo słabo rozwinięta, poza jedynie północną częścią kraju. Główny port morski i lotniczy kraju znajduje się w starej stolicy – Belize City.

Mapa konturowa Belize
(c) NordNordWest, CC BY-SA 3.0
Geographylogo.svg
Lotniska w Belize

Emisja gazów cieplarnianych

Emisja równoważnika dwutlenku węgla z Belize wyniosła w 1990 roku 0,487 Mt, z czego tylko 0,188 Mt stanowił dwutlenek węgla, a resztę metan i w mniejszym stopniu podtlenek azotu. W przeliczeniu na mieszkańca emisja wyniosła wówczas 1 t dwutlenku węgla, a w przeliczeniu na 1000 dolarów PKB 196 kg. W następnych latach emisje pozostawały na podobnym poziomie aż do skokowego wzrostu w latach 2000 i 2001 i ponownej stabilizacji. W 2008 nastąpił skokowy spadek, a w 2012 nagły powrót do poziomu emisji sprzed kryzysu gospodarczego i kolejna stabilizacja. Głównym źródłem emisji przez cały czas była energetyka, choć istotny i stale rosnący jest też udział transportu. W 2018 emisja dwutlenku węgla pochodzenia kopalnego wyniosła 0,451 Mt, a w przeliczeniu na mieszkańca 1,178 t i w przeliczeniu na 1000 dolarów PKB 151 kg[9].

Święta państwowe

Święta państwowe
DataPolska nazwaOryginalna nazwa
1 styczniaNowy RokNew Year’s Day
9 marcaDzień Barona BlissaBaron Bliss Day
Wielki Piątek,
Poniedziałek Wielkanocny
Good Friday,
Easter Monday
21 kwietniaUrodziny KrólowejQueen’s Birthday
1 majaŚwięto PracyLabour Day
24 majaDzień Wspólnoty NarodówCommonwealth Day
10 wrześniaŚwięto Św. George’a CayeSt. George’s Caye Day
21 wrześniaDzień NiepodległościIndependence Day
12 październikaŚwięto AmerykiPan American Day
19 listopadaŚwięto GarifunówGarifuna Settlement Day
25 grudniaBoże NarodzenieChristmas Day
26 grudniadrugi dzień Bożego NarodzeniaBoxing Day

Przypisy

  1. a b c d e Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2017: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2018. [dostęp 2018-04-18]. (ang.).
  2. John Burnett (11 October 2006): Large Oil Field Is Found in Belize; the Angling Begins[1] (ang.).
  3. Belize. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2015-06-11].
  4. Adele Ramos: Timeline of unrest in Belize. amandala.com.bz, 27 września 2005. [dostęp 2016-10-27]. (ang.).
  5. The World Factbook.
  6. Religious Composition by Country, in Percentages. The Pew Research Center. [dostęp 2014-06-26].
  7. Christian Population as Percentages of Total Population by Country. The Pew Research Center. [dostęp 2014-06-26].
  8. Belize. CIA The World Factbook. [dostęp 2014-06-26].
  9. Belize, [w:] F. Monforti-Ferrario i inni, Fossil CO2 and GHG emissions of all world countries. 2019 report - Study [pdf], Luksemburg: Publications Office of the European Union, 2019, s. 56, DOI10.2760/687800, ISBN 978-92-76-11100-9 (ang.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Belize location map.svg
(c) NordNordWest, CC BY-SA 3.0
Location map of Belize
Coat of arms of Belize.svg
Coat of arms of Belize
United States Navy Band - God Save the King.oga
Instrumental recording of "God Save the Queen" the national anthem of the United Kingdom; the same tune is also used for "Oben am jungen Rhein", the national anthem of Liechtenstein.
United States Navy Band - God Save the Queen.oga
Instrumental recording of "God Save the Queen" the national anthem of the United Kingdom; the same tune is also used for "Oben am jungen Rhein", the national anthem of Liechtenstein.
BLZ orthographic.svg
Autor: Addicted04, Licencja: CC BY-SA 3.0
Orthographic map of Belize centered at 17° N, 88.5° W.
 
Official territory.
 
Claimed territories.
Belize CIA map PL.png
Mapa Belize, polska wersja mapy z CIA World Factbook
Belize Topography.png
Autor: Sadalmelik, Licencja: CC BY-SA 3.0
Topographic map of Belize. Created with GMT from SRTM data.
Belize Barrier Reef Aerial Looking North.jpg
Autor: Ian Morton from Punta Gorda, Belize, Licencja: CC BY 2.0
Hickatee Cottages, Punta Gorda, Toledo District, Belize
Junior-Jaguar-Belize-Zoo.jpg
Autor: Bjørn Christian Tørrissen, Licencja: CC BY-SA 3.0
A three-year-old jaguar kept at the Belize Zoo, west of Belize City, Belize.
Scarlett Macaw.jpg
Autor: Jimmy Baikovicius from Montevideo, Uruguay, Licencja: CC BY-SA 2.0
Chetumal-Puerto Juarez Federal Highway, Km. 282, 77710 Solidaridad, Quintana Roo, Mexico.
Camera: Canon EOS 5D Mark II

Lens: Zeiss Makro-Planar T* 2/100 ZE Focal Length: 100 mm Exposure: ¹⁄₁₆₀ sec at f/2.0 ISO: 50

Pozycja fotografa20° 32′ 13,22″ N, 87° 12′ 14,32″ W Kartographer map based on OpenStreetMap.To i inne zdjęcia na: OpenStreetMapinfo

Licencja

w:pl:Licencje Creative Commons
uznanie autorstwana tych samych warunkach
Wolno:
  • dzielić się – kopiować, rozpowszechniać, odtwarzać i wykonywać utwór
  • modyfikować – tworzyć utwory zależne
Na następujących warunkach:
  • uznanie autorstwa – musisz określić autorstwo utworu, podać link do licencji, a także wskazać czy utwór został zmieniony. Możesz to zrobić w każdy rozsądny sposób, o ile nie będzie to sugerować, że licencjodawca popiera Ciebie lub Twoje użycie utworu.
  • na tych samych warunkach – Jeśli zmienia się lub przekształca niniejszy utwór, lub tworzy inny na jego podstawie, można rozpowszechniać powstały w ten sposób nowy utwór tylko na podstawie tej samej lub podobnej licencji.
Checked copyright icon.svg Ten plik, opublikowany pierwotnie w serwisie Flickr przez jikatu pod adresem https://www.flickr.com/photos/7221539@N06/5961016178, został sprawdzony 6 marca 2013 przez FlickreviewR, który potwierdził, że jest on tam dostępny na licencji cc-by-sa-2.0.
6 marca 2013
BelizeNumbered.png
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Xunantunich1976.jpg
Autor: Photo by Infrogmation of New Orleans, Licencja: CC BY-SA 3.0

Xunantunich, Belize, 1976. View across the main plaza towards the "Castillo".

Photo by Infrogmation, 1976.
Caracolfacup o.jpg
Autor: Russell Harrison from Raleigh, US, Licencja: CC BY-SA 2.0
IMG_0268.JPG
Airplane silhouette.svg

Icon-type silhouette of an airplane. (Mainly to be used in Userboxes)

Used on WIkipedia as an airport location icon.
North America (orthographic projection).svg
Autor: Heraldry, Licencja: CC-BY-SA-3.0
North America (orthographic projection)
Crown of Saint Edward.svg
Crown of St Edward
WTO members and observers.svg
Map of World Trade Organization members and observers.
 
Members
 
Members, dually represented by the European Union
 
Observers
 
Non-members