Biórków Wielki
| Artykuł | 50°10′10″N 20°10′31″E |
|---|---|
| - błąd | 39 m |
| WD | 50°10'N, 20°11'E |
| - błąd | 2325 m |
| Odległość | 688 m |
| wieś | |
 Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Biórkowie Wielkim | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Sołectwo | Biórków Wielki |
| Liczba ludności (2007) | 355 |
| Strefa numeracyjna | 12 |
| Tablice rejestracyjne | KPR |
| SIMC | 0322809 |
Położenie na mapie gminy Koniusza _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy Koniusza") | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu proszowickiego  | |
 50°10′10″N 20°10′31″E/50,169444 20,175278 | |
Biórków Wielki – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie proszowickim, w gminie Koniusza.
W czasie funkcjonowania gromad wieś była siedzibą gromady Biurków Wielki. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.
Integralną częścią miejscowości jest Wysiółek Biórkowski[1].
Nazwa miejscowości
Pochodzenie nazwy Biórków Wielki, wcześniej – Birków, jest patronimiczne: od nazwy osobowej Birek[2], wywodzącej się być może od bierać, birać, por. prasłowiańskie *birati a. *bьrati – "ujmować, chwytać, zabierać"[3], a także stanowiącej zdrobnienie imienia Biernat (Bernard)[4]. W XV wieku właścicielem wsi był Jan Birkowski herbu Topór. Wcześniej spotykane nazwy to m.in. Bircow, Byrkow, Byrow, Byorkow, Bierków, Birków, Birków Wielki[5].
Historia
Początki osadnictwa w Biórkowie Wielkim sięgają przełomu XII i XIII wieku. Przypuszcza się, że król Władysław Łokietek osadził ją na prawie niemieckim i podarował swojemu rycerzowi Wilczko, który pomógł mu w stłumieniu buntu. Wilczko z Birkowa był później podstolim a następnie kasztelanem sandomierskim. Kazimierz Wielki mianował Wilczka burgrabią zamku w Kazimierzu Dolnym[6]. Pierwsza wzmianka w zachowanych dokumentach o wsi pochodzi z roku 1374. Jest to krótki opis parafii w Biórkowie w spisie świętopietrza. Źródła z 1385 r. wymieniają istniejący tu drewniany kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny[5].
W XV wieku Biórków Wielki był własnością rodu Birkowskich herbu Topór, o czym wspomina Jan Długosz w swoim dziele Liber Beneficiorum. W XVI wieku rządzili tu Szembekowie herbu Szembek, a następnie inni szlachcice[5].
W 1633 r. w miejscu zniszczonej świątyni zbudowano zachowany do dziś kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny[7]. W tym okresie założono przy kościele szkółkę parafialną dla dzieci wiejskich. W 1782 roku założono we wsi cmentarz parafialny.
Zabytki
Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[8]:
- drewniany kościół parafialny Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny – znajdujący się na małopolskim Szlaku Architektury Drewnianej[7].
- założenie dworsko-parkowe.
Osoby związane z miejscowością
- Jacek Woźniakowski – historyk sztuki
- Stanisław Tatar – gen. WP
Zobacz też
Przypisy
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Rymut K., Nazwy miast Polski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław [etc.] 1987, ISBN 83-04-02436-5, por. hasło Bircza
- ↑ A. Cieślikowa (red.), Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych t.1, Kraków 2000, ISBN 83-87623-23-7
- ↑ M. Malec (red.), Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych, t. 2, Kraków 1995, ISBN 83-85579-68-0
- ↑ a b c Sołectwo Biórków Wielki (pol.). gmina Koniusza. [dostęp 2011-09-13].
- ↑ Wojciech Wółkowski, Zamek w Kazimierzu Dolnym w świetle badań architektonicznych / The castle in Kazimierz Dolny in the light of architectural studies, „Ochrona Zabytków 1/2018, s. 7-48” [dostęp 2020-03-02] (ang.).
- ↑ a b Kościół Wniebowzięcia NMP w Biórkowie Wielkim (pol.). drewniana.malopolska. [dostęp 2011-09-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-21)].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021., s.144
Linki zewnętrzne
- o Biórkowie Wielkim w serwisie gminy Koniusza
- Birków Wielki lub ''Biórków'', [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 231.
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
|
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
- N: 50.59 N
- S: 49.07 N
- W: 18.92 E
- E: 21.55 E
Autor: Reptar, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Biórków Wielki, kościół pw. Najświętszej Marii Panny