Beret

Brazylijski aktor Stênio Garcia w berecie

Beret (z fr. béret, co wywodzi się z regionalnej formy francuskiej, względnie z staroprowansalskiego: berret, dalej z późnej łaciny: birrus – „płaszcz z kapturem”) – miękkie, płaskie, okrągłe nakrycie głowy bez daszka czy otoku, wykonywane z filcu, moheru, aksamitu lub dzianiny; bywa wykończony małym ogonkiem na górze, tzw. antenką.

Na początku beret był głównie męskim nakryciem głowy. W XV wieku upowszechnił się jako nakrycie głowy warstw wykształconych. Z czasem zaczął być noszony przez artystów, przeniknął też do ubioru warstw niższych – żołnierzy zaciężnych, pasterzy, robotników. W XX wieku wszedł także do ubioru kobiecego jako oznaka niezależności i emancypacji.

Berety w wojskowości

Gen. Mieczysław Bieniek w berecie

Żołnierze ŻW w szkarłatnych beretach charakterystycznych dla tej formacji

Berety stanowią część umundurowania wielu jednostek wojskowych na całym świecie. Zazwyczaj żołnierze noszą je przekrzywione na prawą stronę, ale w niektórych armiach europejskich (np. francuskiej) berety noszone są przekrzywione na lewą stronę. Kolor beretu oznacza najczęściej rodzaj formacji wojskowej, do której należy noszący go żołnierz.

Historia użycia beretu w wojsku sięga przynajmniej XVI wieku, gdy ozdobny beret bywał stałym elementem ekstrawaganckiego ubioru landsknechtów. Do formalnego umundurowania współczesnych wojsk wprowadzono beret po raz pierwszy w końcu XIX wieku, kiedy we Francji stworzono oddziały strzelców alpejskich.

Berety w Wojsku Polskim

W okresie międzywojennym czarne berety nosili żołnierze jednostek pancernych i zmotoryzowanych. Podczas II wojny światowej od roku 1943 wszystkie jednostki lądowe Polskich Sił Zbrojnych nosiły berety. Wynikało to z zastąpienia przez Brytyjczyków furażerek beretami. W okresie PRL były używane przez żołnierzy Marynarki Wojennej (czarne), oddziałów i pododdziałów czołgów (czarne), powietrznodesantowych i specjalnych (bordowe) oraz jednostki obrony wybrzeża (jasnoniebieskie). Ponadto żołnierze wszystkich rodzajów wojsk do ubrania roboczego nosili beret granatowy.

Po roku 1990 berety stały się typowym elementem umundurowania w Wojsku Polskim.

Zgodnie z przepisami (§ 13. ust 2. oraz § 32. ust. 4. pkt 2) rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 2 grudnia 2004 z późniejszymi zmianami w sprawie wzorów oraz noszenia umundurowania i oznak wojskowych przez żołnierzy zawodowych i kandydatów na żołnierzy zawodowych (Dz. U. z dnia 13 stycznia 2005) w Polsce żołnierze oraz słuchacze uczelni wojskowych noszą berety w kolorach:

• czarnym – w Marynarce Wojennej i JW Nr 4026, w jednostkach pancernych, pododdziałach czołgów i jednostkach 11 Dywizji Kawalerii Pancernej
• bordowym – w jednostkach desantowo-szturmowych, powietrznodesantowych i jednostkach wojskowych kawalerii powietrznej
• niebieskim – w jednostkach obrony wybrzeża i Centrum Szkolenia Na Potrzeby Sił Pokojowych
• szkarłatnym – w jednostkach Żandarmerii Wojskowej
• brązowym – w jednostkach obrony terytorialnej (znów stosowane)
• szarym – w Jednostce Wojskowej Nr 2305 (GROM)
• zielonym – w pozostałych jednostkach Wojsk Lądowych
• ciemnozielonym (zielona czerń) – w Wojskach Specjalnych (z wyjątkiem Jednostek Wojskowych Nr 2305 i Nr 4026)^[1]

Czarne berety używane są często przez weteranów II wojny światowej z Armii Krajowej. Ponadto spotyka się berety stalowe w niektórych jednostkach przynależących do Sił Powietrznych.

Berety w innych polskich służbach mundurowych

• Czarny – Kadeci SAPSP (Szkoły Aspirantów Państwowej Straży Pożarnej) oraz strażacy używają beretów jako część munduru służbowego w którym wykonują swoje czynności. Beret jest noszony na prawą stronę; Straż Graniczna, funkcjonariusze noszący polowe umundurowanie marynarki wojennej^[2].
• Stalowy – Straż Graniczna, funkcjonariusze noszący polowe umundurowanie sił powietrznych^[2].
• Granatowy – SPAP (Samodzielny Pododdział Antyterrorystyczny Policji).
• Ciemnogranatowy – Agencja Wywiadu^[3]
• Jasnozielony – Straż Graniczna (obecnie zastąpione przez czapki typu kepi).
• Zielony – Służba Kontrwywiadu Wojskowego^[4] i Służba Wywiadu Wojskowego^[5].
• Szafirowy – Biuro Ochrony Rządu; nieistniejące Nadwiślańskie Jednostki Wojskowe MSWiA.

Zobacz też

• moherowe berety
• Zielone Berety
• czerwone berety
• Mistrzostwa Świata w Rzucie Beretem
• Berety w Wojsku Polskim

Przypisy

Bibliografia

• Krystyna Kubalska-Sulkiewicz, Monika Bielska-Łach, Anna Manteuffel-Szarota: Słownik terminologiczny sztuk pięknych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-12365-9.