Białaczów

Białaczów
	wieś
	; Klasycystyczny ratusz w Białaczowie
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	opoczyński
Gmina	Białaczów
Liczba ludności (2011)	1209
Strefa numeracyjna	44
Kod pocztowy	26-307
Tablice rejestracyjne	EOP
SIMC	0536350
	Położenie na mapie gminy Białaczów Białaczów
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Białaczów
	Położenie na mapie województwa łódzkiego Białaczów
	Położenie na mapie powiatu opoczyńskiego Białaczów
	51°17′52″N 20°17′48″E/51,297778 20,296667

Artykuł	51°17′52″N 20°17′48″E
- błąd	38 m
WD	51°18'N, 20°18'E, 51°17'N, 20°15'E
- błąd	2309 m
Odległość	358 m

Klasycystyczny pałac Małachowskich

Pałac przed 1925

Białaczów – wieś w Polsce, położona w województwie łódzkim, w powiecie opoczyńskim, w gminie Białaczów^[2]. Siedziba gminy Białaczów. Dawniej miasto; uzyskał lokację miejską przed 1450 rokiem, zdegradowany po 1674 roku, ponowne nadanie praw miejskich w 1787 roku, degradacja w 1869 roku^[3]. Miasto prywatne Królestwa Kongresowego, położone było w 1827 roku w powiecie koneckim, obwodzie opoczyńskim województwa sandomierskiego^[4].

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Białaczów. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa piotrkowskiego, zaś przed 1975 do województwa kieleckiego.

W pobliżu miejscowości znajduje się rezerwat leśny Białaczów.

Integralne części wsi Białaczów^[5]^[6]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0536367	Kowalów	część wsi
0536373	Stanisławów	część wsi
0536380	Wygnanów	część wsi

Historia

W XIII wieku miejscowość była własnością Odrowążów i Białaczowskich, w XVIII wieku (od około 1727) i XIX wieku – Małachowskich.

W roku 1827^[7] spisano w Białaczowie 81 domów i 651 mieszkańców.
W 1858 roku Białaczów posiadał 77 domów i 900 mieszkańców. W roku 1880 było tu już 94 domów, 1180 mieszkańców.
Natomiast Białaczów folwark miał 2590 mórg obszaru, w tym do osady i włościan należało 924 mórg.

Parafia Białaczów w dekanacie opoczyńskim liczyła 3981 dusz.

Stanisław Małachowski nadał wolność osobistą ludności wiejskiej, zbudował zakłady przemysłowe w Petrykozach, Rudzie i Parczowie, pałac oraz ratusz dla miejskiej władzy. Zmiana właściciela dóbr białaczowskich miała miejsce w 1888 roku, kiedy w spadku przejął je Ludwik Broel-Plater, jego syn Zygmunt wybudował cegielnię i tartak w Petrykozach. Po I wojnie światowej uregulowane zostały serwituty i przeprowadzona została parcelacja majątków w Parczowie, Petrykozach i Żelazowicach. W roku 1945 majątek białaczowskich został przejęty na rzecz Skarbu Państwa na podstawie dekretu PKWN z dnia 6 września 1944 r. Rodzina Platerów została zmuszona do opuszczenia swej siedziby.

Prawa miejskie otrzymał Białaczów w 1456, potwierdzono je w 1787. Od 1795 miejscowość znalazła się w zaborze austriackim, następnie od 1809 w Księstwie Warszawskim, a od 1815 w Królestwie Polskim. W 1787 ówczesny właściciel miasta, Stanisław Małachowski, nadał mu herb przedstawiający w błękitnej tarczy herbowej splecione inicjały majuskułowe „S” i „M” barwy złotej^[8].

W roku 1870^[9] miejscowość utraciła prawa miejskie.

14 lipca 2011 Białaczów ucierpiał w wyniku burzy, której towarzyszył szkwał. Około 260 zabudowań w gminie uległo zniszczeniu lub uszkodzeniu^[10]^[11]^[12].

Zabytki

Kościół parafialny, pierwszy raz wybudowany w XIII w., odbudowany po pożarze roku w 1511, rozbudowany w latach 1694–1696, a następnie przebudowany w latach 1870 i 1932.
Klasycystyczny ratusz z 1797 r.
Klasycystyczny zespół pałacowy wybudowany w latach 1797–1800 przez Stanisława Małachowskiego. Złożony z budynku głównego, połączonych z nim ćwierćkolistych galerii, oficyny, dwóch pawilonów i parku. W parku pseudośredniowieczne ruiny i oranżeria projektu Franciszka Marii Lanciego. W parku rośnie wiele ciekawych okazów drzew, m.in. tulipanowce. Obecnie obiekt jest siedzibą miejscowego domu pomocy społecznej. W latach 80. budynki pałacowe przeszły gruntowny remont (co jest zasługą ówczesnej dyrektor – mgr Walerii Barbary Budzyńskiej) i odzyskały dawną świetność.
Budynki folwarczne i gorzelnia z przełomu XVIII i XIX wieku.
Zajazd z początku XIX wieku.
Domy w rynku z przełomu XVIII i XIX wieku.

Osoby związane z Białaczowem

Jan Prandota – polski duchowny katolicki, biskup krakowski w latach 1242–1266.
Częścowy rezerwat leśny utworzony w 1977 r,drzewostan jodłowy na pn,granicy zasięgu jodły w Puszczy Pilickiej.

Przypisy

↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 24 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. [dostęp 2014-07-09].
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s.18-19.
↑ Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego, z wyrażeniem ich położenia i ludności, alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowéy Spraw Wewnętrznych i Policyi. T. 1 : A-Ł, Warszawa 1827, s. 17.
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].
↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
↑ Białaczów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 180 .
↑ Rada Gminy Białaczów: Uchwała Nr XVII / 111/2008 Rady Gminy w Białaczowie z dnia 27 sierpnia 2008 roku w sprawie zatwierdzenia „Planu Odnowy Miejscowości Białaczów”. [dostęp 2011-03-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-01)].
↑ Postanowienie z 24 października (5 listopada) 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, s. 419).
↑ Potężna wichura i burza pod Opocznem: 320 uszkodzonych budynków. mmlodz.pl > Artykuły > Spoza miasta [on-line], 2011-07-14. [dostęp 2013-11-02].
↑ Agnieszka Wyderka: Pół tysiąca strażaków usuwa skutki burz w Łódzkiem i Mazowieckiem. rmf24.pl > Fakty > Polska [on-line], 2011-07-15. [dostęp 2013-11-02].
↑ po. PAP: Straż pożarna: Gwałtowne burze uszkodziły 1121 budynków. newsweek.pl > Polska [on-line], 2011-07-16. [dostęp 2013-11-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-04)].

Bibliografia

Ryszard Garus, Wojciech Pasek: Ziemia konecka: przewodnik turystyczny. Kielce: Agencja „JP”, 2000, s. 120. ISBN 83-86953-66-7.
Praca zbiorowa: Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 1046. ISBN 83-01-12677-9.

Linki zewnętrzne

Pałac w Białaczowie na stronie Zamki i pałace województwa łódzkiego
Zamek w Białaczowie na stronie Zamki i pałace województwa łódzkiego
Strona Elektronicznej Kroniki Gminy Białaczów
Polska. Dawne miasta królewskie. Białaczów – artykuł Wojciecha Jaskuły
Białaczów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 180 .

[poczta-1] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 24 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[teryt1-2] Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. [dostęp 2014-07-09].

[3] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s.18-19.

[4] Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego, z wyrażeniem ich położenia i ludności, alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowéy Spraw Wewnętrznych i Policyi. T. 1 : A-Ł, Warszawa 1827, s. 17.

[Dz.U._29/2013-5] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].

[teryt-6] TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].

[7] Białaczów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 180 .

[8] Rada Gminy Białaczów: Uchwała Nr XVII / 111/2008 Rady Gminy w Białaczowie z dnia 27 sierpnia 2008 roku w sprawie zatwierdzenia „Planu Odnowy Miejscowości Białaczów”. [dostęp 2011-03-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-01)].

[9] Postanowienie z 24 października (5 listopada) 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, s. 419).

[10] Potężna wichura i burza pod Opocznem: 320 uszkodzonych budynków. mmlodz.pl > Artykuły > Spoza miasta [on-line], 2011-07-14. [dostęp 2013-11-02].

[11] Agnieszka Wyderka: Pół tysiąca strażaków usuwa skutki burz w Łódzkiem i Mazowieckiem. rmf24.pl > Fakty > Polska [on-line], 2011-07-15. [dostęp 2013-11-02].

[12] . PAP: Straż pożarna: Gwałtowne burze uszkodziły 1121 budynków. newsweek.pl > Polska [on-line], 2011-07-16. [dostęp 2013-11-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-04)].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Przynależność wojewódzka	gubernia radomska (1867–1915) woj. kieleckie (II RP) (1919–39) woj. łódzkie (II RP) (1939) woj. łódzkie (1945–50) woj. kieleckie (1950–75)
Miasta	Białaczów (do 1870) Drzewica (do 1870) Gielniów (do 1870) Klwów (do 1870) Odrzywół (do 1870) Opoczno Przysucha (do 1870) Skrzynno (do 1870) Żarnów (do 1870)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Aleksandrów (od 1973) Białaczów Białobrzegi (od 1973) Drzewica (od 1870) Goździków (1870–1954) Janków (do 1954) Klwów (1870–1954) Krzczonów (do 1954) Kuniczki (do 1954) Machory (do 1954) Mniszków (od 1973) Niewierszyn (do 1954) Odrzywół (od 1973) Opoczno Ossa (do 1954) Owczary (do 1954) Paradyż (od 1973) Poświętne (od 1973) Przysucha (do 1954) Radonia (do 1954) Radzice (do 1870) Rusinów (do 1954) Skrzyńsko (do 1954) Sławno (od 1973) Smogorzów (do 1870) Studzianna (do 1954) Stużno (do 1954) Sulgostów (do 1870) Sworzyce (do 1927 →) Topolice (1870–1954) Trojanowice (do 1870) Unewel (do 1954) Wielka Wola (do 1954) Zajączków (do 1954) Żarnów (od 1973)
Gromady (1954–72)	Aleksandrów (1954–72) Białaczów (1954–72) Białobrzegi (1954–72) Bieliny (1954–55 →) Błogie Szlacheckie (1954–72) Bronów (1954–58) Brudzewice (1954–59) Brzustów (1954–72) Bukowiec I (Bukowiec Opoczyński) (1954–72) Bukowiec II (Bukowiec nad Pilicą) (1954–72) Dąbrowa I (1954–59) Dąbrowa II (Dąbrowa nad Czarną) (1954–72) Dęba (1954–59) Dłużniewice (1954–59) Domaszno (1954–55 → i ← 1956–59) Drzewica (1954–72) Gawrony (1954–68) Gielniów (1954–55 →) Gliniec (1954–55 →) Goździków (1954–55 →) Jelnia (1954–61) Kamienna Wola (1954–72) Kamień (1954–59) Karwice (1954–59) Klwów (1954–61 →) Kozenin (1954–59) Kozłowiec (1954–55 →) Kraszków (1954–72) Kraśnica (1954–72) Libiszów (1954–68) Machory (1954–61) Marcinków (1954–72) Miedzna Drewniana (1954–59) Mniszków (1954–72) Myślakowice (1959–72) Nieznamierowice (1954–55 →) Odrzywół (1954–72) Ogonowice (1954–61) Opoczno (1961–72) Ossa (1954–59) Paradyż (1954–72) Petrykozy (1954–72) Podklasztorze (1954–72) Poświętne (1961–72) Prymusowa Wola (1954–68) Przystałowice (1954–55 →) Przysucha (1954–55 →) Psary (1954–59) Radzice (1954–72) Rozwady (1954–59) Rożenek (1954–59) Rusinów (1954–55 →) Ruszenice (1954–59) Sady (1954–55 →) Siucice (1954–59) Skórkowice (1954–72) Skronina (1954–59) Skrzynno (1954–55 →) Skrzyńsko (1954–55 →) Sławno (1954–72) Smardzewice (1954–72) Smogorzów (1954–55 →) Stawowice (1954–59) Straszowa Wola (1954–72) Studzianna (1954–61) Sulgostów (1954–55 →) Szadkowice (1954–72) Topolice (1954–59) Twarda (1954–61) Wola Załężna (1954–59) Wójcin (1954–72) Wygnanów (1954–59) Żarnów (1954–72)

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne