Berlinka (statek)

Berlinka na carskim herbie guberni łomżyńskiej i Łomży

Berlinka – płaskodenny statek rzeczny (dawniej żaglowy), większy od szkuty i dubasa.

Charakterystyczną cechą berlinek były tzw. kafy^[1], które zmniejszały opór wody i podnosiły efektywność łodzi podczas płynięcia pod prąd^[2]. Były to spiczaste dzioby, które powstawały z wygiętych ku górze desek dna. W XVIII wieku ich długość mogła dochodzić do 30% całkowitej długości statku, z czasem ulegały one skróceniu^[1]. Inne cechy berlinek to: płaskie dno o poszyciu montowanym na styk i lekko rozchylone burty^[1].

W dziobowej części statku ustawiano maszt na którym rozpinano żagiel rozprzowy^[1]. Ponieważ na rzece podczas mijania przepraw mostowych maszt mógłby przeszkadzać, można było go złożyć^[1]. Żagla używano tylko przy wiatrach wiejących od rufy. Podczas spływu w dół rzeki, na płytkich i krętych odcinkach posługiwano się długimi tykami, którymi odpychano się od dna^[2]. Do kierowania statkiem służył ster mocowany na kafie rufowej. Berlinki miały od 19 do 40 metrów długości i od 2,5 do 4,5 metrów szerokości^[1] i ładowność od 200-600 ton^[3]. Statek wymagał do obsługi 3 osób^[3].

Berlinki budowano zarówno z drewna dębowego jak i sosnowego. Jednak trwałość tych ostatnich wynosiła 5-6 lat^[2], podczas gdy dębowe mogły pływać nawet 10-12 lat^[2].

Berlinka nieposiadająca szpiczastego dziobu (kafy) była nazywana kogutem. W XIX wieku bardzo często użytkowana na wodach Wisły, Narwi (Szlak Batorego) i Bugu.

Według pamiętników Zygmunta Glogera załadowana berlinka pod pełnymi żaglami potrafiła płynąć w górę Wisły z prędkością konia biegnącego kłusem.

Berlinka występowała na carskim herbie Łomży i guberni łomżyńskiej.

Plan berlinki (rekonstrukcja z 1880 r.)

Przypisy