Bernikla białolica

Bernikla białolica
Branta leucopsis[1]
(Bechstein, 1803)[2]
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

blaszkodziobe

Rodzina

kaczkowate

Podrodzina

gęsi

Plemię

Anserini

Rodzaj

Branta

Gatunek

bernikla białolica

Synonimy
  • Anas leucopsis Bechstein, 1803[2]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
Status iucn3.1 LC pl.svg
Zasięg występowania
Mapa występowania
Obszary lęgowe, zimowiska i trasy migracji

Bernikla białolica[4] (Branta leucopsis) – gatunek dużego ptaka z podrodziny gęsi (Anserinae) w rodzinie kaczkowatych (Anatidae). Monotypowy[5][6]; nie jest zagrożony wyginięciem.

Zasięg występowania

Bernikla białolica zamieszkuje wschodnią Grenlandię, Svalbard, Nową Ziemię, rozrzucone stanowiska w północno-zachodniej Syberii, Skandynawii i rejonie Bałtyku[5]. Na bałtyckich wyspach Olandii i Gotlandii od lat 70. rośnie populacja lęgowa. Zimuje głównie w północnej Wielkiej Brytanii i na wybrzeżach Morza Północnego[5].

W Polsce pojawia się stosunkowo rzadko na przelotach; bardzo nielicznie zimuje na zachodzie kraju[7]. W latach 2013–2018 liczebność populacji zimującej w Polsce szacowano na 200–500 osobników[8].

Morfologia

Długość ciała 58–71 cm, rozpiętość skrzydeł 132–145 cm; masa ciała 1290–2400 g, przy czym samice najczęściej w przedziale 1300–1900 g, natomiast samce 1500–2200 g[9].

Gęś średniej wielkości, między płciami nie ma różnic w wielkości i ubarwieniu. Potylica, szyja i pierś czarne. Spód ciała biały, wierzch szaroniebieski z poprzecznymi prążkami. Głowa poza potylicą biała (co ją wyróżnia od innych gęsi), dziób i łapy czarne. Młodociane są pokryte szarobrązowym nalotem, a ich białe policzki mają brunatny odcień od brunatnych piór rozsianych wśród białych. Takie upierzenie utrzymuje się przez dwa lata. W locie widać biały, czarno zakończony ogon i ciemny spód skrzydeł. Lotki na końcach brązowe lub brązowawe u dorosłych, a z białym paskiem u młodych.

Ekologia i zachowanie

Jaja z kolekcji muzealnej
Pisklę bernikli białolicej
Biotop
Skaliste obszary tundry w pobliżu morskiego wybrzeża, jeziora, rzeki lub wyspy na jeziorze. Zimuje na położonych w pobliżu morza łąkach i polach.
Głos
Powtarzalne „gwak gwak” przypominające szczekanie.
Gniazdo
Na skalistym pagórku, w pobliżu morskiego brzegu. Jako ptak towarzyski tworzy kolonie różnej wielkości, zwykle z innymi ptakami morskimi. Gniazdo umieszczone jest zazwyczaj na wzniesieniu, nawet do kilkudziesięciu metrów nad poziomem terenu. Jest to zagłębienie w ziemi otoczone kamieniami, a wypełnione obficie puchem, mchem, porostami i trawą. Od gniazd innych gęsi odróżniają je wały zbudowane z odchodów. Wynika to z tego, że samica ani na chwilę nie opuszcza swojego gniazda, bo szybko byłoby splądrowane przez mewy i wydrzyki.
Jaja
W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając 2 do 9 (zazwyczaj 4 do 5) białych lub żółtawych jaj. Jaja mają średnio wymiary 76 × 50 mm i ważą 107 g.
Wysiadywanie i dorastanie
Jaja wysiadywane są przez okres 24–26 dni przez samicę, podczas gdy samiec broni gniazda i trzyma się w pobliżu. Jest to trudny okres dla przyszłych rodziców, są bardzo wychudzeni, bo niewiele jedzą. Pisklęta opuszczają gniazdo po wykluciu; po obeschnięciu wyskakują z gniazda i zmierzają ku wodzie, w przypadku, gdy gniazdo jest na skałach. Czasem jednak gąsięta wynoszone są przez rodziców w dziobach lub na plecach. Usamodzielniają się po 40–45 dniach. Uczą się latać po 7. tygodniu życia. Odlatują na zimowisko pod koniec sierpnia i na początku września, skąd powracają dopiero w maju.
Pożywienie
Tam, gdzie gniazduje, spożywa tylko pokarm roślinny, ale na zimowisku bernikla żywi się również mięczakami i skorupiakami morskimi.

Status i ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody bernikla białolica jest klasyfikowana jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. W 2015 roku liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International, wynosiła około 880 tysięcy osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy[3].

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[10].

Zobacz też

Przypisy

  1. Branta leucopsis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. a b J.M. Bechstein: Ornithologisches Taschenbuch von und für Deutschland, oder, Kurze Beschreibung aller Vögel Deutschlands für Liebhaber dieses Theils der Naturgeschichte. Leipzig: Carl Friedrich Enoch Richter, 1803, s. 424. (niem.).
  3. a b BirdLife International, Branta leucopsis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020 [online], wersja 2020-2 [dostęp 2020-07-17] (ang.).
  4. Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Anserini Vigors, 1825 (1815) (wersja: 2020-01-10). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-07-16].
  5. a b c Carboneras, C. & Kirwan, G.M.: Barnacle Goose (Branta leucopsis). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-19)].
  6. F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Screamers, ducks, geese, swans. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-04]. (ang.).
  7. Bernikla białolica (Branta leucopsis). [w:] ptaki.info [on-line]. [dostęp 2021-05-04].
  8. Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019. 
  9. C. Carboneras & G.M. Kirwan: Barnacle Goose (Branta leucopsis), version 1.0. W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.bargoo.01. [dostęp 2020-07-17]. (ang.). Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji
  10. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Bibliografia

  • Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
  • Carles Carboneras: Family Anatidae (Ducks, geese and Swans). W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992. ISBN 84-87334-10-5. (ang.).
  • Przemysław Busse (red.), Zygmunt Czarnecki, Andrzej Dyrcz, Maciej Gromadzki, Roman Hołyński, Alina Kowalska-Dyrcz, Jadwiga Machalska, Stanisław Manikowski, Bogumiła Olech: Ptaki. T. I. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0563-0.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Closed Access logo alternative.svg
Autor: Jakob Voß, influenced by original art designed at PLoS, modified by Wikipedia users Nina and Beao, Licencja: CC0
Closed Access logo, derived from PLoS Open Access logo. Alternative version.
Status iucn3.1 LC pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Branta leucopsis map.png
Autor: MPF, Licencja: CC BY-SA 3.0
Distribution map of Branta leucopsis.

Sources:

  • Balmer, D., et al. (2013). Bird Atlas 2007-11. BTO.
  • Feige, N., et al. (2008). Newly established breeding sites of the Barnacle Goose Branta leucopsis in North-western Europe – an overview of breeding habitats and colony development. Vogelwelt 129: 244–252.
  • Snow, D. W., & Perrins, C. M. (1998). The Birds of the Western Palearctic, concise ed. Oxford.
Branta leucopsis MHNT.ZOO.2010.11.14.1.jpg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 4.0
Egg of barnacle goose Collection of Jacques Perrin de Brichambaut.