Bellewalia

Bellewalia
Ilustracja
bellewalia rzymska
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

szparagowce

Rodzina

szparagowate

Rodzaj

Bellewalia

Nazwa systematyczna
Bellevalia Lapeyr.
J. Phys. Chim. Hist. Nat. Arts 67: 425 (1808)[3]
Typ nomenklatoryczny

Bellevalia operculata Lapeyr[4]. ≡ B. romana (L.) Sweet[3]

Synonimy
  • Amphibolis Schott & Kotschy
  • Borboya Raf.
  • Busbequia Salisb.
  • Foxia Parl.
  • Rytidolobus Dulac
  • Strangweja Bertol.[3]
Homonimy
  • Bellevalia Scopoli, (nom. rej.) ≡ Clerodendrum L.[4]
  • Bellevalia Roem. & Schult. ≡ Richeria Vahl[4][5]
  • Bellevalia Delile ex Endl. ≡ Althenia F.Petit[4][6]

Bellewalia (Bellevalia Lapeyr.) – rodzaj roślin z rodziny szparagowatych. Obejmuje 74 gatunki występujące na obszarze od strefy śródziemnomorskiej do Azji Środkowej[3].

Nazwa naukowa rodzaju została nadana na cześć Pierre'a de Bellevala, żyjącego w latach 1558–1632 francuskiego botanika, założyciela Ogrodu Botanicznego w Montpellier[7].

Morfologia

bellewalia rzymska
Bellevalia desertorum
Bellevalia nivalis
Pokrój
Wieloletnie rośliny zielne[8].
Pęd
Podziemna cebula zbudowana z białych, łuskowatych liści spichrzowych i nasad liści właściwych, z brązową okrywą[8].
Liście
Liście odziomkowe[9], paskowate lub lancetowate[10].
Kwiaty
Zebrane w grono, wyrastające na głąbiku. Niekiedy rośliny tworzą kilka kwiatostanów. Kwiaty zwykle lekko opuszczone, rzadko wzniesione. Okwiat rurkowaty, zrośnięty do ⅔ długości, powyżej wolny, odgięty, zielonkawobiały, żółty, brązowy, fioletowy lub niebieski. Często u roślin kolor kwiatów zmienia się z czasem. Nitki pręcików wystające z rurki okwiatu. Pylniki krótkie, niebieskie[8].
Owoce
Papierzaste, trójgraniaste, oskrzydlone torebki, zawierające kulistawe nasiona pokryte woskowatym nalotem, rzadziej podługowate i lśniące[8].
Gatunki podobne
Różni się od szafirków niezwężonym okwiatem na wysokości gardzieli, a także raczej białawymi lub brązowawożółtawymi, bladymi kwiatami[10].

Systematyka

Pozycja systematyczna
Rodzaj z podplemienia Hyacinthinae, plemienia Hyacintheae, podrodziny Scilloideae z rodziny szparagowatych Asparagaceae[5].
Wykaz gatunków[3]
  • Bellevalia anatolica B.Mathew & Özhatay
  • Bellevalia assadii Wendelbo
  • Bellevalia aucheri (Baker) Losinsk.
  • Bellevalia behcetii Pinar, Eroglu & Fidan
  • Bellevalia brevipedicellata Turrill
  • Bellevalia chrisii Yildirim & B.Sahin
  • Bellevalia ciliata (Cirillo) T.Nees
  • Bellevalia clusiana Griseb.
  • Bellevalia crassa Wendelbo
  • Bellevalia cyanopoda Wendelbo
  • Bellevalia cyrenaica Maire & Weiller
  • Bellevalia decolorans Bornm.
  • Bellevalia densiflora Boiss.
  • Bellevalia desertorum Eig & Feinbrun
  • Bellevalia douinii Pabot & Mouterde
  • Bellevalia dubia (Guss.) Schult. & Schult.f.
  • Bellevalia edirnensis Özhatay & B.Mathew
  • Bellevalia eigii Feinbrun
  • Bellevalia feinbruniae Freitag & Wendelbo
  • Bellevalia flexuosa Boiss.
  • Bellevalia fominii Woronow
  • Bellevalia galitensis Bocchieri & Mossa
  • Bellevalia glauca (Lindl.) Kunth
  • Bellevalia gracilis Feinbrun
  • Bellevalia hermonis Mouterde
  • Bellevalia heweri Wendelbo
  • Bellevalia hyacinthoides (Bertol.) K.Perss. & Wendelbo
  • Bellevalia juliana Bareka, Turland & Kamari
  • Bellevalia koeiei Rech.f.
  • Bellevalia koyuncui Karabacak & Yildirim
  • Bellevalia kurdistanica Feinbrun
  • Bellevalia leucantha K.Perss.
  • Bellevalia longipes Post
  • Bellevalia longistyla (Miscz.) Grossh.
  • Bellevalia lypskyi (Miscz.) E.Wulff
  • Bellevalia macrobotrys Boiss.
  • Bellevalia malatyaensis Uzunh. & H.Duman
  • Bellevalia mathewii Özhatay & Koçak
  • Bellevalia mauritanica Pomel
  • Bellevalia modesta Wendelbo
  • Bellevalia montana (K.Koch) Boiss.
  • Bellevalia mosheovii Feinbrun
  • Bellevalia multicolor Wendelbo
  • Bellevalia nivalis Boiss. & Kotschy
  • Bellevalia olivieri (Baker) Wendelbo
  • Bellevalia palmyrensis Feinbrun
  • Bellevalia paradoxa (Fisch. & C.A.Mey.) Boiss.
  • Bellevalia parva Wendelbo
  • Bellevalia pseudofominii Özhatay & E.Kaya
  • Bellevalia pseudolongipes Karabacak & Yildirim
  • Bellevalia rixii Wendelbo
  • Bellevalia romana (L.) Sweet – bellewalia rzymska
  • Bellevalia salah-eidii Täckh. & Boulos
  • Bellevalia sasonii Fidan
  • Bellevalia saviczii Woronow – bellewalia Sawicza
  • Bellevalia sessiliflora (Viv.) Kunth
  • Bellevalia shiraziana Parsa
  • Bellevalia sirnakensis (Yild.) Yild.
  • Bellevalia sitiaca Kypriotakis & Tzanoud.
  • Bellevalia speciosa Woronow ex Grossh.
  • Bellevalia spicata (Raf.) Boiss.
  • Bellevalia stepporum Feinbrun
  • Bellevalia tabriziana Turrill
  • Bellevalia tauri Feinbrun
  • Bellevalia trifoliata (Ten.) Kunth
  • Bellevalia tristis Bornm.
  • Bellevalia turkestanica Franch.
  • Bellevalia undulatifolia Özhatay, Gürdal & E.Kaya
  • Bellevalia validicarpa Ponert
  • Bellevalia vuralii B.Sahin & Aslan
  • Bellevalia warburgii Feinbrun
  • Bellevalia webbiana Parl.
  • Bellevalia wendelboi Maassoumi & Jafari
  • Bellevalia zoharyi Feinbrun

Zastosowanie

Rośliny lecznicze
Bellewalia Sawicza stosowana w jest w tradycyjnej medycynie irackiego Kurdystanu do leczenia reumatyzmu i stanów zapalnych. W cebulach tych roślin obecny jest izoflawonod, ograniczający uwalnianie cytokin[11].
W cebulach Bellevalia eigii obecne są izoflawonoidy o działaniu cytotoksycznym i bakteriobójczym[12]. Podobne działanie cytotoksyczne wykazują izoflawonoidy obecne w cebulach B. flexuosa[13].
Rośliny ozdobne
Z uwagi na mniej atrakcyjne kwiaty niż u szafirków, bellewalie rzadko uprawie są jako rośliny ogrodowe. W uprawie spotyka się gatunki o niebieskiej barwie kwiatów[10].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-05] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-05] (ang.).
  3. ↑ a b c d e Plants of the World Online (ang.). The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2021-03-07].
  4. ↑ a b c d Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum) (ang.). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2021-03-07].
  5. ↑ a b USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) (ang.). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2021-03-07].
  6. ↑ Global Biodiversity Information Facility (GBIF) Backbone Taxonomy (ang.). GBIF Secretariat. [dostęp 2021-03-10].
  7. ↑ David Gledhill: The names of plants. Wyd. 4. Cambridge University Press, 2008. ISBN 978-0-511-47376-0.
  8. ↑ a b c d P. Speta: Hyacinthaceae. W: Klaus Kubitzki: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 3: Flowering Plants. Monocotyledons: Lilianae (except Orchidaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 283. DOI: 10.1007/978-3-662-03533-7. ISBN 978-3-662-03533-7. (ang.)
  9. ↑ S.I. Ali: Bellevalia in Flora of Pakistan @ efloras.org. www.efloras.org. [dostęp 2021-03-11].
  10. ↑ a b c Plant Encyclopaedia (ang.). Alpine Garden Society. [dostęp 2021-03-11].
  11. ↑ Monica Savio, Mohammed Farhad Ibrahim, Chiara Scarlata, Matteo Orgiu i inni. Anti-Inflammatory Properties of Bellevalia saviczii Root Extract and Its Isolated Homoisoflavonoid (Dracol) Are Mediated by Modification on Calcium Signaling. „Molecules”. 24 (18), s. 3376, 2019-09-17. DOI: 10.3390/molecules24183376. 
  12. ↑ Feras Alali, Tamam El-Elimat, Hanan Albataineh, Qosay Al-Balas i inni. Cytotoxic Homoisoflavones from the Bulbs of Bellevalia eigii. „Journal of Natural Products”. 78 (7), s. 1708–1715, 2015-07-24. DOI: 10.1021/acs.jnatprod.5b00357. 
  13. ↑ Tamam El-Elimat, José Rivera-Chávez, Joanna E. Burdette, Austin Czarnecki i inni. Cytotoxic homoisoflavonoids from the bulbs of Bellevalia flexuosa. „Fitoterapia”. 127, s. 201–206, 2018-06. DOI: 10.1016/j.fitote.2018.02.022. 

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Bellevalia romana close-up2.jpg
Autor: Meneerke bloem, Licencja: CC BY-SA 3.0
Bellevalia romana close-up
Bellevalia nivalis kz4.jpg
Autor: Krzysztof Ziarnek, Kenraiz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bellevalia nivalis in Kavo Gkreko, Cyprus
Bellevalia desertorum 1.jpg
Autor: Gideon Pisanty (Gidip) גדעון פיזנטי, Licencja: CC BY 3.0
Bellevalia desertorum Eig & Feinbrun, Beer Sheba, Israel, January 25, 2012.
Curtis's botanical magazine (10594510916).jpg

Tub h It uri

rnlJuly J.JXP iSanCt