Bezrzecze (powiat policki)

Bezrzecze
osada
Ilustracja
Kościół pw. Maryi Królowej Różańca Świętego w Bezrzeczu
Państwo

 Polska

Województwo

 zachodniopomorskie

Powiat

policki

Gmina

Dobra (Szczecińska)

Wysokość

68 m n.p.m.

Liczba ludności (2021)

5228[1]

Strefa numeracyjna

91

Kod pocztowy

71-219

Tablice rejestracyjne

ZPL

SIMC

0774144

Położenie na mapie gminy Dobra (Szczecińska)
Mapa konturowa gminy Dobra (Szczecińska), po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Bezrzecze”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego
Mapa konturowa województwa zachodniopomorskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Bezrzecze”
Położenie na mapie powiatu polickiego
Mapa konturowa powiatu polickiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Bezrzecze”
Ziemia53°27′23″N 14°27′42″E/53,456389 14,461667
Granica administracyjna pomiędzy Bezrzeczem – dzielnicą Szczecina, a wsią Bezrzecze przecina ul. Koralową

Bezrzecze[2] (do 1945 niem. Brunn, 1945-1946 Broń[3]) – osada[4] w północno-zachodniej Polsce położona w województwie zachodniopomorskim, w powiecie polickim, w gminie Dobra (Szczecińska).

Według danych urzędu gminy z 31 grudnia 2016 osada miała 4408 mieszkańców.

Sołectwo Bezrzecze obejmuje jedynie osadę Bezrzecze[5].

Sąsiaduje z zachodnimi osiedlami Szczecina: Bezrzecze i Krzekowo. Położone jest w odległości ok. 7 km od granicy polsko-niemieckiej.

Geografia

Leży na szczycie (kulminacja na wysokości 67,8 m n.p.m.)[6] i zboczach wału morenowego, tzw. Wału Bezleśnego, rozciągającego się na przestrzeni kilkunastu kilometrów – od Bezrzecza do brzegu Odry w Siadle Dolnym.

Z osiedla wypływa rzeczka Bukowa, nad którą archeolodzy stwierdzili występowanie osadnictwa ludzkiego już w neolicie.

Miejscowość założona na planie ulicówki. Zabudowa wsi niska – w większości współczesne budownictwo jednorodzinne. Głównymi ulicami są Koralowa i Górna. Komunikację zapewniają linie autobusowe 222, 225 i 227 (dzienne) oraz 527 (nocna).

Historia

Najwcześniejsze dzieje

Pierwsza wzmianka źródłowa o wsi „Beseritz” tj. Bezrzecze, a więc miejscu gdzie nie ma rzeki pochodzi z 1260 r. W 1266 książę Barnim przekazał fundacji mariackiej ze Szczecina wieś Bezrzecze oraz połowę wsi Głębokie[7]. Kolejna wzmianka pochodzi z 15 lutego 1271 (należąca do Dietricha von Salzwedela wieś Brunnecke)[8], następna zaś z 1277 w postaci Brunne jest już pochodzenia niemieckiego oznaczającą „studnię”, zagłębienie pomiędzy dwoma niewielkimi wzniesieniami. Wieś Bezrzecze należała pierwotnie do uposażenia fundacji mariackiej w Szczecinie. Wzmiankowana w II połowie XIII wieku, a najstarszy zachowany wpis w księgach szczecińskiego kościoła mariackiego pochodzi z 1336 roku. W średniowieczu była jednocześnie wsią kościelną i lennem rycerskim.

Nazwa Zdrój (będąca jednym ze znaczeń niemieckiego słowa „Brunn”), była nazwą przejściową wsi w 1945 r.

Okres pruski i niemiecki

W 1480 r. książę Bogusław X, po sekularyzacji klasztorów, oddał wieś na własność rycerzowi Henningowi Lindstedt. Wieś często zmieniała właścicieli. W 1527 r. przypadła Vivigenzowi I von Eickstedt, który otrzymał także puste tereny na Głębokim oraz część jeziora Głębokie. W 1589 r. wieś kupił kanclerz książęcy Otto von Ramin auf Krackow. W rękach tego rodu Bezrzecze znajdowało się aż do końca XIX w. W 1828 r. zostało wpisane do matrykuły majątków rycerskich. Majątek ten składał się z folwarku Owczary (wówczas Hammestall), dawnej owczarni i fermy gęsi[9] (pozostałością folwarku są zabudowania leśniczówki Owczary[10]) oraz folwarku Stangenhorst (obecnie Żółtew). Majątek wraz z lasem i folwarkami zajmował 4592 morgi (od 1816 na Pomorzu 1 morga = 0,393 ha[11]). Gleba w majątku była I, II i III klasy, uprawiano tu pszenicę, żyto, owies, fasolę, wykę, koniczynę i łubin. Dobrze była prowadzona gospodarka leśna, co sto lat zmieniano drzewostan, rosły tu brzozy, olchy i sosny, dawniej były tu także buki i dęby. W 1776 r. do Bezrzecza został dołączony, należący wcześniej do Stołczyna, las zwany Gunnitz. Niedaleko jeziora Głębokiego znajdowała się cegielnia majątku, w której wypalano 140 tysięcy cegieł rocznie. Majątek sprzedawał też surowce takie jak margiel, glinka i torf. Do majątku Bezrzecze należała też wieś, w której od bardzo dawna było czterech właścicieli, każdy z nich miał po 120 mórg. Ogólna powierzchnia wsi wynosiła 480 mórg. Gleba we wsi była słabej i średniej klasy; uprawiano owies, pszenicę i ziemniaki.

Od 1828 r. Bezrzecze było własnością rodziny Ramin, którzy władali nim na prawach majątku rycerskiego. W 1848 r. właścicielem jednej części Bezrzecza był Juliusz Corwin Wierzbicki. Cześć tę oddano w dzierżawę, ponieważ majątek był bardzo zadłużony i nie przynosił dochodu.

Nieistniejący już pałac w Bezrzeczu

W latach 1875–1880 właściciel majątku – radca rządowy Otto Friedrich Gebhard von Ramin (1815–1882) wybudował na skraju wsi swą okazałą siedzibę – pałac w stylu angielskiego neogotyku (dwukondygnacyjny, dwuwieżowy, jedenastoosiowy). Pałac obecnie nie istnieje.

Pod koniec XIX wieku wieś rozbudowała się. Było tu 20 domów mieszkalnych, liczba mieszkańców w 1894 r. wynosiła 260, wyznania ewangelickiego, ale było wśród nich także 6 Żydów. Wieś i majątek należały do parafii w Wołczkowie. Była tu jedna szkoła podstawowa dla 35 dzieci. Tuż obok wsi wybudowano, należący do garnizonu wojskowego w Krzekowie olbrzymi plac ćwiczeń.

W okresie międzywojennym na Bezrzeczu rozpoczęto budowę domków jednorodzinnych o charakterze willowym. Osiedle dzieli się na dwie części: zachodnią, zwaną Bezrzeczem Górnym – dawna historyczna wieś podmiejska o średniowiecznym rodowodzie, powstała w okresie międzywojennym, oraz wschodnią, zwaną Bezrzeczem Dolnym, której budowa rozpoczęła się w okresie powojennym.

W trakcie II wojny światowej wieś nie ucierpiała, została zajęta 26 kwietnia 1945 r. przez wojska radzieckie (2 Front Białoruski – 2 Armia Uderzeniowa) i przekazana administracji polskiej 4 października 1945 r.

Okres po II wojnie światowej

Po 1945 powstał tu PGR (zlikwidowany w 1992), a w 1946 roku pierwsza polska szkoła, której założycielami byli Grzegorz i Weronika Dowlaszowie. W II poł. XX wieku mieszkały tu rodziny trudniące się rolnictwem oraz pracownicy pobliskiego Szczecina. Od lat 90. XX wieku wieś ulega urbanizacji i zmienia się w osiedle o charakterze podmiejskim. W Bezrzeczu znajduje się szkoła podstawowa.

W lasach przy drodze do Wąwelnicy do 1993 roku znajdowała się jednostka PGW AR.

Przynależność polityczno-administracyjna

Zabytki

  • orientowany kościół XV-wieczny wraz z cmentarzem (wpisany do rejestru zabytków pod numerem 503)[12], przebudowany w XIX wieku, pw. Maryi Królowej Różańca Świętego[13] zbudowany z kamieni narzutowych z ostrołukowym portalem z gotyckiej cegły w południowej ścianie.
  • park pałacowy (wpisany do rejestru zabytków pod numerem 864) w północnej części Bezrzecza[12]

Demografia

Ogólna liczba mieszkańców

  • 1894 – 260 mieszkańców.
  • 1925 – 244 mieszkańców[14]
  • 1933 – 249 mieszkańców[14]
  • 1939 – 1217 mieszkańców[14]
  • 1980 – 800 mieszkańców.
  • 1998 – 953 mieszkańców.
  • 2003-12 – 1398 mieszkańców[15]
  • 2004-12 – 1497 mieszkańców[15]
  • 2005-12 – 1624 mieszkańców[15]
  • 2006-12 – 1804 mieszkańców[15]
  • 2007-12 – 2008 mieszkańców[15]
  • 2008-06 – 2135 mieszkańców[15]
  • 2016-12-31 – 4408 mieszkańców (2267 kobiet i 2141 mężczyzn)[16]

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Ludność Gminy Dobra – podsumowanie na koniec 2021 r.. mierzyn.pl. [dostęp 2021-03-19].
  2. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
  3. ↑ Jerzy Brinken, Okolice Szczecina w: Szczecin miasto-port-okolice, Polskie Towarzystwo Geograficzne w Szczecinie, Święto Morza 1947
  4. ↑ Bezrzecze. [w:] TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowy Podziału Terytorialnego Kraju) [on-line]. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2011-09-02].
  5. ↑ Statut Sołectwa Bezrzecze (Załącznik Nr 9 do Uchwały Nr XXVI/364/05 Rady Gminy Dobra z dnia 22 września 2005 r.)
  6. ↑ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) Nr. 2552 Kreckow, Reichsamt für Landesaufnahme, Berlin, 1921
  7. ↑ Marek Łuczak Szczecin - Warszewo, Osów, Głębokie. Pomorskie Towarzystwo Historyczne. Wyd. II rozszerzone, Szczecin 2022, s. 298
  8. ↑ Wehrmann, Martin: Die Gründung des Domstiftes zu St. Marien in Stettin (niem.)
  9. ↑ Marek Łuczak Szczecin - Warszewo, Osów, Głębokie. Pomorskie Towarzystwo Historyczne. Wyd. II rozszerzone, Szczecin 2022, s. 300
  10. ↑ Leśniczówka Owczary. [w:] Encyklopedia Pomorza Zachodniego – pomeranica.pl[ [on-line]. Książnica Pomorska w Szczecinie i Fundacja sedina.pl. [dostęp 2020-01-18]. ([https://www.google.pl/search?q=gaj%C3%B3wka+owczary+szczecin&tbm=isch&source=iu&ictx=1&fir=NDsFkD-ijWiCYM%253A%252Cd_fZHScYXy3X3M%252C_&vet=1&usg=AI4_-kR45RgeurgTCOSekQYhGF7a1Vq2Rg&sa=X&ved=2ahUKEwidju_m_oznAhUQxqYKHTYCAb0Q9QEwBHoECAoQCA#imgrc=N4DY8csVBlYjMM:&vet=1 współczesne zdjęcia gajówki])
  11. ↑ (niem.) § 10 w: „Verordnung wegen Aufhebung der Wasser-, Binnen- und Provinzialzölle,zunächst in den alten Provinzen der Monarchie“ (Gesetzsamml. für 1816 Gesetz Nr.363 s. 193 - 199)
  12. ↑ a b Rejestr - BIP Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Szczecinie, wkz.bip.alfatv.pl [dostęp 2019-04-11].
  13. ↑ Parafia w Bezrzeczu
  14. ↑ a b c Deutsche Verwaltungsgeschichte Pommern, Kreis Randow. [dostęp 2017-09-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-03)].
  15. ↑ a b c d e f Plan Odnowy Miejscowości Bezrzecze na lata 2009–2016 (Załącznik do Uchwały Nr XXV/353/09 Rady Gminy Dobra z dnia 26 lutego 2009 roku)
  16. ↑ ZEBRANIE WIEJSKIE W BEZRZECZU, 7 lutego 2017r.. [dostęp 2017-03-28].

Linki zewnętrzne

Gmina Dobra (Szczecińska)
Siedziba gminy
Sołectwa
Miejscowości niesołeckie
Miejscowości opuszczone

Herb gminy Dobra

Media użyte na tej stronie

West Pomeranian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of West Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.65 N
  • S: 52.58 N
  • W: 13.95 E
  • E: 17.10 E
Flag of the German Empire.svg
Bundesflagge und Handelsflagge des Norddeutschen Bundes (1866-1871) und Reichsflagge des Deutschen Reiches (1871-1918)
Flag of Germany (3-2 aspect ratio).svg
Flaga Niemiec o proporcjach 3:2
Flag of Germany (1935–1945).svg
National flag and merchant ensign of Germany from 1935 to 1945.
Volvo B10L SPAK.jpg
Autor: Łukasz Ratajczak, Licencja: CC BY-SA 3.0
Autobus Steyr SN12 (#1710, nr rej. WL 43461) z 1997 roku, na podwoziu Volvo B10L, należący do SPA Klonowica, wjeżdżający do Bezrzecza, koło Szczecina.
Powiat policki location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu polickiego, Polska
Flag of Germany (1867–1918).svg
Bundesflagge und Handelsflagge des Norddeutschen Bundes (1866-1871) und Reichsflagge des Deutschen Reiches (1871-1918)
Dobra (Szczecińska) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Dobra (Szczecińska), Polska
Bezrzecze kosciol.jpg
Bezrzecze (powiat policki) - kościół pw. Maryi Królowej Różańca Świętego
Bezrzecze palac.jpg
Pałac w Bezrzeczu koło Szczecina (obiekt obecnie nie istnieje).