Bell X-1

X-1

Dane podstawowe
Państwo	Stany Zjednoczone
Producent	Bell Aircraft Corporation
Typ	samolot eksperymentalny
Konstrukcja	aluminiowa z elementami stalowymi
Załoga	1 pilot
Historia
Data oblotu	19 stycznia 1946
Dane techniczne
Napęd	1 silnik rakietowy Reaction Motors XLR11-RM3
Ciąg	26,7 kN
Wymiary
Rozpiętość	8,5 m
Długość	9,4 m
Wysokość	3,3 m
Powierzchnia nośna	12 m²
Masa
Własna	3174 kg
Startowa	5557 kg
Osiągi
Prędkość maks.	1541 km/h
Pułap	21 915 m
Zasięg	5 minut lotu z napędem
Rzuty

Bell X-1 – eksperymentalny samolot amerykański, który jako pierwszy przekroczył barierę dźwięku w sposób kontrolowany w locie poziomym. Pierwszy z samolotów serii X przeznaczonych do testowania nowych technologii. Samoloty serii X były projektami tajnymi.

14 października 1947 roku Charles "Chuck" Yeager pilot Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych wykonał lot na egzemplarzu XS-1 (od Experimental Supersonic – eksperymentalny naddźwiękowy) nazwanym Glamorous Glennis (ang. olśniewająca Glennis) przekraczając barierę dźwięku. Samolot był napędzany silnikiem rakietowym i został wyniesiony na wysokość początkową testu przez bombowiec B-29 Superfortress. Lądowanie odbyło się w bazie lotniczej Muroc (obecnie Edwards) w Kalifornii. Był to 31. lot tego egzemplarza samolotu i jednocześnie 13. lot Chucka Yeagera na X-1. Osiągnięta prędkość wyniosła 1126 km/h (1,06 macha) na wysokości 13 115 metrów.

Niemiecki pilot Hans Guido Mutke twierdził, że jako pierwszy przekroczył barierę dźwięku 9 kwietnia 1945 roku na samolocie Messerschmitt Me 262, jednak nie zostało to udowodnione. Również George Welch, pilot testowy samolotu XP-86, twierdził, że 1 października 1947 roku, zaledwie 2 tygodnie przed Yeagerem, przekroczył barierę dźwięku w płytkim locie nurkowym.

Historia

W 1946 roku rozpoczęto prace badawcze z dwoma samolotami eksperymentalnymi, oznaczonymi jako XS-1 (później X-1) napędzanymi silnikami rakietowymi, mające doprowadzić do przekroczenia bariery dźwięku.

XS-1 był pierwszym samolotem zbudowanym wyłącznie dla celów testowych w locie, nigdy nie wdrożonym do produkcji masowej. Skonstruowano go zgodnie z wytycznymi Narodowej Komisji Doradztwa Lotniczego (NACA) przekształconej później w NASA i Sił Powietrznych Armii Stanów Zjednoczonych (późniejsze USAF). Wykonawstwo samolotów powierzono firmie Bell Aircraft Corporation. Drugi z wyprodukowanych egzemplarzy XS-1 był używany przez NACA do testowania rozwiązań konstrukcyjnych dla przyszłych samolotów seryjnych.

Konstrukcja samolotu X-1 opierała się w dużej mierze na brytyjskim eksperymentalnym Miles M.52 z 1942 roku. Plany maszyny Miles M.52 zostały przekazane Amerykanom podczas II wojny światowej w ramach umowy między rządami obu państw o dzieleniu się technologiami. Zwłaszcza rozwiązania usterzenia ogonowego (usterzenie płytowe) pozwoliły pokonać szereg problemów związanych z zaburzeniami sterowności X-1 przy prędkościach bliskich prędkości dźwięku. Kształt kadłuba X-1 był podobny do pocisku i mieścił w sobie bardzo ciasną hermetyzowaną kabinę pilota, dwa zbiorniki paliwa, 12 butli z azotem potrzebnym do zapewnienia odpowiedniego ciśnienia w kabinie i zbiornikach paliwa, wciągane podwozie, silnik rakietowy Reaction Motors XLR11-RM3 i ponad 200 kilogramów aparatury pomiarowej i monitorującej parametry lotu.

Techniki badawcze wypracowane podczas programu X-1 stały się podstawą dla następnych projektów maszyn serii X, a także podwaliną pod amerykański program podboju kosmosu rozpoczęty w latach 60. XX wieku.

Lista egzemplarzy samolotu X-1

• X-1 (wcześniej XS-1)
  • X-1-1 – Glamorous Glennis, wykonał 82 loty w tym pierwszy przełomowy lot z prędkością 1,06 macha z Chuckiem Yeagerem na pokładzie. Ponadto również pilotowany przez Yeagera 6 listopada 1947 roku leciał z prędkością 1,35 macha i 26 marca 1948 z prędkością 1,45 macha. Obecnie w National Air and Space Museum w Waszyngtonie.
  • X-1-2 – wykonał 74 loty, później przerobiony na X-1E.
  • X-1-3 – Queenie wykonał tylko 1 lot, a 9 listopada 1951 roku spłonął na ziemi w wyniku eksplozji systemu napędowego. Pilot został ranny.
• X-1A – wykonał 26 lotów, w tym pilotowany przez Chucka Yeagera lot z prędkością 2,44 macha na wysokości 15 250 m. Stracony 8 sierpnia 1955 roku w wyniku eksplozji systemu napędowego podczas lotu podwieszonego pod samolotem B-29. Pilot Joseph Walker został wciągnięty na pokład samolotu-nosiciela, a X-1A po odstrzeleniu rozbił się.
• X-1B – wykonał 27 lotów, w tym 4 z Neilem Armstrongiem za sterami. Obecnie wystawiany w National Museum of the United States Air Force w Dayton w stanie Ohio.
• X-1D – wykonał tylko 2 loty. 22 sierpnia 1951 roku, podczas uruchamiania układu napędowego, nastąpiła jego eksplozja. Pilot Frank Everest został wciągnięty na pokład samolotu nosiciela B-50 Superfortress, a X-1D po odstrzeleniu uległ zniszczeniu.
• X-1E – (zmodyfikowany X-1-2) wykonał 27 lotów, wycofany z lotów po pęknięciu zbiornika paliwa. Obecnie wystawiany w Dryden Flight Research Center w bazie Edwards w Kalifornii.