Biała (wieś w gminie Wieleń)

Biała
wieś
Ilustracja
Widok ogólny
Państwo

 Polska

Województwo

 wielkopolskie

Powiat

czarnkowsko-trzcianecki

Gmina

Wieleń

Strefa numeracyjna

67

Kod pocztowy

64-730[1]

Tablice rejestracyjne

PCT

SIMC

0532323

Położenie na mapie gminy Wieleń
Mapa konturowa gminy Wieleń, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Biała”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Biała”
Położenie na mapie powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego
Mapa konturowa powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Biała”
Ziemia52°49′45″N 16°18′35″E/52,829167 16,309722

Biała (do 1945 niem. Behle[2]) – wieś w Polsce położona w północno-zachodniej części województwa wielkopolskiego, w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim, w gminie Wieleń nad jeziorem Białym[3].

Wieś szlachecka Biała Górna położona była w 1580 roku w powiecie poznańskim województwa poznańskiego[4]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa pilskiego.

Historia

Biała należy do najstarszych wsi ulokowanych na terenie Puszczy Noteckiej (pierwsza wzmianka, jako Bela z 1298). Nazwa Białej obejmowała dawniej kilka okolicznych wsi nad Miałą (Biała Pośrednia to Mężyk, Biała Nadolna to Miały, Biała Górna lub Wysoka to obecna Biała). W czasie II wojny światowej polscy mieszkańcy wsi zostali brutalnie wysiedleni przez nazistów. Podczas przeprowadzania tej akcji, w dniu 13 lutego 1943, zamordowano Albina Wyrwę, który nie chciał opuścić swojego gospodarstwa. W 1944 w okolicznych lasach przebywali partyzanci radzieccy (grupa zwiadowcza Mikołaja Kozubowskiego). 8 sierpnia 1944 Niemcy zamierzali spalić wieś i zamordować wszystkich mieszkańców za pomoc udzielaną partyzantce. Naziści zrezygnowali ze zbrodni za namową miejscowych Niemców z Mężykasołtysa Friedy Wencke i młynarza Leichnera. Wydarzenie to upamiętnia Kaplica Wdzięczności wystawiona też na pamiątkę dwóch innych wydarzeń: ugaszenia przez ulewę wielkiego pożaru Puszczy Noteckiej w dniu 10 sierpnia 1992, co uratowało być może życie i mienie wielu mieszkańców wsi oraz pobytu Karola Wojtyły nad jeziorem Białym na przełomie lipca i sierpnia 1977[5]. Po wojnie w okolicach wsi powstała znacząca liczba domów letniskowych. Około 80% z nich było samowolą budowlaną, ale z uwagi na dbałość o posesje i znaczący wpływ na gospodarkę w niezamożnej okolicy stan ten jest tolerowany[6].

Zabytki i osobliwości

  • kościół Matki Boskiej Różańcowej (1928-1932) z obrazem Matki Boskiej Patronki Puszczy Noteckiej,
  • wspomniana wyżej Kaplica Wdzięczności,
  • kamień z napisem Serce Puszczy Noteckiej odsłonięty podczas I Zjazdu Mazurów Wieleńskich w 1999,
  • ośrodek wypoczynkowy z plażą i chińskim pawilonem nad jeziorem Białym,
  • rzeźba plenerowa borowika,
  • festyny Święto Puszczy Noteckiej (sierpień).

Przypisy

  1. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 24 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  2. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
  3. Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. [dostęp 2013-10-30].
  4. Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, Wielkopolska t. I, Warszawa 1883, s. 42.
  5. Tablica in situ.
  6. Paweł Anders, Władysław Kusiak, Puszcza Notecka, Oficyna Wydawnicza G&P, Poznań, 2011, s. 99–100, ISBN 978-83-7272-242-3.

Galeria

Centrum wsi
Chiński pawilon nad jeziorem
Kaplica Wdzięczności

Media użyte na tej stronie

Wieleń (gmina) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Wieleń, Polska
Greater Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Greater Poland Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.70 N
  • S: 51.05 N
  • W: 15.68 E
  • E: 19.19 E
Powiat czarnkowsko-trzcianecki location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego, Polska
Biala, gm. Wielen (7).JPG
Autor: MOs810, Licencja: CC BY-SA 3.0
Biała w gm. Wieleń.
Biala, gm. Wielen (2).JPG
Autor: MOs810, Licencja: CC BY-SA 3.0
Biała w gm. Wieleń.
Biala, gm. Wielen (3, The shrine of gratitude).JPG
Autor: MOs810, Licencja: CC BY-SA 3.0
Biała w gm. Wieleń. Kaplica Wdzięczności.