Beschorneria

Beschorneria
Ilustracja
Beschorneria tubiflora
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

szparagowce

Rodzina

szparagowate

Rodzaj

Beschorneria

Nazwa systematyczna
Beschorneria Kunth
Enum. Pl. 5: 844 (1850)[3]
Typ nomenklatoryczny

Beschorneria tubiflora (Kunth & C.D.Bouche) Kunth[4]

Beschorneria Kunthrodzaj roślin z rodziny szparagowatych. Obejmuje 8 gatunków występujących w Meksyku, Gwatemali i Hondurasie[3]. Gatunek Beschorneria yuccoides został introdukowany do Argentyny i Nowej Zelandii[3].

Nazwa naukowa rodzaju została nadana na cześć Friedricha Beschornera, żyjącego w latach 1806-1873 niemieckiego lekarza i botanika, dyrektora Zakładu Psychiatrycznego w Owińskach w ówczesnej Prowincji Poznańskiej[5].

Morfologia

Beschorneria tubiflora
Beschorneria albiflora
Beschorneria rigida
Beschorneria yuccoides
Pokrój
Wieloletnie rośliny zielne, bezłodygowe, krótkołodygowe (B. wrightii) do łodygowo-drzewiastych (B. albiflora), tworzące kępy[6].
Pęd
Włókniste do mięsistego, kurczliwe kłącze[6].
Liście
Wzniesione lub opadające, równowąsko-lancetowate lub odwrotnie lancetowate, zwężone do nasady, o długości od 30 do 150 cm. Nasady poszerzone, tworzące pochwę. Blaszki liściowe łykowate, miękkie, ostrogrzbieciste, kanalikowate, przeważnie nagie lub niekiedy brodawkowate powyżej i/lub szorstkie poniżej, zielone do modrych, niekiedy owoszczone. Wierzchołki zakończone długim, miękkim wyrostkiem. Brzegi całe lub drobno ząbkowane[6].
Kwiaty
Zebrane w grono lub wiechę z kilkoma rozgałęzieniami. Kwiatostany proste lub łukowato wygięte. Głąbik zielonkawy, różowy lub czerwonawy. Przysadki wydatne, czerwone, różowe lub żółte, szerokie i długie, lancetowate do jajowatych. Szypułki zgięte wierzchołkowo. Kwiaty zwisłe, promieniste, obupłciowe lub rzadziej funkcjonalnie jednopłciowe (u B. yuccoides), wyrastające pojedynczo lub w wiązkach od 2 do 5. Listki okwiatu lancetowate, niemal równej długości, wolne, ale zbiegające się w rurkę, zielonkawe, żółtawa, różowe lub czerwone, wierzchołkowo rozchylone, zielone, białawe lub żółtawe, odosiowo ostrorzbieciste, doosiowo brodawkowate lub krótko omszone. Nitki pręcików nitkowate, lekko zgrubiałe u nasady, brodawkowate, mniej więcej długości listków okwiatu, białawe lub zielonkawe. Pylniki podługowate, dołączone grzbietowo, obrotne, zielonkawe lub żółtawe. Pyłek uwalniany w monadach lub tetradach. Zalążnia dolna, podługowata, trójgraniasta, z sześcioma żebrami, trójkomorowa, naga lub rzadko omszona z trzema miodnikami położonymi przegrodowo. Szyjka słupka nitkowata, brodawkowata, tej samej długości lub dłuższa od pręcików, u nasady nabrzmiała i nabiegła w trzy grzbiety. Znamię słupka nieco trójwrębne, brodawkowate, rzadko orzęsione[6].
Owoce
Wzniesione lub zwisłe, kulistawe lub maczugowate, trójgraniste, dziobowate torebki z pozostałościami listków okwiatu. Nasiona płasko-wypukłe, lśniąco czarne lub czarniawe[6].

Biologia

Rozwój
Geofity ryzomowe. Zapylane przez kolibry i motyle zawisakowate[6].
Siedlisko
Od skalistych lasów suchych do lasów mglistych[6].
Genetyka
Liczba chromosomów 2n = 60[6].

Systematyka

Pozycja systematyczna
Rodzaj z podrodziny agawowe Agavoideae z rodziny szparagowatych Asparagaceae[7].
Wykaz gatunków[3]
  • Beschorneria albiflora Matuda
  • Beschorneria calcicola García-Mend.
  • Beschorneria dubia Carrière
  • Beschorneria rigida Rose
  • Beschorneria septentrionalis García-Mend.
  • Beschorneria tubiflora (Kunth & C.D.Bouché) Kunth
  • Beschorneria wrightii Hook.f.
  • Beschorneria yuccoides K.Koch

Zastosowania

Rośliny ozdobne
Beschorneria yuccoides jest uprawiana w krajach o ciepłym klimacie jako roślina ogrodowa. Kwitnie późną wiosną i latem. Rozrasta się w kępy. Wymaga stanowiska słonecznego do częściowo zacienionego, dobrze przepuszczalnej gleby i raczej sporadycznego podlewania. W Polsce nie może być uprawiana w gruncie (strefy mrozoodporności: 8-11)[8]. W uprawie spotyka się również inne gatunki tej rośliny[6].
Pozostałe zastosowania
Liście niektórych gatunków są używane jako substytut mydła. Świeże kwiaty czasami są smażone z jajkami. Liście i kwiaty B. yuccoides są stosowane jako krople przeciw katarowi u owiec[6].

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-03-05] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-05] (ang.).
  3. a b c d Plants of the World Online (ang.). The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2021-03-07].
  4. Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum) (ang.). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2021-03-07].
  5. Urs Eggli: Etymological dictionary of succulent plant names. Berlin: Springer, 2013, s. 25. ISBN 978-3-662-07125-0.
  6. a b c d e f g h i j Thiede J.: Beschorneria. W: Urs Eggli, Reto Nyffeler: Illustrated Handbook of Succulent Plants: Monocotyledons. Wyd. 2nd. Berlin: Springer, 2020. ISBN 978-3-662-56484-4.
  7. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) (ang.). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2021-03-07].
  8. Nora Harlow: Gardening in Summer-Dry Climates Plants for a Lush, Water-Conscious Landscape.. North Adams: Timber Press, Incorporated, 2021. ISBN 978-1-64326-029-7.

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Beschorneriarigida.jpg
Beschorneria rigida at the UC Berkeley Botanical Garden, California, USA. Identified by sign.
Beschorneria tubiflora Curtis.png
Beschorneria tubiflora botanical illustration
Beschorneria tubiflora 01.jpg
Autor: Krzysztof Golik, Licencja: CC BY-SA 4.0
Inflorescence of Beschorneria tubiflora in Dunedin Botanic Garden, Dunedin, New Zealand