Bezstresowe wychowanie

Bezstresowe wychowanie – potoczna nazwa zbioru różnych teorii i praktycznych systemów pedagogicznych, które powstały w latach 1950–1970 na bazie psychologii humanistycznej w nurcie rewolucji obyczajowej. Zdaniem Marii Rozmus zachowania składające się na praktykę nazywaną „bezstresowym wychowaniem” są połączeniem wybranych elementów następujących teorii i systemów pedagogicznych[1]:

  • wychowanie permisywne (permissive parenting)[2]
  • edukacja humanistyczna (humanistic education)
  • edukacja nienarzucająca opinii i ocen (value-free education)
  • antypedagogika
  • edukacja afektywna (affective education)
  • wychowanie bez granic
  • wychowanie pajdocentryczne
  • progresywizm wychowawczy (John Dewey)[3].

Za propagatora koncepcji bezstresowego wychowania uchodzi Benjamin Spock, autor popularnego podręcznika wychowania dzieci wydanego w 1946 roku, w którym proponuje wychowanie uznające podmiotowość dziecka. Spock twierdził jednak, że zrównywanie postulowanego przez niego szacunku do dziecka z permisywizmem to nadinterpretacja. Pod koniec życia wydał książkę „Lepszy świat dla naszych dzieci”, prezentującą konserwatywne poglądy na wychowanie[4].

Wymienione koncepcje pedagogiczne były krytykowane, m.in. za negowanie tradycyjnej, hierarchicznej struktury społecznej, podważanie autorytetu rodzicielskiego, wpajanie uczniom postaw egocentrycznych i egoistycznych, destabilizację emocjonalną[5][6] oraz ścisłe związki z humanizmem świeckim i ateizmem[7].

W.R. Coulson, twórca „edukacji afektywnej” po 20 latach jego prowadzenia, w 1989, roku określił swój projekt jako nieudany i zadeklarował, że jest „winien przeprosiny rodzicom”[8]. W innym wywiadzie Coulson określił skutki „edukacji humanistycznej” jako „niszczące” oraz przynoszące skutki odwrotne do zamierzonych[9]. Coulson zwrócił również uwagę, że sponsorem jego oryginalnego projektu były koncerny tytoniowe, dla których była to jego zdaniem forma przyciągnięcia nowych klientów przez zatarcie negatywnych sygnałów na temat palenia tytoniu przekazywanych młodzieży w szkołach.

Z kolei John Dewey nie zgadzał się na utożsamianie pojęć wychowania progresywnego z permisywnym[10].

W polskiej prasie pojęcie „wychowania bezstresowego” jest stosowane głównie w znaczeniu „wychowania bez granic”, czyli permisywnego, opartego na leseferyzmie (w odróżnieniu od autorytarnego i autorytatywnego[1]), braku kar, braku oczekiwań rodziców oraz znacznej swobodzie zachowań dziecka[11]. Samo pojęcie „wychowania bezstresowego” występuje tylko w polskiej literaturze – w terminologii angielskiej używa się najczęściej nazwy „permissive parenting”, czyli „wychowanie permisywne” wprowadzonej przez Dianę Baumrind[12].

W Polsce szkoły reklamujące stosowanie metod „bezstresowego wychowania” pojawiły się na początku lat 90. jako element swoistej mody i przeciwwaga dla autorytarnego wychowania. Pierwszą z nich była szkoła Stowarzyszenia Kultury i Edukacji uruchomiona w 1993 roku[13]. Rok później uruchomiona została szkoła „Greenpol” stosująca system szybkiego uczenia Michaela Gordona i również deklarująca stosowanie metod „bezstresowej edukacji”[14]. W latach 90. hasło „bezstresowego wychowania” zostało stopniowo porzucone przez ośrodki wychowawcze, choć często używane jest w języku potocznym jako określenie bezradności czy po prostu braku wychowania[15].

Przypisy

  1. ↑ a b Maria Rozmus, Bezstresowe wychowanie – prawdy i mity, Wychowawca [dostęp 2010-01-18] [zarchiwizowane z adresu 2010-01-03].
  2. ↑ Kendra Cherry, Permissive Parenting Characteristics and Effects, Verywell Mind (ang.).
  3. ↑ Piotr Jaworski, John Dewey – amerykański pionier globalnej edukacji, Instytut Edukacji Narodowej, 6 maja 2008 [dostęp 2009-10-16] [zarchiwizowane z adresu 2009-12-21].
  4. ↑ 100. rocznica urodzin najsłynniejszego pediatry, zdrowie.med.pl, 1 maja 2003 [zarchiwizowane z adresu 2013-05-04].
  5. ↑ Bogdan Suchodolski: The Tragedy of Humanistic Education. UNESCO UIE Reports No. 6, 1992.
  6. ↑ Joanna Orzechowska: Witajcie w piekle. Polityka, 2009.
  7. ↑ C.H. Patterson: What has happened to humanistic education. Michigan Journal of Counseling and Development, Vol. XVIII, No. 1.
  8. ↑ Value Free Education „Bankrupt” says educator. The Forerunner, 1989. [dostęp 2008-10-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-17)].
  9. ↑ Humanistic Psychology and Education: Interview with dr W.R. Coulson. Probe Ministries International, 1991.
  10. ↑ Stephen G. Weiss: Progressive = Permissive? Not According to John Dewey…Subjects Matter!. [dostęp 2010-01-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-06-11)].
  11. ↑ Katarzyna Zaskórska: Bezstresowe wychowanie. Berek – Centrum Rozwoju Dziecka, 2004. [dostęp 2008-10-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-09-15)].
  12. ↑ Diana Baumrind’s (1966) Prototypical Descriptions of 3 Parenting Styles.
  13. ↑ Której otwarcie w ironicznym tonie relacjonowała Gazeta Wyborcza: "Przerwa. Na korytarzu na podłodze leży mały chłopiec. Nikt go jednak nie zmusza, żeby wstał i wszedł do klasy. Nauczyciel zaproponuje mu materac w sali gimnastycznej. Na korytarzu dyrektor podnosi leżące na podłodze papierki, nie zmusza do tego biegających bezstresowo dzieci.", za: Joanna Piotrowska. Dla kogo bezstresowo?. „Gazeta Wyborcza”, 3 grudnia 1993. 
  14. ↑ Iza Pur Rahnama. Nauka z relaksem. „Gazeta Wyborcza”, 15 listopada 1994. 
  15. ↑ "Szkoła ma przede wszystkim uczyć. I nauczyła pozostałą część klasy, że nauczycielowi można wejść bezkarnie na głowę. (...) Życzę więc państwu miłej pracy z wychowanymi przez was bezstresowo uczniami.", za: Olga Szpunar, Jarosław Sidorowicz, Uczniowie dręczyli nauczycielkę. Ale to ona miała być ukarana, Wyborcza.pl, 8 grudnia 2012 [zarchiwizowane z adresu 2013-05-04].

Zobacz też