Berk-i Satvet

Berk-i Satvet

Klasa	krążownik torpedowy
Typ	Peyk
Historia
Stocznia	Germania w Kilonii
Położenie stępki	luty 1906
Wodowanie	1 grudnia 1906
Imperium Osmańskie
Nazwa	Berk-i Satvet
Wejście do służby	listopad 1907
Turecka Marynarka Wojenna
Nazwa	Berk
Wejście do służby	1924
Wycofanie ze służby	1945
Los okrętu	złomowany w 1953-1955
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	775 ton (1907) 850 t (1938)
Długość	80,1 m (m.p.)
Szerokość	8,4 m
Zanurzenie	4,6 m
Napęd
2 pionowe maszyny parowe potrójnego rozprężania (moc indykowana 5100 KM) 4 kotły wodnorurkowe, 2 śruby
Prędkość	22 węzły (na próbach)
Zasięg	3240 Mm[1]
Uzbrojenie
• 1907: 2 działa 105 mm L/40 6 dział 57 mm L/40 2 działka 37 mm 2 km 3 wt 450 mm • 1938: 2 działa 88 mm L/40 4 działka 37 mm 2 wt 450 mm
Załoga	125 (1907) 145 (1915)

Berk-i Satvet, później Berk – turecki krążownik torpedowy typu Peyk z początku XX wieku. Służył w marynarce Imperium Osmańskiego od 1907 roku, a następnie po modernizacji, jako TGC „Berk” w marynarce Republiki Turcji od 1925 do 1945 roku. Brał udział w I wojnie bałkańskiej i I wojnie światowej.

Zbudowany został w niemieckiej stoczni Krupp Germania w Kilonii, wodowany w 1906 roku. Wyporność po zbudowaniu wynosiła 775 ton. Główne uzbrojenie stanowiły początkowo dwie armaty kalibru 105 mm i sześć kalibru 57 mm oraz trzy wyrzutnie torped kalibru 450 mm.

Budowa i opis

Wraz z bliźniaczym „Peyk-i Şevket”, okręt został zamówiony dla floty Imperium Osmańskiego w niemieckiej stoczni Krupp Germania w Kilonii 18 stycznia 1903 roku^[2]. Klasyfikowane były jako krążowniki torpedowe (tur. torpido-kruvazör)^[2], aczkolwiek w literaturze są często określane jako kanonierki torpedowe^[1]. Stępkę pod budowę „Berk-i Satvet” położono w lutym 1906 roku, kadłub zwodowano 1 grudnia tego roku^[2]. Budowę prowadzono pod numerem stoczniowym 127^[2]. Nazwa „Berk-i Satvet” oznaczała Błyskawica Wszechmocnego, później skrócona do „Berk”^[3].

Okręty miały charakterystyczną sylwetkę, z taranową dziobnicą, podniesionym pokładem dziobowym ciągnącym się na ponad 1/3 kadłuba, a dalej z podwyższonym nadburciem, i dwoma szeroko rozstawionymi kominami^[4]. Wyporność (niesprecyzowana) wynosiła początkowo 775 ton, a po modernizacji 850 ton^[2]. Długość między pionami wynosiła 80 m, a szerokość 8,4 m^[2]. Napęd stanowiły dwie pionowe maszyny parowe potrójnego rozprężania o łącznej mocy indykowanej 5100 KM, napędzające dwie śruby^[2]. Parę dostarczały cztery kotły wodnorurkowe Schulza^[2]. Na próbach okręty rozwijały prędkość do 22 węzłów, w 1915 roku prędkość spadła do 18 węzłów^[2].

Początkowe uzbrojenie stanowiły dwa działa kalibru 105 mm Krupp o długości lufy L/40 (40 kalibrów) umieszczone w maskach przeciwodłamkowych na pokładzie dziobowym i rufowym oraz sześć dział kalibru 57 mm Krupp L/40, rozmieszczone po trzy na burtach^[2]. Zapas amunicji kalibru 105 mm wynosił 691 pocisków, zaś 57 mm - 1800 pocisków^[2]. Uzbrojenie uzupełniały dwa działka 37 mm Krupp i dwa karabiny maszynowe Hotchkiss^[2]. Uzbrojenie torpedowe składało się z jednej stałej nadwodnej wyrzutni torped 450 mm w stewie dziobowej i dwóch obrotowych wyrzutni 450 mm na pokładzie, umieszczonych po jednej na burcie^[2].

W latach 1936–1938 okręty przeszły modernizację w Turcji, która zmieniła i unowocześniła sylwetkę okrętów. Zastosowano konwencjonalny dziób, o prostej lekko wychylonej dziobnicy; zmieniono także kształt rufy^[5]. Po modernizacji uzbrojenie stanowiły dwa działa kalibru 88 mm Krupp L/40 na pokładzie dziobowym i rufowym, cztery działka kalibru 37 mm Krupp i dwie wyrzutnie torped^[2] (inne dane co do artylerii: dwa działa 88 mm L/45 i cztery działa 57 mm^[5]). Zdemontowano przy tym mało użyteczną stałą dziobową wyrzutnię torped^[5]. „Berk” mógł ponadto stawiać 25 min^[2].

Służba

„Berk-i Satvet”

13 listopada 1907 roku oba okręty przybyły do Stambułu z Kilonii i w tym miesiącu zostały wcielone do służby^[2]. W maju 1909 roku oba wzięły udział w pierwszych od ponad dwudziestu lat manewrach floty na Morzu Marmara^[6].

„Berk-i Satvet” brał aktywny udział w działaniach I wojny bałkańskiej, osłaniając od 19 listopada 1912 roku transporty u wybrzeży Bułgarii i Rumunii przed bułgarskimi torpedowcami^[7]. Następnie został przeniesiony w rejon Dardaneli, biorąc wraz z krążownikiem „Mecidiye” udział w potyczce z greckimi niszczycielami koło Imroz 22 grudnia 1912 roku i ponownie 4 i 10 stycznia 1913 roku^[8]. 18 stycznia wziął udział w bitwie koło Lemnos^[8]. 4 lutego 1913 wraz z „Nul-ür Bahir” ostrzeliwał wojska bułgarskie w Şarköy i Mürefte nad Morzem Marmara, po czym ponownie wraz z innymi okrętami ostrzeliwał Şarköy 8 lutego8 lutego 1913 roku, wspierając turecki desant^[9][10]. Wystrzelił wówczas 84 pociski kalibru 105 mm^[11]. „Berk-i Satvet” uczestniczył w dalszych akcjach floty z Dardaneli w marcu i kwietniu 1913 roku, w tym 9 marca zatrzymał francuski statek „Henri” podejrzany o kontrabandę^[12].

„Berk-i Satvet” brał następnie udział w działaniach I wojny światowej na Morzu Czarnym, poczynając od ostrzelania rosyjskich portów przez okręty tureckie bez wypowiedzenia wojny 29 października 1914 roku. Wraz z krążownikiem „Midilli”, ostrzelał tego dnia port w Noworosyjsku, niszcząc zbiorniki paliwa i uszkadzając siedem statków oraz topiąc jeden („Nikołaj”, 1085 BRT)^[13]. 6 listopada wraz z krążownikiem liniowym „Yavyz Sultan Selim” wyszedł w celu ostrzelania portu w Sewastopolu, lecz okręty tureckie zostały skierowane zamiast tego na bezowocne poszukiwanie floty rosyjskiej u brzegów tureckich^[13]. Od 5 grudnia 1914 roku „Berk-i Satvet” osłaniał transporty wojska do Rize^[14]. 2 stycznia 1915 roku, podczas eskortowania statku „Yeşilirmak” do Zonguldaku z krążownikami „Midilli” i „Hamidiye”, „Berk-i Satvet” został uszkodzony na rosyjskiej minie przed Bosforem, która zniszczyła mu śruby i rufę^[14]. Okręt utrzymał się na wodzie i został odholowany do Istinye^[14]. Powrócił do służby po remoncie dopiero w 1917 roku^[2] (według innych informacji, na początku 1918 roku^[15]). Od kwietnia 1918 roku patrolował na Morzu Czarnym^[15]. Pozostał jednym z niewielu większych tureckich okrętów aktywnych po lipcu 1918 roku^[15]. W październiku 1923 roku był jednak już wykazany jako nieaktywny^[16].

Po utworzeniu świeckiej Republiki Turcji, w 1924 roku okręt został przemianowany na „Berk”^[2]. Na przełomie 1924/1925 został wyremontowany przez T.C. Gölcük Tersane w Gölcük i ponownie wcielony do służby w 1925 roku^[2].

W latach 1937-1938 okręt przeszedł modernizację w T.C. Gölcük Tersane^[2]. Po modernizacji uzbrojenie stanowiły 2 działa kalibru 88 mm Krupp o długości lufy L/40 na pokładzie dziobowym i rufowym, 4 działka kalibru 37 mm Krupp i 2 wyrzutnie torped. W odróżnieniu od okrętu bliźniaczego, „Berk” mógł ponadto stawiać 25 min^[2].

Podczas II wojny światowej Turcja do początku 1945 roku była neutralna i okręt nie uczestniczył w działaniach bojowych. Został wycofany ze służby w 1945 roku i złomowany w latach 1953-1955 w Izmicie^[2].

Przypisy

Bibliografia

• Bernd Langensiepen, Ahmet Güleryüz: The Ottoman steam navy 1828-1923. Conway Maritime Press, 1995. ISBN 0-85177-610-8. (ang.)
• Robert Gardiner, Randal Gray: Conway’s All The World’s Fighting Ships 1906-1921. (red.). Londyn: Conway Maritime Press, 1985, s. 392. ISBN 0-85177-245-5. (ang.)
• Siergiej Patianin, M. Barabanow. Korabli Wtoroj mirowoj wojny. WMS Bałkanskich gosudarstw i stran Wostocznogo Sriediziemnomorja. „Morskaja Kampanija”. Nr 3′2007, 2007. Moskwa (ros.).