Bell YAH-63
 | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent | |
| Typ | śmigłowiec szturmowy |
| Konstrukcja | metalowa |
| Załoga | 2 |
| Historia | |
| Data oblotu | 1 października 1975 |
| Liczba wypadków • w tym katastrof |
|
| Dane techniczne | |
| Napęd | 2 × Silnik turbowałowy General Electric T700-GE-700 |
| Moc | 1145 kW (1557 KM) |
| Wymiary | |
| Rozpiętość | 5,24 m |
| Średnica wirnika | 15,54 m (główny) |
| Długość | 18,51 m (z obracającymi się wirnikami) |
| Wysokość | 4,1 m |
| Masa | |
| Własna | 2993 kg |
| Startowa | 6805 kg |
| Osiągi | |
| Prędkość maks. | 338 km/h |
| Prędkość przelotowa | 169–325 km/h |
| Wznoszenie maks. w locie pionowym | 8,2 m/s |
| Pułap zawisu bez wpływu ziemi | 1980 m |
| Zasięg | 587 km |
| Długotrwałość lotu | 1 h 54 min |
| Dane operacyjne | |
| Uzbrojenie | |
| 1 × działko XM-188 kal. 30 mm lub przeciwpancerne pociski Hughes BGM-71A TOW pojemniki z niekierowanymi pociskami kal. 70 mm | |
| Użytkownicy | |
| USA | |
Bell YAH-63 (Bell Model 409) – amerykański, prototypowy śmigłowiec firmy Bell Helicopter Textron, który wziął udział w konkursie na nowy zaawansowany śmigłowiec szturmowy dla US Army (Advanced Attack Helicopter). Zwycięzcą rywalizacji okazał się Hughes Model 77/YAH-64, czyli późniejszy Boeing AH-64 Apache.
Historia
Geneza
Amerykańskie doświadczenia zdobyte podczas kofliktu w Wietnamie unaoczniły potrzebę posiadania śmigłowca zdolnego do zapewnienia wsparcia ogniowego jednostkom operującym na ziemi. Pierwszą próbą (udaną) zbudowania maszyny zdolnej do wypełniania tego typu zadań była budowa śmigłowca Bell AH-1 Cobra, który powstał w wyniku głębokiej modyfikacji wielozadaniowego Bell UH-1 Huey. Pierwszym programem mającym na celu zbudowanie maszyny szturmowej od podstaw był ogłoszony w 1964 roku konkurs na nowy, zaawansowany system wsparcia ogniowego z powietrza (Advanced Aerial Fire Support System/AAFSS). Główny akcent w konkursie położono na uzyskanie przez śmigłowiec bardzo dużej szybkości maksymalnej w locie. Efektem prac prowadzonych w ramach AAFSS był Lockheed AH-56 Cheyenne. Niestety jego skomplikowana konstrukcja, wynikająca z potrzeby osiągnięcia przez śmigłowiec prędkości rzędu 400 km/h była powodem kilku katastrof. W międzyczasie, amerykańscy planiści doszli do wniosku, że zdecydowana większość zadań stawianych przed śmigłowcami szturmowymi, może zostać wykonana przez maszyny operujące ze zdecydowanie mniejszą prędkością 268 km/h. Zrezygnowano również z wymagania dotyczącego użycia jednego silnika faworyzując użycie dwóch silników, zwiększających szanse przetrwania na współczesnym polu walki w wypadku uszkodzenia jednej z jednostek napędowych. Nowa strategia użycia śmigłowców szturmowych znalazła swój wyraz w 1972 roku, kiedy to US Army ogłosiła nowy konkurs na zaawansowany śmigłowiec szturmowy Advanced Attack Helicopter (AAH).
Advanced Attack Helicopter
Tak jak w przypadku AAFSS, warunki techniczne jakie musiały spełniać maszyny biorące udział w konkursie, wywodziły się z doświadczeń wietnamskich, to w przypadku AAH, o warunkach technicznych zadecydowała wojna, która się jeszcze nie odbyła, III wojna światowa. Sen z powiek amerykańskim strategom podczas zimnej wojny spędzał rejon w Europie zwany Fulda Gap (luka fuldańska). Był to nizinny rejon pomiędzy Niemcami Wschodnimi i Zachodnimi, który był jedną z dwóch alternatywnych dróg, jakimi pancerne zagony Związku Radzieckiego i państw Układu Warszawskiego miały wtargnąć do Europy Zachodniej. Nazwa pochodzi od miasta Fulda, z rejonu którego miał się rozpocząć atak radzieckich jednostek zmotoryzowanych, które posuwając się pomiędzy okolicznymi górami, miały zająć Frankfurt nad Menem.
Podczas całego okresu zimnej wojny radziecka przewaga w liczbie czołgów była przygniatająca. Według amerykańskich strategów radziecka dominacja na lądzie miała zostać zniwelowana amerykańską przewagą w powietrzu. Taki był również cel powstania nowego śmigłowca szturmowego, którego głównym zadaniem miało być niszczenie za pomocą kierowanych pocisków przeciwpancernych nieprzyjacielskich czołgów. Zakładano, że do niszczenia siły żywej i pojazdów lekko lub nie opancerzonych wystarczy ogień z szybkostrzelnego działka kalibru 30 mm lub niekierowane pociski rakietowe kal. 70 mm. Maszyna miała mieć zdolność do operowania w każdych warunkach atmosferycznych, w dzień i w nocy. Wielkość śmigłowca miała pozwalać na transport dwóch maszyn na pokładzie samolotu Lockheed C-141 Starlifter. Konstrukcja miała umożliwiać osiągnięcie krótkotrwałej prędkości maksymalnej rzędu 268 km/h. Śmigłowiec miał być zdolny do wykonania zawisu przy temperaturze powietrza 35° na wysokości 1219 m, zasięg przebazowania miał wynosić 1482 km. Wymagano również aby w nowej konstrukcji użyto dwóch silników turbowałowych General Electric T700-GE-700, takich samych jakich użyto w transportowym Sikorsky UH-60 Black Hawk. Dzięki takiemu rozwiązaniu spodziewano się zmniejszenia kosztów eksploatacji i obsługi. Nowa maszyna miała również zapewnić przeżycie załodze przy upadku na ziemie z prędkością 12 m/s. Do konkursu stanęły Bell Helicopter Textron, Boeing Vertol, Hughes Aircraft Company, Lockheed Corporation i Sikorsky Aircraft Corporation. 22 czerwca 1973 roku ogłoszono, że finalistami zostały konstrukcje Bella i Toolco Aircraft Division koncernu Hughes Aircraft. Obie firmy podpisały kontrakty na zbudowanie swoich prototypów. Maszyna Bella otrzymała oznaczenie YAH-63 a Hughesa YAH-64.
Projekt
31 stycznia 1975 roku ukończono budowę prototypu przeznaczonego do prób naziemnych. 1 października tego samego roku do swojego pierwszego lotu wzniósł się prototyp oznaczony numerem 74-22246, 21 grudnia do prób w locie dołączył drugi prototyp YAH-63 (73-22247). Było to istotne dla Bella, ponieważ w czerwcu 1976 roku pierwsza z maszyn przeznaczona do prób w locie uległa rozbiciu podczas lądowania. Kontynuowano dalsze testy, włączając do lotów jeden z prototypów początkowo przeznaczonych tylko do prób naziemnych. W lutym 1976 roku US Army zadecydowała, że podstawowym uzbrojeniem przeciwpancernym śmigłowców będą pociski AGM-114 Hellfire. W czerwcu tego samego roku na terenie Edwards Air Force Base rozpoczęły się próby porównawcze dwóch egzemplarzy YAH-63 i dwóch YAH-64. 10 grudnia 1976 roku ogłoszono wyniki rywalizacji, z której zwycięsko wyszedł YAH-64, późniejszy Boeing AH-64 Apache. Tak zakończyła się krótka historia śmigłowca Bella, jeden z prototypów został jeszcze wykorzystany do badania skutków zderzenia z ziemią przy prędkości 12,8 m/s.
Konstrukcja
Bell YAH-63 był dwuosobowym śmigłowcem szturmowym z wolnonośnymi skrzydłami zamontowanymi w układzie średniopłata. Wirnik główny dwułopatowy, mogący pracować po uszkodzeniu łopat pociskami kalibru do 23 mm.. Łopaty wirnika można było ręcznie złożyć. Maszt głowicy składany, podczas lotu w pozycji górnej a do przebazowywania przy użyciu samolotów C-141 lub Lockheed C-5 Galaxy w pozycji dolnej. Dwułopatowe śmigło ogonowe po lewej stronie belki ogonowej, łopaty wykonane z nierdzewnej stali. Półskorupowa kabina załogi z miejscami w układzie tandem. W odróżnieniu od większości śmigłowców szturmowych, w Bellu pierwszy pilot zajmował przedni fotel a pilot-strzelec tylny. Usterzenie ogonowe składające się z dwóch skośnych stateczników pionowych ustawionych prostopadle do belki ogonowej po obu jej stronach, na obu ich końcach zamontowane stateczniki poziome (na górze większy, na dole mniejszy). Obydwa stateczniki poziome sterowane w całości. Podwozie stałe, trójzespołowe z przednim podparciem. Przedni zespół dwukołowy, zespoły główne jednokołowe, przystosowane do przejęcia energii zderzenia z ziemią przy prędkości do 9,75 m/s. Podczas hangarowania lub transportu na pokładzie samolotu podwozie główne można było obniżyć. Jednostkami napędowymi były dwa silniki turbowałowe zamontowane w gondolach zamontowanych po obu stronach kadłuba nad skrzydłami. Fotele pilotów opancerzone, odporne na trafienie pociskiem kalibru do 12,7 mm. Pomiędzy stanowiskiem przednim i tylnym zamontowano pancerną szybę odporną na trafienie pociskiem do 23 mm.
Uzbrojenie
Uzbrojenie strzeleckie składało się z 3-lufowego działka XM-188 kalibru 30 mm umieszczonego tuż pod dziobem maszyny. Działko sterowane było przez pilota siedzącego na przednim fotelu. Zapas nabojów do działka wynosił 800 – 1200 sztuk i umieszczano je w pojemniku pod podłogą kabiny pilotów. Pojemnik był opancerzony z możliwością odstrzelenia pojemnika od śmigłowca. Na czterech podskrzyłowych zaczepach YAH-63 mógł przenosić 16 kierowanych przewodowo przeciwpancernych pocisków BGM-71 TOW lub niekierowne rakiety kalibru 70 mm, umieszczone w pojemnikach.
Bibliografia
- Jacek Nowicki, Przodkowie Apache'a (II), "Aero technika lotnicza", nr 7/8 (1991), s. 15-18, ISSN 0867-6720.
Media użyte na tej stronie
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
U.S. Army YAH-63 file:1652326591-5415